شکوفایی حوزه تجارت الکترونیک ایران در گرو رفع موانع سرمایه گذاری

دو تصمیم بزرگ در مدت اخیر، اثرگذاری زیادی روی رشد پتانسیل بخش تجارت الکترونیک ایران داشته اند و به نوعی ریسک سرمایه گذاری در این بخش را کاهش داده اند.

همان گونه که می توان حدس زد تصمیم اول به صدور مجوز ارائه ی اینترنت 3G روی شبکه ی موبایل برمی گردد که به سرعت ضریب نفوذ اینترنت همراه را در ایران افزایش داد و برد آن را گسترده تر کرد. پیش از این مخالفت هایی با ارائه ی اینترنت پر سرعت روی شبکه ی موبایل صورت گرفته بود. با این وجود رایتل، اپراتور سوم موبایل موفق شد این مخالفت ها را پشت سر بگذارد و برای اولین بار اجازه ی ارائه ی این خدمات را دریافت کند و تا ۱۸ ماه پیش آن را در انحصار خود داشته باشد.

از آنجایی که طیف گسترده ای از کاربران اینترنت در ایران به استفاده از اینترنت روی تلفن هوشمند خود علاقه دارند، تصمیم اخیر دولت برای اعطای مجوز ارائه ی اینترنت 3G و 4G به دو اپراتور دیگر موبایل، باعث رشد فوق العاده ی استفاده از اینترنت و کاهش شکاف موجود در این زمینه بین مناطق شهری و روستایی شده است. با همه ی این ها، بخش تجارت الکترونیک در ایران هنوز چیزی حدود ۲۵ سال از کشوری مثل آمریکا عقب است.

از آن زمان مشخص شده است منطقی که پشت مقوله ی رشد تجارت الکترونیک در این کشور وجود دارد، منطق استواری است: بازار آفلاین ایران بازاری چندپاره است که توزیع کنندگان مسلط بر آن علاقه ی زیادی به بازی با قیمت ها دارند. تجارت الکترونیک یا خرید و فروش اینترنتی توانسته است در این میان تا حدی شفافیت داشته باشد و به مشتریان خود اجازه می دهد فریب خرده فروشان آفلاینی که در قیمت های خود شفافیت ندارند را نخورده و بفهمند قیمت واقعی محصول مورد نظرشان در بازار چقدر باید باشد.

این حقیقت که بالای ۶۰ درصد از جمعیت ایران زیر ۳۰ سال سن دارند و بخش بزرگی از جمعیت کشور را جمعیت جوان متصل به اینترنت تشکیل می دهند نیز احتمالاً در موفقیت این بخش نقش دارد. نظر به اینکه دسترسی داشتن به طیف متنوعی از محصولات با قیمت مناسب می تواند در بازار های آفلاین ایران با چالش هایی همراه شود، خرید آنلاین با محبوبیتی روزافزون مواجه شده است.

اما برویم سراغ دومین تصمیم. موفقیت دولت در رسیدن به توافق جامع هسته ای (برجام) بر حال و هوای کسب و کار های کشور نیز به شدت اثرگذار بوده است. بازار نه چندان قدرتمند ایران، عملاً باعث شده است شرکت های موجود فعال در زمینه ی تجارت الکترونیک، بیشتر به چشم سرمایه گذاران جدید و علاقمند به سرمایه گذاری بیایند.

به گفته ی مدیرعامل یکی از دو بازیگر عمده ی حوزه ی تجارت الکترونیک در ایران، جذابیت سرمایه گذاری در شرکت متبوعش از زمان امضا شدن توافق هسته ای در سال گذشته به طرز چشمگیری افزایش یافته است.

با این وجود، فشار تحریم ها هنوز به اندازه ای که انتظار می رفت فروکش نکرده و این یعنی تقاضای مصرف کننده برای محصولاتی که شرکت های تجارت الکترونیک نسبت به توزیع آنها اقدام می کنند هنوز جهش مورد انتظار را به خود ندیده است. با این رؤیت پذیری بالا و همینطور پتانسیل رشدی که هنوز محقق نشده، احتمال آن می رود گشایش هایی که دولت روحانی در دستور کار خود قرار داده در میان مدت تا دراز مدت، برای شرکت های فعلی فعال در این زمینه بسیار مفید واقع شود.

شرکت های فعال در زمینه ی تجارت الکترونیک یک برتری تعیین کننده ی دیگر نیز پیدا کرده اند. از آنجایی که دست بسیاری از شرکت های بین المللی کاملاً از ایران کوتاه شده و هنوز هم کوتاه باقی مانده، شرکت هایی مثل بامیلو و دیجی کالا توانسته اند سهم قابل توجهی از این بازار مهم را به نام خود بزنند. سرمایه گذاری شرکت های آمریکایی نظیر آمازون در ایران هنوز غیر قانونی است. جذابیت سرمایه گذاری، وجود فضای لازم برای رشد و گسترش، و عدم حضور جدی توزیع کنندگان خارجی در این بازار، از جمله اجزای اصلی موفقیت ادامه دار شرکت های داخلی فعال در این زمینه است.

البته هنوز خطری جدی وجود دارد. حتی به رغم تعلیق تحریم ها در نتیجه ی به ثمر نشستن توافق هسته ای، تحقق منافع اقتصادی این توافق هنوز از سوی سرمایه گذاران با ریسک های قابل ملاحظه ای همراه است. سرمایه گذاران خارجی هنوز از دشواری های کار کردن با ایران هراس دارند. حضور قدرت های کلان اقتصادی در داخل، مسیریابی را در اقتصاد ایران دشوار می کند. بسیاری از قوانین و مقررات پیچیده و محدود کننده ی قانونی در آمریکا نیز هنوز به قوت خود باقی هستند و همین موضوع باعث می شود بانک های اروپایی از ترس متهم شدن به فعالیت و همکاری غیر قانونی با ایران، خود را از داد و ستد با این کشور دور نگه دارند.

به این ترتیب در صورت ادامه ی اوضاع به همین منوال، بازار های در حال ظهور دیگری، از جمله هند، ترکیه و حتی پاکستان، که ورود به آنها برای سرمایه گذاران خارجی به مراتب آسان تر از ایران است می توانند انتخاب های جذابی برای سرمایه گذاران باشند. هرچه باشد کشور های مذکور، برای جذب سرمایه گذاران خارجی و ورود سردمداران تجارت الکترونیک جهان، چالش های به مراتب کمتری به همراه دارند.