پشت پرده بازار خودرو؛ چرا پیش فروش خودروسازان باعث کاهش قیمت نشد؟

تاریخچه ساخت خودرو در ایران به اوایل دهه ۴۰ باز می‌ گردد. در آن سال ها تنها چهار خودرو پیکان، آریا، شاهین و ژیان در ایران ساخته می‌ شد و در این میان پیکان توانسته بود بالاتر از بقیه قرار گیرد.
بازار خودرو طی یک سال اخیر چندان روی آرامش را به خود ندیده و در چند نوبت با صعود قیمتی مواجه شده است؛ این موضوع ریشه در مسائل مختلفی دارد که بخشی از آنها به مشکلات تولید مربوط می‌ شود و بخشی دیگر نیز متاثر از اوضاع نابسامان اقتصاد کشور است.
صنعت خودروسازی ایران، پس از صنعت نفت بزرگ ترین صنعت در ایران است. هم اکنون ایران با ساخت ۱٬۳۹۵٬۴۲۱ دستگاه خودرو و ۳۵٬۹۰۱ دستگاه خودروی تجاری (در سال ۲۰۰۹) بیستمین خودروساز بزرگ دنیا و بزرگترین خودروساز خاورمیانه شده ‌است. در سال ۲۰۰۹ ایران از لحاظ سرعت رشد صنعت خودرو مقام پنجم دنیا را پس از چین، تایوان، رومانی و هند کسب کرد.
با توجه به اعمال تحریم از نیمه تابستان امسال، روند تامین قطعات داخلی و خارجی مختل و به تبع آن، تیراژ پایین آمد. چند هفته پیش بود که پس از یک دهه سیاست سرکوب قیمت، دولت بالاخره روش قیمت گذاری خودرو را تغییر داد و به اصطلاح آن را به بازار واگذار کرد. طبق تصمیم دولت، شورای رقابت از پروسه قیمت گذاری خودرو حذف و خودروسازان مجاز شدند قیمت محصولات خود را متناسب با حاشیه بازار (پنج درصد زیر نرخ بازار) تعیین کنند.

افت شدید تولید و کمبود نقدینگی زنجیره خودروسازی، در نهایت دولت را بابت آزادسازی قیمت قانع کرد و بنا شد خودروسازان از ابتدای بهمن امسال، محصولاتشان را تا پنج درصد زیر نرخ بازار قیمت گذاری کنند. خودروسازان نیز وعده دادند به واسطه افزایش تولید و عرضه، بازار را کنترل و قیمت ها را پایین بیاورند و در همین راستا اقدام به پیش ‌فروش و فروش فوری محصولات خود کردند. آنها پیش تر از افزایش تولید نیز خبر داده بودند و بنابراین انتظار می‌ رفت با توجه به بالا رفتن تولید و انجام فروش و پیش فروش، حباب قیمت در بازار خودرو شکسته شود. این در حالی است که بازار خودرویی توجه به این اتفاقات، کماکان به سیر صعودی خود ادامه می‌ دهد و قیمت ها روزانه و حتی ساعتی تغییر می‌ کنند. شرایط به شکلی است که طی هفته جاری به نوعی «بیگ بنگ» (انفجار بزرگ) بازار خودرو رخ داده و قیمت هایی عجیب و غریب برای فروش خودروها ارائه می‌ شود.
در حالی که کارشناسان بارها به وزارت صمت درباره لزوم توجه به رشد تولید در کنار اعمال سیاست آزادسازی قیمت ها هشدار دادند، این پیام از سوی سیاست گذار دریافت نشد. در واقع بی ‌توجهی به کاهش حجم و مشکلات تولید باعث شد تا با کاهش عرضه خودرو و رسیدن به روزهای پایانی سال ۹۷، تنور قیمت خودرو از نو شعله کشیده و مرزهای روانی تازه ای را در بازار تجربه کند.

آن طور که فعالان بازار می‌ گویند، پیش فروش اخیر خودروسازان بسیار محدود بوده و حتی به هزار دستگاه (در مجموع) نیز نرسیده است. به گفته آنها، سهم نمایندگی های منتخب خودروسازان از فروش فوری اخیر، دو تا سه خودرو بیشتر نبوده بنابراین نتوانسته افزایش قیمت را مهار کند. فعالان بازار همچنین بر این نکته تاکید می‌ کنند که افزایش تیراژ مورد ادعای خودروسازان، بیشتر روی کاغذ بوده و با تعداد خودروهای تجاری شده همخوانی ندارد. به عبارت بهتر، اگرچه افزایش تیراژ اتفاق افتاده، با این حال بخشی از تولیدات، مربوط به سهمیه سال آینده است و از طرفی، به دلیل کمبود قطعات، همه محصولات تولیدی قابل تجاری شدن نیستند.
آمار نشان می‌دهد که تولید ایران خودرو و سایپا نسبت به ماه‌های قبل که تا مرز توقف رفته بود، بیشتر شده است. اگر تیراژ تولید خودرو بالاتر رود که الان نسبت به قبل بهتر هم شده است، روی قیمت تاثیر می‌ گذارد.
آنطور که دنیای اقتصادی می نویسد، در کنار این مسائل، اتفاقات بیرونی نیز سبب افزایش قیمت خودروها در بازار شده است. در این بین، مسائلی مانند تورم انتظاری (ناامیدی از اوضاع آینده اقتصادی کشور به ویژه در بخش خودروسازی)، رشد نرخ ارز و سکه و همچنین افزایش تقاضای واقعی (به دلیل آغاز بازار شب عید) در کنار رشد تقاضای کاذب، چشم انداز قیمت را افزایشی کرده است. جولان دلالان نیز که به نوبه خود بر التهاب بازار افزوده و گزاف نیست اگر بگوییم آنها نقش زیادی در تعیین قیمت خودروها در بازار دارند. در مجموع، اتفاقات شرح داده شده، فنر قیمت را در بازار خودرو بیش از پیش آزاد کرده و اگر اتفاقی ویژه در تولید و عرضه رخ ندهد و التهاب اقتصادی کشور آرام نگیرد، منحنی قیمت خودرو کماکان صعود خواهد کرد.

رشد قیمت ها در بازار خودرو

اما سری به بازار بزنیم و ببینیم قیمت ‌ها طی هفته جاری تا چه اندازه رشد کرده اند. آن طور که نمایشگاه ‌داران خودرو پایتخت عنوان می‌ کنند، در حال حاضر پژو ۲۰۶ تیپ ۵ قیمتی برابر با ۹۴ میلیون تومان دارد که این موضوع از رشد ۱۴ میلیون تومانی این محصول در عرض یک هفته حکایت می‌ کند.
از بازار پژو ۲۰۶ تیپ ۲ نیز خبر می‌ رسد این محصول با توجه به جهش ۱۱ میلیون تومانی اش در هفته جاری، در حال حاضر ۸۲ میلیون تومان خرید و فروش می‌ شود. به گفته نمایشگاه داران خودرو پایتخت، پژو ۲۰۷ اتومات نیز در حال حاضر قیمتی برابر با ۱۳۳ میلیون تومان دارد که نشان می‌ دهد خودرو مورد نظر ۱۵ میلیون تومان رشد را به خود می‌ بیند.
از ۲۰۷ که بگذریم، از بازار ساندرو نیز خبر می‌ رسد این محصول ۲۲ میلیون تومان رشد قیمت را در عرض یک هفته تجربه کرده و در حال حاضر خودرویی ۱۵۷ میلیون تومانی به حساب می‌ آید. بنا به گفته فعالان بازار اما دنا نیز قیمتی برابر با ۱۱۰ میلیون تومان دارد و قیمت مدل پلاس توربو این خودرو نیز از ۱۴۲ میلیون تومان عبور کرده است.

در بین دیگر خودروهای داخلی، رانا نیز در حال حاضر ۸۰ میلیون تومان قیمت دارد که نشان می‌ دهد خودرو مورد نظر ۱۵ میلیون تومان رشد قیمت داشته است. همچنین سمند مدل EF۷ نیز با افزایش قیمتی بیش از ۲۰ میلیون تومان مواجه شده و در حال حاضر برای خرید آن باید حدود ۹۰ میلیون تومان هزینه کرد. فعالان بازار اما در مورد قیمت پژو ۴۰۵ نیز عنوان می‌ کنند، این محصول در حال حاضر قیمتی برابر با ۷۸ میلیون و ۵۰۰ هزار دارد که در مقایسه با هفته گذشته، رشدی بیش از ۱۸ میلیون تومان را نشان می‌ دهد. از سوی دیگر اما گفته می‌ شود قیمت پژو پارس در مدل فول آن به حدود ۱۰۰ میلیون تومان رسیده که نشان از جهش قیمتی شدید آن دارد.