نگاهی بر طرح 100 ساله ران جانز برای فرستادن انسان به مریخ

تابستان سال 1986 میلادی بود و ران جانز در ساحلی واقع در Oahu مشغول ترسیم کردن خطوطی روی شن ها. چند ماهی از انفجار فضاپیمای چلنجر پس از بلند شدنش از زمین می گذشت و جونز هم تازه کارش را از دست داده بود.

او به عنوان مهندس هوا و فضا در پایگاه نیروی هوایی وندربرگ فعالیت می کرد و روی پروژه ساخت Space Launch Complex 6 فعالیت داشت؛ محوطه ای که تا پیش از توقف برنامه توسعه شاتل چلنجر، نیروی هوایی آمریکا در نظر داشت برای پرتاب فضاپیماها از آن استفاده نماید.

تا آنجا که جانز به خاطر می آورد، او زمان های اضافه خود را به تعمق در مورد مسیر سفرهای فضایی ظرف 5، 30، 50 و حتی 100 سال آینده می پرداخت و سعی داشت پیش بینی کند که در این بازه زمانی چه اتفاقی رخ می دهد.

زمانی که او نخستین شغل خود را در پایگاه هوایی وندربرگ به دست آورد، ایده هایی در مورد زمان و چگونگی انتقال دائمی بشر به سیاره ای غیر از زمین در سر داشت.

در ادامه این مطلب با دیجیاتو همراه باشید.

برای او، سفرهای فضایی حکم ماشین کیهانی راب گلدبرگ را داشتند؛ برای رسیدن به هدف نهایی که به باور وی سکونت دائمی و در مقیاس بالای بشر روی مریخ بود، ضرورت داشت که اتفاقات متعدد و کوچکی رخ دهند که مواردی نظیر ایجاد وسایل نقلیه درون مداری قابل اعتماد، حفاری سیارات دیگر برای یافتن مواد و همچنین شکل گیری جامعه ای پر رونق و پویا تنها بخشی از آنها محسوب می شوند.

در آن دوران، جانز جوان بود؛ مهندسی شیفته فضا که زمان زیادی را برای پیشرفت و حرکتش به سمت جلو در اختیار داشت. او با تاملی کوتاه و یادآوری گذشته می گوید: روی همین نیمکت خالی نشسته بودم و در مورد زندگی و برنامه های فضای آینده فکر می کردم.

و در همین زمان بود که این فکر به ذهنم خطور کرد: کادرها و خطوطی که روی شن های ساحل ترسیم می کردم چیزی بیشتر از طرح های انتزاعی و بی مفهوم بودند؛ آنها در واقع آغازگر برنامه فضایی یکپارچه بودند (Integrated Space Plan)؛ نوعی جدول جاه طلبانه که سه دهه بعدی زندگی ام را روی توسعه آن صرف نمودم.

این برنامه فضایی یکپارچه اخیرا توسط یک شرکت طراحی به نام 2012Box مورد ارزیابی قرار گرفت و برای نخستین بار در نشریه وایرد منتشر گردید.  اما برای آنکه درک بهتری از این گرافیک جدید داشته باشید ضروری است که ابتدا نسخه اولیه آن را بشناسید.

سفرهای فضایی در طرح های فضایی

نسخه اولیه از طرح یکپارچه فضایی جانز در زمره پیچیده ترین اینفوگرافی های موجود قرار دارد و به همین خاطر با نگاه کردن به آن بلافاصله درخواهید یافت که این طرح تنها می تواند زاییده ذهن یک مهندس باشد و بس.

این صفحه سفید 24 در 26 اینچی مملو از کادرها و دایره های مختلف است که از طریق خطوط پیکانی شکلی به یکدیگر متصل گردیده اند و شباهت زیادی به نمودارهای مداری دارد و رومان های علمی و تخیلی را در ذهن تداعی می کند.

اما این صفحه کاغذی به عنوان یک طرح گرافیکی تقریبا غیرقابل درک است و آنطور که خود جانز می گوید همچون گلوله درهم و برهمی از رشته های به هم پیچیده مو به نظر می آید.

جانز کار کردن روی این پوستر تک صفحه ای را بعد از بازگشت خود از هاوایی و زمانی آغاز کرد که به عنوان مهندس در شرکت راک ول (که بعدها توسط بوئینگ خریداری شد) فعالیت می کرد.

او در ساعات بیکاری خود کادرها و دایره هایی را در یک صفحه 0/6 در 0/9 متری ترسیم می کرد و سپس برای مشاهده میزان همخوانی شان با یکدیگر آنها را به دیوار میچسباند.

این مهندس عاقبت یک کامپیوتر مکینتاش را خریداری کرد و به تدریج طرح های خود را به برنامه MacPaint وارد نمود که به وی امکان داد 375 کادر را در داخل صفحات مشبک برنامه مذکور ترسیم نماید.

این طرح گرافیکی به 9 ستون تقسیم می شود که با ترتیب زمانی، مسیر را به سمت کشف گسترده فضا توسط انسان به تصویر می کشد. ردیف میانی کادرها «مسیر کلیدی» خوانده می شود اصلی ترین رویدادهایی را در بر می گیرد که به اعتقاد جانز ظرف یک صده آتی از سفرهای فضایی اتفاق خواهند افتاد.

کادرهایی که در سمت چپ و راست این مسیر قرار دارند هم عوامل پشتیبانی هستند که باید پیش از وقوع هر اتفاق در مسیر کلیدی تشخیص داده شوند. طرح یکپارچه فضایی را هم می توان از بالا به پایین خواند و هم چپ به راست و دایره های بزرگی که با این کادرها تداخل پیدا کرده اند هم اهداف درازمدت و فراگیر این طرح هستند و مواردی نظیر شروع تبدیل شدن انسان از یک موجود زمینی به موجود فرازمینی را شامل می شوند و از بسیاری جهات می توان آن را لیست گرافیکی از وظایفی خواند که باید انجام بگیرند.

جانز ماه ها به تنهایی روی این طرح کار کرد تا اینکه یک روز در اواخر دهه 80 میلادی متوجه خبری در روزنامه داخلی راک ول شد که در رابطه با تیمی به نام گروه پروژه های پیشرفته نوشته شده بود.

این گروه مطالعاتی را در مورد سفر انسان به مریخ و ماه انجام می داد و برحسب تصادف هم در همان طبقه شرکت حضور داشتند. پس از خواندن این خبر، جانز پوستر تهیه شده خود را رول کرد و از اتاقش خارج شد و به سمت اتاق آنها حرکت کرد.

سرپرست تیم برای او سری تکان داد و پاسخ داد که چه کاری می تواند انجام دهد. جانز اظهار داشت: من روی یک طرح دراز مدت برای ارسال انسان به فضا کار کرده ام و مقاله شما را نیز در روزنامه خواندم و فکر می کنم شما فردی هستید که باید طرحم را ببینید.

جانز پوستر خود را به دیوار آویزان کرد و شروع به ارائه توضیحاتی در مورد چشم انداز خود نمود. او در صحبت هایش به یاد می آورد: «همه آنها در حالی که از تعجب دهانشان باز مانده بود به من نگاه می کردند. »

او در ادامه می گوید: همان شب من یک پیشنهاد کاری را از تیم پروژه های پیشرفته دریافت کردم و از آن پس شروع به طراحی سیستم های پشتیبانی نمودم که برای اطمینان از عملیاتی شدن سکونت دایمی بشر روی مریخ تا سال 2100 میلادی به وجودشان نیاز بود.

در نقطه ای خاص از این جدول، شاید حدودا 25 سال پایین تر از خط، شکل طرح از یک گراف قابل درک به نموداری تخیلی تغییر پیدا می کند. جانز حتی از جامعه علمی و تخیلی لس آنجلس نیز برای انجام پیش بینی های آینده نگرانه خود کمک گرفت و آنها را به جلسات همفکری اش دعوت کرد.

او می گوید: کاری که باید انجام می دادم این بود که جدیدترین نسخه از این جدول را در اختیار تیم این انجمن قرار دهم و سپس از آنها بخواهم که با نگاه کردن به آن، ایده های عجیب خود را مطرح نمایند.

همچون اغلب پیش بینی ها، برای انجام این کار لازم بود که اطلاعات فعلی خود را بگیریم و سپس از طریق استقرا به نتایجی منطقی و البته اندک خیالی از آنها دست پیدا کنیم.

به گفته جی ویتنر یکی از اعضای جامعه ملی فضایی که در تهیه جدیدترین نسخه از این طرح مشارکت کرده بود: هرچه به آینده ای دورتر سفر کنید، زمان بندی رویدادها نیز بیش از هر زمان دیگری از منطق فازی پیروی می کند. او در ادامه می گوید: برای نمونه قرار نیست که پیش از سفر نخستین انسان به مریخ، پایگاهی در آن بنا گردد.

بعد از آنکه جانز نخستین نسخه از این جدول را در سال 1989 میلادی تکمیل کرد، راک ول آن را به عنوان نوعی ابزار بازاریابی مورد استفاده قرار داد و ارسال آن را برای جامعه فضایی آغاز نمود.

در نخستین روزهای ارائه این طرح، چنانچه گذرتان به مراکز ناسا می افتاد حتما آن را روی دیوارها مشاهده می کردید. گفتنی است که جانز این طرح را در سال 1997 میلادی به روز رسانی کرد و این آخرین باری بود که طرح یکپارچه فضایی آن مورد بازنگری قرار گرفت.

چشم اندازی جدید

سفرهای فضایی ظرف 20 سال گذشته و از زمان ارائه آخرین آپدیت طرح جانز، پیشرفت قابل توجهی را تجربه کرده اند. در این بازه زمانی، شرکت های تجاری متعدد به رهبری شخصیت هایی نظیر ایلان ماسک، جیمز بیگلو و ریچارد برنسون به این تلاش ملحق شدند.

جانز می گوید: آنچه من در آن دوران نمی توانستم پیش بینی کنم وجود افراد ثروتمندی بود که می توانند برنامه های فضایی خود را دنبال کنند که این روزها چنین مساله ای تحقق یافته است.

هرچند که بسیاری از پیش بینی های اولیه این طرح به واقعیت رسیدند اما در نهایت هم از نظر بصری و هم به لحاظ حقایقی که در آن گنجانده شده بود از رده خارج گردید.

این نمودار نیازمند طراحی تازه ای بود تا عصر کنونی را بازتاب دهد؛ طرحی که در آن احتمال ترک این سیاره برای همه افراد ممکن باشد. سال گذشته جانز و ویتنر کمپینی را راه اندازی کردند تا بودجه مورد نیاز برای بازسازی این طرح را تامین نمایند. آنها 32 هزار دلار را از این کمپین به دست آوردند و شرکت طراحی 212Box هم با عقد قراردادی این کار را بر عهده گرفت.

حالا، طرح جدید برپایه استخوان بندی نسخه اولیه تهیه شده و مسیر کلیدی نیز همچنان در قلب این طرح قرار دارد و شبکه ای از کادرهای مختلف نیز در سمت راست و چپ آن چیده شده اند، اما در کل می توان گفت که نسبت به نسخه اولیه تمیز تر و مدرن تر به نظر می آید.

بسیاری از کادرهای اکسل مانند این نمودار دربرگیرنده اطلاعاتی نظیر پایگاه های پرتاب هستند که در نسخه اولیه نیز به آنها اشاره شده بود منتها این بار به صورت تصویری در نمودار گنجانده شده اند.

این کادرها هرکدام رنگ های مختلفی دارند که ماموریت های زمینی، خورشیدی و مریخی را نشان می دهند و در نهایت اینکه می توانید با یک نگاه به این پوستر ببینید که چه اتفاقی در حال رخ دادن است.

از دیدگاه گرافیکی، طرح به روز رسانی شده همچون نسخه اصلی ارائه شده از سوی جانز جذاب نیست اما شکل بازتری پیدا کرده و در آن، دیگر خبری از خطوط بسته و پیکان های متعدد و گیج کننده نیست.

در یک کلام می توان اینطور گفت که درک و خواندن این پوستر راحت تر شده و به همین دلیل بهتر می توان آن را برای مقاصد آموزشی مورد استفاده قرار داد.

این پلن حالا یک وبسایت اختصاصی دارد و تیم توسعه دهنده اش باور دارند که به لطف آن، اظهار نظر درمورد کاری که می شود و باید صورت بگیرد نیز راحت تر خواهد گردید. هم ویتنر و هم جانز اعتقاد دارند که شمار زیادی از افراد با مطالعه محتوی این طرح با پیش بینی های صورت گرفته در آن مخالفت خواهند کرد.

در هر صورت، حتی اگر مسیر کلیدی هر دوی این طرح ها به سال 2100 ختم گردد، آنطور که در طرح به روز رسانی شده آمده است در نقطه پایان خبری از سکونت با مقیاس بالا در مریخ نخواهد بود و در عوض گفته شده که انسان به سیارات دیگر می رود.

البته این را هم باید بگوییم که دانشمندان از این مساله اطمینان کافی را ندارند و در عوض بهترین پیش بینی خود را ارائه داده اند. اما همانطور که تایید خواهید کرد، برادران رایت چنین آینده ای را به هیچ وجه متصور نمی شدند و باور نمی کردند که جهان روزی به این شکل در بیاید. صد سال هم مدت زیادی است. کسی چه می داند، شاید سفرهای فضایی بیشتر از آنچه در این طرح آمده پیشرفت کنند.