بررسی یک پرونده؛ آیا می‌توان بدون خودرو در اسنپ کار کرد؟

اسنپ اکنون تبدیل به شغل موقت و دائمی تعداد زیادی از افراد شده است. برای کار در این سامانه یا شرکت‌های مشابه آن، لازم است یک خودرو داشته باشید و مدارک‌تان هم کامل باشد. با این شرایط، ظرف نهایتاً چند روز می‌توانید کارتان را شروع کنید اما اگر خودرو نداشته باشید چطور؛ آیا ثبت نام راننده و کار در اسنپ، بدون داشتن خودرو امکان‌پذیر است؟

به تازگی شرکت‌‌های مختلفی پدید آمده‌اند که از این خلاء استفاده کرده، قراردادهای مختلفی با افراد می‌بندند و آنها را راهی اسنپ می‌کنند. جالب اینجاست که در برخی موارد، این شرکت‌ها تلاش می‌کنند تا خودشان را در قالب اسنپ به مراجعه‌کنندگان بشناسانند. حتی در قراردادها نیز نام اسنپ را می‌توان به عنوان طرف قرارداد مشاهده کرد.

پیش از این نیز تبلیغاتی نظیر «کار در اسنپ بدون خودرو» در اینترنت قابل مشاهده بود اما اکنون کار به جایی رسیده که برخی از همین شرکت‌ها، رسماً خودشان را اسنپ معرفی می‌کنند. یک دوست قدیمی دو ماه پیش عنوان کرد که با چنین شرکتی قرارداد بسته و اسکن قرارداد را نیز به دیجیاتو ارائه کرد.

عهدنامه ترکمانچای

آدرس را گرفتم. سایت اسنپ را چک کردم و خبری از این آدرس در آن نبود. با این حال چند روز پیش شخصاً به آن مراجعه کردم. نشانی‌اش حوالی پل‌چوبی در تهران است. یک ساختمان قدیمی که روز زنگ یکی از واحد‌ها با خودکار نوشته‌اند «اسنپ». هدف از مراجعه این بود که خودم قرارداد را مطالعه کنم و از آنچه به دستم رسیده، مطمئن شوم.

نام معرفم را می‌گویم و منشی قرارداد و شرایط را خلاصه می‌کند: «اینجا شرایط ویژه‌ای دارد. اعتبار این قرارداد پنج‌ساله است و سال به سال تمدید می‌شود. پس از امضای قرارداد، خودرویی جهت ثبت‌نام و کار در اسنپ در اختیارتان قرار می‌گیرد. وسیله نقلیه امانت است و باید ۵۰ درصد از درآمدتان را با شرکت شریک شوید.»

البته این شرکت درآمد را هم خودش تعیین می‌کرد که فعلاً ۱۶۰ هزار تومان به شکل روزانه است. در واقع با امضای این قرارداد، شخص ملزم می‌شود تا به شکل روزانه ۸۰ هزار تومان به شرکت بپردازد. نکته جالب دیگر در مورد مرخصی بود. فردی که قرارداد را امضا می‌کند سالانه تنها ۱۰ روز مرخصی دارد که پنج روز آن مرتبط با تعطیلات نوروز است و پنج روز دیگرش انتخابی.

در کنار این موراد، متقاضی باید چک و سفته با امضای یک کارمند با فیش حقوقی، یا یک کاسب با جواز کسب را نیز ارائه دهد. از سوی دیگر در قرارداد نوشته شده بود که «هر گونه فعالیت دیگری با این خودرو موجب فسخ قرارداد و جبران ضرر و زیان سرمایه‌گزار خواهد شد.»

خودرویی که در موردش صحبت می‌شد، یک اتومبیل قدیمی با ارزشی حدود ۱۰ میلیون تومان بود. منشی همچنین اشاره کرد که پس از پنج سال، متقاضی صاحب خودرو خواهد شد؛ خودرویی مستهلک که شما روزی با آن ۸۰ هزار تومان به شرکت پرداخت کرده‌اید. در واقع پس از ۵ سال، درآمدی که این شرکت با نام اسنپ و به شکل غیرقانونی کسب‌کرده بود، به حدود ۱۴۰ میلیون تومان می‌رسد و سپس راننده هم صاحب یک خودروی مستهلک چند میلیون تومانی می‌شود. قرارداد هشت صفحه‌ای را ببینید:

اسنپ واقعی در مورد اسنپ تقلبی چه می‌گوید؟

آنچه اینجا قابل توجه است اینکه، این شرکت تنها نیست. شاید کمتر شرکتی اینچنین خود را «اسنپ» بنامد ولی افراد و مجموعه‌هایی که با ارائه خودرو به دیگران و بستن قراردادهای مشابه، افراد را ملزم می‌کنند تا سهم بزرگی از درآمدشان را به آنها بدهند کم نیستند.

همانطور که اشاره شد، یک جستجوی ساده در گوگل کافیست تا با انبوهی از آگهی‌های اینچنینی روبه‌رو شوید. همین موضوع را با مدیر ارشد بازاریابی اسنپ، «راشا شیدماهر» در میان می‌گذارم. او در گفت‌وگو با دیجیاتو می‌گوید:

«به باور من، اموری از این دست نیاز به آموزش دارند. مردم نباید هیچگاه به وعده‌های وسوسه‌انگیز اعتماد کنند، چه این وعده از سوی شرکتی منتسب به اسنپ باشد و چه از سوی یک موسسه مالی. از خودتان بپرسید اگر اسنپ با چنین شرکت‌هایی همکاری دارد پس چرا از طریق کانال‌های ارتباطی رسمی خود در مورد نحوه این همکاری اطلاع‌رسانی نمی‌کند؟ ما همواره از طریق کانال‌های رسمی اسنپ و جراید رسمی کشور به کاربران راننده و مسافر‌مان در خصوص کلاهبرداری‌ها و سواستفاده‌های احتمالی اطلاع‌رسانی می‌کنیم، اما اعتماد نکردن به وعده‌های واهی سوءاستفاده‌گران به آگاهی و هوشیاری خود مردم بستگی دارد. در این مورد خاص هم باید تاکید کنم که ادعای این شرکت‌ها مبنی بر دارا بودن نمایندگی اسنپ کذب محض و جرم است.»

به گفته شید‌ماهر، «اسنپ کنون در تهران ۱۲۰ هزار راننده فعال دارد و میانگین درآمد راننده‌ای که ۹ ساعت فعالیت کند در تهران به ۱۵۰ هزار تومان می‌رسد.» با این حال شرکت‌هایی که خود را به نام اسنپ جا می‌زنند و قراردادهایی با افراد می‌بندند، از یک خلاء در اکوسیستم اسنپ سوءاستفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد خود اسنپ فعلاً طرح مشابهی ندارد با این‌حال، مدیر ارشد بازاریابی اسنپ عنوان می‌کند که این سامانه قراردادی با یکی از شرکت‌های لیزینگ خودرو امضا کرده تا رانندگان برتر بتوانند با کمترین سود اقدام به تهیه خودرو کنند.

شیدماهر همچنین در این باره می‌گوید که اسنپ در زمان ثبت نام مدارک و سلامت راننده و خودروی او را ارزیابی می‌کند اما حساسیتی بر اینکه خودرو چگونه خریداری شده ندارد: «برای ما، راننده و خودروی تحت تملک مهم است، نه نحوه خرید و تملک خودرو. اغلب این شرکت‌ها، طبق عرف «رهن خودرو»، سند‌ و کارت خودرو را به نام راننده می‌زنند، اما در متن سند قید می‌کنند که خودرو در رهن آنهاست.»

اما آیا اسنپ در صورت رخ دادن یک حادثه ناگوار توسط راننده‌ای که خودروی خود را به این شکل دریافت کرده، باز هم مسئول خواهد بود؟ مدیر ارشد بازاریابی اسنپ در پاسخ به این پرسش می‌گوید:

«قطعا تیم حقوقی اسنپ به صورت قانونی پیگیر سواستفاده از نام این شرکت هستند، اما تا زمانی که قانون مانع فعالیت این شرکت‌ها نشده خود مردم باید آگاه باشند. این موضوع ارتباطی با نحوه رفتار اسنپ ندارد و اسنپ با کلیه افرادی که در این سامانه ثبت نام می‌کنند رفتار یکسانی دارد و آنها را مشمول حمایت‌های متداول خود می‌داند؛ فرقی نمی‌کند که خودرو به صورت تمام و کمال تحت تملک آنها باشد و یا خودرو را به صورت قراردادی خریداری کرده باشند.»

اسنپ به گفته مدیران ارشدش، حدود ۳۰۰ هزار راننده در سراسر کشور دارد و روزانه یک میلیون سفر توسط این سامانه انجام می‌شود. مشخص نیست چه تعداد از رانندگان این سامانه به این شیوه مشغول فعالیت و کسب درآمد هستند، با این حال این شرکت خبر می‌دهد که از نظر حقوقی پیگیر موضوع است و اجازه نمی‌دهد تا شرکت‌های دیگر با استفاده از نام اسنپ، خودرو در اختیار افراد گذاشته و آنها را به سمت این سامانه هدایت کنند.