منشا جذاب ۹ واژه علمی پرکاربرد

علم با وجود تمامی گستردگی‌هایی که دارد بر پایه های شناخته شده ای بنا شده که سابقه کشف برخی از آنها به هزاران سال قبل باز می گردد و اغلب افراد با آنها آشنایی دارند. در ادامه این مطلب قصد داریم برخی واژگان علمی پرکاربرد را که در کتاب «واژگان علم» به آنها پرداخته شده با شما به اشتراک بگذارید و از ریشه اصلی آنها بگوییم.

کتاب مذکور به قلم «ایزاک آسیموف» به رشته تحریر درآمده که از پرکارترین نویسندگان جهان به شمار می رود و حدود ۵۰۰ اثر مختلف از داستان های کودکانه گرفته تا کتب دانشگاهی و تحلیل مسائل مذهبی از خود به یادگار گذاشته است. محبوبیت آسیموف در حدی است که ایلان ماسک همراه با راکت فالکون هوی مجموعه کتاب های «بنیاد» را هم به فضا فرستاد و اپل هم از تهیه سریال ۱۰ قسمتی بر اساس این این داستان خبر داده است. یکی از جلدهای این مجموعه در سال ۱۹۸۳ برنده جایزه معتبر «هوگو» شد.  آسیموف در سال ۱۹۹۲ و بر اثر تزریق اشتباه خون آلوده به ایدز درگذشت.

کوارک

«ماری گل-من»، فیزیکدان آلمانی در سال ۱۹۶۴ ذراتی را شناسایی کرده بود که حتی از نوترون و پروتون هم کوچکتر هستند. وی واژه کوارک را برای نام گذاری این عناصر در نظر گرفته بود اما ایده ای برای نوشتار آن نداشت. او ابتدا آنها را به صورت kwork نوشت اما حین مطالعه کتاب «شب‌زنده‌داری فینگن‌ها» از «جیمز جویس» به واژه quark برخورد کرد و آن را به عنوان نگارش صحیح ذرات بنیادی انتخاب کرد.

گفتنی است این رمان به خاطر سبک خاصش طی ۱۷ سال نوشته شده و یکی از دشوارترین آثار انگلیسی به شمار می رود.

الکتریسیته

افتخار کشف الکتریسیته تا حد زیادی به «بنجامین فرانکلین» نسبت داده می شود در حالی که واقعیت کیلومترها با آن فاصله دارد. اطلاع بشر از الکتریسیته مدت ها قبل از کشف آمریکا رخ داده و یکی از قدیمی ترین شواهد موجود از الکتریسیته جرقه هایی است که از مالیدن دو کهربا به هم تولید می شود. معادل یونانی کهربا همان «الکترون» است که ریشه استفاده از آن به مدت ها قبل از فرانکلین برمی گردد.

اتم

متفکران پیشروی یونان باستان ایده های بسیاری درباره چگونگی عملکرد جهان داشتند اما راه مشخصی برای اثبات کامل آن وجود نداشت. برخی از آنها بر این باور بودند که ماده را می توان به دفعات نامحدودی به دو قسمت تقسیم کرد اما « دِموکریت»، از آخرین فیلسوفان یونانی پیش از سقراط عقیده داشت که تقسیم کردن ماده از جایی به بعد غیرممکن خواهد شد. وی این بخش تقسیم ناپذیر را «اتم» نام گذاشت که در زبان یونانی به معن «غیرقابل تقسیم» است. البته امروزه که وجود ذرات بنیادی از قبیل الکترون، کوارک و غیره اثبات شده این واژه دیگر بی مسمی به نظر می رسد.

سلول

در دهه ۱۹۶۰ میلادی فیزیکیدانی به نام «رابرت هوک» حین بررسی ورقه باریکی از چوب پنبه با میکروسکوپ ساخت خودش با انبوهی از فضاهای خالی ومحصور مواجه شد. این فضاها او را به یاد اتاق های کوچکی به نام «سلول» انداخت که راهبه ها در آن زندگی می کنند. سلول های واقع در صومعه ها مدت هاست که دیگر رواج خود را از دست داده اند اما نام آنها تا ابد در علم جاودانه شده است.

سرطان

تا به حال این سوال برایتان پیش آمده که چرا سرطان هم بدنام ترین بیماری تاریخ و هم نام یکی از صور فلکی در «منطقه البروج» است؟ در واقع این مساله دلیلی ندارد جر اینکه معنی هر دوی آنها خرچنگ است.

زمانی که پزشک افسانه ای یونان باستان یعنی «بقراط» در ۴۰۰ سال قبل از میلاد مسیح سعی کرد تومورهای منشعب بیماران فوت شده را برای نخستین بار توصیف کند آنها را «کارکینوس» نامید که در زبان یونانی به معنی خرچنگ است.

حدود ۴۵۰ سال بعد از آن پزشک دیگری به نام «سلسوس» به نتیجه ای مشابه با بقراط رسید اما برای تعریف آن از واژه لاتین «کارسینوما» استفاده کرد که معنی مشابهی دارد. این واژه به مرور زمان به شکل «کنسر» درآمد که در زبان فارسی هم آن را سرطان می نامیم اما هردو به معنی خرچنگ هستند.

آنفلوانزا

آنفلوانزا یک عفونت تنفسی کوتاه مدت و تا اندازه ی شدید است که اغلب افراد سالانه با آن مواجه می شوند. این نام تلفظ ایتالیایی کلمه «اینفلوئنس» به معنی نفوذ یا تاثیر است. دلیل نامگذاری این بیماری به یک باور کهن و خرافی برمی گردد که بر اساس آن تاثیر ستارگان روی فرد باعث ابتلا به آنفلوانزا می شود. نکته جالب اینجاست که ریشه نامگذاری بیماری مالاریا نیز تقریبا به همین ترتیب است: مال (بد)+ ریا (هوا).

گلکسی (به معنای کهکشان)

این نام هم ریشه یونانی دارد و از کلمه «گالا» یا شیر نشات گرفته است. در واقع هزاران سال قبل هم اخترشناسان یونانی برای مجموعه ای شامل میلیاردها ستاره اسمی انتخاب کرده بودند که ما امروز آن را «کهکشان راه شیری» می نامیم. تنها کاری که ما کرده ایم این است که واژه اختصاصی آنها برای کهکشان راه شیری را به صورت عمومی برای تعریف همه کهکشان ها به کار می بریم.

فسیل

این کلمه در اصل به معنای هرچیزی است که از زمین به دست می آید و ریشه لاتین دارد. اما به مرور زمان که بشر علاقه ویژه ای به بررسی گیاهان و حیوانات فسیلی نشان داد ماهیت معنایی این واژه نیز تغییر یافت و به شکل مدرن امروزی اش رسید. فرضیات زمین شناسی در رابطه با شکل گیری این فسیل ها نهایتا موجب ساخته شدن عبارت fossilize به معنای فسیلی شدن گردید.

میکروسکوپ

میکروسکوپ حوالی سال ۱۵۹۰ میلادی در هلند اختراع شد و انتونی ون لووینهوک و رابرت هوک هر دو از پیشگامان استفاده از این ابزار بودند. خود کلمه میکروسکوپ از عبارت یونانی μικρός می آید که ترکیب کلمات mikrós به معنای کوچک و skopeîn و به معنای دیدن آن را می سازند.