60 سال، میلیاردها دلار، یک ناکامی؛ چرا ایالات متحده در توسعه سلاح لیزری هوا-فضایی موفق نشد

ایالات متحده 60 سال است که برای دستیابی به یک سلاح لیزری مهلک هوایی یا فضایی تلاش می کند؛ سلاحی به سبک سوپر لیزر فیلم جنگ ستارگان که با تاباندن پرتوهای قدرتمند هدف را نابود کند. اما دانشمندان پس از تجارب اشتباه متعدد هنوز نتوانسته اند این ایده را عملی کنند.

لیزر اولین بار در حدود 60 سال پیش ظهور کرد. با این که مبانی ایده لیزر از سال ها قبل ارائه شده بود اما تئودور میمن لیزر پالسی را در سال 1960 تولید کرد. لیزر تولید شده توسط او به سختی توانایی سوزاندن یک پشه را داشت با این حال ارتش ایالات متحده به سرعت به دنبال توانایی های بالقوه این فناوری رفت.

البته ایده سوزاندان اجسام با استفاده از نور به قرن ها قبل تر از ایده سلاح لیزری باز می گشت. گفته می شود در قرن سوم پیش از میلاد مسیح، ارشمیدس، دانشمند یونانی از آینه برای حمله به کشتی های رومی از سیسیل از طریق باز تاباندن نور خورشید استفاده می کرد.

ایالات متحده صدها میلیارد دلار را برای سلاح لیزری هوایی و یا فضایی هزینه کرد. مشکل اصلی از آنجایی ناشی می شد که در مراحل اولیه پروژه این تسلیحات آن قدر سنگین بودند که حتی بوستر راکت هایی که قدرت کافی برای فرستادن این تجهیزات به فضا را داشته باشند در دسترس نبودند. همچنین آنهایی که به نحوی به هوا پرواز کردند هم با مشکل لرزش دست و پنجه نرم می کردند.

در یکی از بزرگترین تلاش های سلاحی هوایی، یک پروژه 4.3 میلیارد دلاری به هواپیمایی ختم شد که نمی توانست از خود دفاع کند و باید توسط جت های جنگنده اسکورت می شد. علاوه بر این برای سوخت گیری مجدد باید به سرعت به پایگاه باز می گشت. به همین دلیل استفاده از آن در خط مقدم ممکن نبود. یکی از مشهورترین تلاش ها برای ساخت لیزر فضایی با برنامه جنگ ستارگان رونالد ریگان بود که در سال 1983 اعلام شد. اما این برنامه ها در نهایت پس از به باد دادن بیش از 200 میلیارد دلار لغو شد.

در ادامه مطلب ترتیب زمانی تغییر داده شده. ابتدا به طرح های برنامه جنگ ستارگان می پردازیم و سپس کمی به عقب باز می گردیم و بوئینگ 747 تغییر یافته برای دفاع لیزری را بررسی می کنیم؛ هواپیمایی که برنامه آزمایش مرتبط با آن قبل از جنگ ستارگان آغاز شد و تا سال 2011 هم ادامه داشت.

نام های مستعاری که برای برنامه ها و دستگاه ها انتخاب می شد هم در نوع خود جالب بود. یکی از نام های برنامه «Brilliant Pebbles» یا «گوهرهای درخشان» بود. نام سلاح لیزری فضایی هم «CHECMATE» از کلمه مات کردن در شطرنج گرفته شده بود.

پنتاگون در عرض 9 سال بودجه این طرح را از 6.5 میلیون دلار تا 86.8 میلیون دلار افزایش داد و تعداد کارمندان دخیل در پروژه را از 25 به 350 نفر رساند. بزرگترین آزمایش این بوئینگ 747 در ماه مه سال 1981 انجام شد. هدف این بود که یک موشک ساقط شود. نیاز بود پرتو بین 2 تا 4 ثانیه روی هدف تابیده شود. دو آزمایش اول به دلیل شرایط نامساعد آب و هوا بی نتیجه بود اما در آزمایش سوم به مدت 1.8 ثانیه پرتو به موشک تابیده شد که البته برای نابود کردن آن کافی نبود.

در ماه مه سال 1983 نیروی هوایی در نهایت موفق شد دو هدف را نابود کند اما باز هم این سیستم فاصله فراوانی تا کارآمد بودن در جنگ ها داشت. در همین سال بود که ریگان خبر از برنامه جنگ ستارگان داد. تحت این برنامه تا سال 1988 چندین نوع لیزر توسعه داده شد.

در نهایت این برنامه به اندازه ای هزینه بر بود که برخی متخصصین اعتقاد داشتند اگر دولت ایالات متحده آن را ادامه می داد داعش دیگر مشکلی برای ادامه فعالیت نداشت؛ چرا که این پروژه بودجه فراوانی را می بلعید. با این حال برخی دیگر معتقد بودند که از این پروژه مسائل متعددی را آموخته اند که روزی می تواند آنها را به سمت تولید لیزری با کارکرد صحیح هدایت کند. البته این فناوری در زمان دولت ریگان در کاهش زرادخانه های موشکی شوروی بی تأثیر نبود.

طرح هواپیمای مجهز به صلاح لیزری بوئینگ 747 در نهایت در سال 2011 توسط نیروی هوایی لغو شد اما عدم موفقیت در این برنامه موجب نشد پنتاگون به طور کل از سلاح های لیزری دست بکشد. در سال 2016 اعلام شد که برنامه ای برای مجهز کردن پهپادها به لیزر برای سرنگون کردن موشک ها در پیش است. هدف توسعه پهپادی بود که برای روزها به پرواز ادامه دهد و موشک ها را از ارتفاع حدود 20 کیلومتری ساقط کند البته تا کنون ساخت چنین پهپادی محقق نشده است.

دونالد ترامپ چندی چند ماه قبل فرمان تشکلی فرماندهی فضایی را صادر کرد و قصد دارد تا سال 2020 نیروی فضایی جدیدی را ایجاد کند. رئیس جمهور ایالات متحده در این باره گفته که می خواهد «هر نوع حمله موشکی به اهداف آمریکایی شناسایی و نابود شود؛ چه قبل یا بعد از پرتاب». به گفته او مجموعه ای از سنسورها و رهگیرها، موشک هایی که از دولت هایی از جمله کره شمالی می آیند را سرنگون می کنند.

درباره سلاح لیزری، پیش از این هم صحبت های این چنینی بسیار بوده و البته هنوز محقق نشده است.