ماجرای تراژیک بنیانگذار امپراتوری دوو؛ سقوط الگوی یک ملت

سال های آخر قرن بیستم « کیم وو چونگ »؛ نویسنده کتاب رکوردشکن «سنگفرش هر خیابان از طلاست» نماد عینی کسی بود که از هیچ به اوج شهرت، ثروت و اعتبار رسید و زلزله ای را در صنعت کره جنوبی به راه انداخت. دنیای بی رحم تجارت اما مثل بازی تاج و تخت از نابود کردن یک شبه قهرمانان محبوب داستان هیچ ابایی ندارد.

کیم که زمانی نه چندان دور الگوی جوانان شرق آسیا بود و ۴۰ درصد از کل صادرات کره به آمریکا را در دست داشت، ناگهان به یک متهم بین المللی تبدیل شد که تصاویر تحت تعقیب بودنش مثل فیلم های وسترن بر در و دیوار مراکز صنعتی چسبانده شده بود. در ادامه به مرور زندگی پر فرار و نشیب این کره ای کهنه کار پرداخته ایم.

کودکی مشقت بار

کیم وو چونگ در سال ۱۹۳۶ در کره تحت اشغال ژاپن به دنیا آمد و به خاطر فقر خانواده ناچار به روزنامه فروشی شد. کیم در کتاب معروفش با عنوان « سنگ فرش هر خیابان از طلاست»، مدعی شده که از علی رغم فقر اقتصادی احساس می کرده که دنیا در دستان اوست:

ما فقیر بودیم اما احساسم من را به حرکت وا می داشت. نیروی جوانی آنقدر مرا مالامال آرزو کرده بود که هیچ چیز سد راهم نبود.

علی رغم امیدواری کیم بدبیاری های او تمامی نداشت و پس از خروج ژاپن از این کشور جنگ دو کره آغاز شد. در پایان این جنگ ویرانگر صنعت کره به تلی از خاکستر تبدیل شده و آنطور که خود کیم می گوید همان اندک صنایع لازم برای زندگی هم با خاک یکسان شدند.

او همزمان به تحصیل هم می پرداخت و پس از پایان دوران دبیرستان برای تحصیل در رشته اقتصاد وارد دانشگاه Yonsei سئول شد. کیم در این دوران حتی پول لازم برای پرداخت کرایه تاکسی یا اتوبوس را نداشت و مجبور بود فاصله ۶ مایلی را با ۲ ساعت پیاده روی طی کند.

در این دوران غربی ها کره جنوبی را کشوری ناتوان می خواندند که توان ایستادن روی پای خود را نخواهد داشت؛ این کشور اما فرزندانی مانند کیم داشت که برای کشیدن خط قرمز بر نظر غربی ها به دنیا آمده بودند.

تحول کیم وو چونگ در صنعت کره

فارغ التحصیلی کیم تقریبا با کودتای ژنرال «پارک چونگ هی» در سال ۱۹۶۰ و دوران خفقان کره همزمان شد. طی این دوران ژنرال ارتشی در ازای خفقان سیاسی رشد اقتصادی چشمگیری را برای کره به ارمغان آورد.

ژنرال پارک که سابقه خدمت در ارتش امپراتوری ژاپن را هم داشت، با الگو قرار دادن این کشور تمام تلاش خود را صرف مقابله با تفکرات کمونیستی و توسعه کره جنوبی کرد. این راه دشوار با ابزارهایی نظیر حقوق پایین کارگران و سرکوب تمامی صداهای مخالف هموار شد اما در نهایت کره جنوبی را به جایی رساند که امروز نتیجه آن را می بینیم.

کیم در سال ۱۹۶۱ وارد کمپانی «صنایع هان سونگ» شد که به یکی از اقوامش تعلق داشت. کار کردن برای دیگران مانع پیاده سازی ایده‌هایش می شد و به همین خاطر بعد از شش سال با دریافت وامی ۱۰ هزار دلاری یک کمپانی نساجی را بنیان گذاشت که بخش عمده محصولاتش را روانه بازارهای خارجی می کرد. نام گذاری این شرکت نیز نشان دهنده مقیاس رویاهایی است که چونگ در سر داشت: «دوو» به معنی جهان بزرگ.

سیاست رییس جمهور کره در این زمان تشویق شرکت ها به رشد بیشتر بود و کیم وو چونگ هم از رقابت با رقبای قدر و ریشه دار ژاپنی، آمریکایی و اروپایی ابایی نداشت. پس از اولین سفر کیم به آمریکا در سال ۱۹۷۰، دوو بیش از ۴۰ درصد کل سهمیه واردات ایالات متحده را به خود اختصاص داد.

موفقیت چشمگیر دوو باعث شد که رییس جمهور خواستار احیای یک کمپانی ماشین سازی ورشکسته توسط چونگ شود. بازسازی این مرکز پیش از دوو به سامسونگ و هیوندای پیشنهاد شده بود اما آنها این کار را غیر ممکن می دانستند. کیم اما در کمتر از یک سال این شرکت را به سودآوری رساند و تنها طی دو سال کسب و کارش را از حوزه نساجی به تولید کشتی و لوازم خانگی گسترش داد.

کارخانه های بزرگ و اغلب خانوادگی کره ای که بنام «چائبول» شناخته میشوند معمولا از صفر بنیانگذاری شده و تعداد محدودی از آنها به موفقیت قابل توجه می رسیدند اما کیم وو چونگ راه دیگری را در پیش گرفته بود. مهارت فوق العاده او در دمیدن جان دوباره به شرکت های ورشکسته نهفته بود و به همین خاطر به سراغ این مراکز رفته و آنها را دوباره در مقیاس جهانی برپا می کرد.

کیم در سال ۱۹۷۸ همین کار را در رابطه با شرکتی انجام داد که ۵۰ درصد مالکیت کارخانه خودروسازی محلی را در دست داشت. ۵۰ درصد باقیمانده هم در اختیار جنرال موتورز بود. وی تا اینجا به بخشی از هدفش دست پیدا کرده بود:

من تقریبا صاحب بزرگترین ساختمان کره بودم که همه کارکنان شرکت آنرا پر نمی کردند. البته چندان در مورد ساختمان مرکزی دوو احساس خوشایندی نداشتم و می ترسیدم مردم فکر کنند از راه بساز و بفروشی به ثروت دست پیدا کرده ام.

کیم در تجارت خود برای اخلاقیات اهمیت زیادی قائل بود. زمانی که تجارت آنها با کمپانی اندونزیایی «دی» به خاطر قوانین تازه دولت جاکارتا به مشکل برخورد، او حاضر شد واردات خود به این کشور را به نفع طرف مقابل کاهش داد. در مرحله بعد که کمپانی طرف قراردادش در خطر ورشکستگی قرار گرفت شخصا به اندونزی رفته و با پرداخت وامی به آنها شرکت دی را از مصادره شدن توسط بانک ها نجات داد .

کیم همچنین روی اهمیت تزریق آرزو و امید به جوانان تاکید زیادی داشت:

اگر کشوری به جوانان خود امید و آرزو ندهد چه امیدی برای رهبری جهان دارد؟ آمریکا با تاریخ ۲۰۰ ساله حالا تاریخ جهان را شکل می دهد و همه می دانیم که دلیل آن جسارت و اهداف بزرگی بوده که پیشگامانش در سر داشته اند.

ورود به بازارهای بین المللی

چونگ در فکر تاسیس اولین کمپانی کره ای در سطح بین المللی بود و در نهایت کسب و کار و کشوری را انتخاب کرد که بسیاری از کره ای ها را انگشت به دهان گذاشت: تولید لاستیک ماشین در سودان!

در شرایطی که دوو قبلا هیچ تجربه ای در تولید لاستیک نداشت بسیاری نگران خطر از دست رفتن سرمایه ها بودند؛ کیم اما فکر همه جا را کرده بود. سودان کشوری وسیع با بیابان های گسترده بود که اخیرا منابع نفتی بزرگی در جنوب آن کشف شده بود. در این کشور علی رغم وجود ماشین های بسیار زیاد، هیچ کارخانه لاستیک سازی وجود نداشت. طبیعتا به ازای هر ماشین ۵ لاستیک لازم بود و فاصله زیاد شهرها از هم باعث استهلاک سریع آنها می شد.

در نهایت این کمپانی تازه تاسیس به چنان رونقی رسید که محصولاتش از چند ماه قبل پیش فروش می شد و چند بار نیز توسعه پیدا کرد. دولت سودان به همین بهانه به کیم نشان افتخار داد.

کیم از وارد شدن به بازار تحریم شده ایران هم ابایی نداشت. در اوج جنگ با عراق و زمانی که بسیاری از کشورها به ایران پشت کرده بودند کیم تصمیم به توسعه خطوط ریلی ایران گرفت. او در نامه ای خطاب به ایرانیان تاکید کرد که این کشور روی ذخایر عظیم نفت، گاز، آهن، زغال سنگ و غیره دارد و در صورت مدیریت توسط نیروهای زبده موفقیت های چشمگیری را به ارمغان خواهد آورد.

موفقیت کیم در سودان جسارت او را برای حضور بین المللی بیشتر کرد و این بار هدف او اروپا بود. مسئولان پالایشگاهی ورشکسته در بلژیک پس از ناامیدی از شرکت های ژاپنی، آمریکایی و اروپایی به سراغ کیم وو چونگ آمده و پیشنهاد خرید پالایشگاه نفت «آنت‌وِرپ» را به او دادند.

کیم به صورت جداگانه چند مهندس را برای بررسی شرایط فنی پالایشگاه به بلژیک اعزام کرده و چند متخصص دیگر را برای بررسی وضعیت مالی این مجتمع روانه بازارهای اروپایی کرد. پاسخ دریافتی این بود که فرایندهای کاری قدیمی روی روحیه کارکنان تاثیر گذاشته و علی رغم قدیمی بودن تاسیسات با هزینه ای اندک می توان آنها را به کار انداخت.

کیم اما به همین جا بسنده نکرد و به جای خرید نفت خام سراغ مقامات لیبی رفت و به آنها که در بحران ارزی به سر می بردند پیشنهاد کرد در ازای ساختمان سازی دوو در لیبی به آنها نفت خام بدهند. این پیشنهاد با موافقت لیبیایی ها همراه شد و در نهایت آنت‌ورپ به چنان رونقی رسید که فروشندگان قبلی اعلام کردند که حاضرند در ازای ۵ برابر مبلغ دریافتی دوباره این پالایشگاه را خریداری کنند. همچنین بازسازی این پالایشگاه ورشکسته باعث شد «کارل گوستاو» شانزدهم، پادشاه سوئد از کیم ووچونگ تقدیر کند.

در این دوران کسب و کار کمپانی «صنایع دریایی و کشتی سازی دوو»DSME به اوج موفقیت رسیده بود و حتی کشتی «ایران صدر» را نیز به سفارش کشورمان تولید کرد. DSME دو سال قبل قراردادی را برای احداث یک پایانه مخصوص کشتی سازی در ایران و انتقال دانش ساخت پایانه به متخصصان داخلی به امضا رساند.

یکی از مدیران جنرال موتورز درباره او گفته است: «تب کیم همه را گرفته بود. او می توانست هر چیزی را به خوبی تبلیغ کند». «لوییس کرار»، نویسنده نشریه «فورچون» نیز معتقد است که اشتیاق بالای کیم وو چونگ گذر از مشکلات را آسان می کرد.

او بر خلاف دیگر خانواده های کره ای هرگز به دنبال بناکردن امپراتوری مالی و صنعتی خانوادگی نبود و بارها گفته بود که قصد به ارث گذاشتن ثروت چندانی ندارد. او با استفاده از دارایی شخصی‌اش سازمان غیرانتفاعی «بنیاد دوو» را بنیان گذاشت که به اداره مراکز درمانی در روستاهای کره جنوبی و تحقیق در زمینه ویروس ها می پرداخت. شاید به همین خاطر  در نظرسنجی مجله اکونومیست کره کیم وو چونگ به عنوان محترم‌ترین فرد کشور شناخته شد. وی در باره تفاوت پول و اعتبار می گوید:

از دست دادن پول اهمیتی ندارد چون همیشه می توانید بیشتر به دست بیاورید. اما نباید اعتبارتان را از دست بدهید. در واقع باید از اعتبار مثل جانتان حفاظت کنید.

محبوبیت کیم وو چونگ در کره به حدی افزایش یافته بود که کتاب او با عنوان « سنگفرش هر خیابان از طلاست » با استقبال بی نظیر کره‌ای ها تنها در عرض ۵ ماه به رکورد فروش یک میلیون نسخه دست پیدا کرد. در همین سال دفتر یونسکو واقع در کره وی را به خاطر تعهد کاری و بهبود اقتصاد کشور، به عنوان مرد سال برگزید.

در حالی که چند سال از پایان جنگ دو کره می گذشت و هنوز سایه جنگ کاملا از سر آن دور نشده بود، کیم وو چونگ در اقدامی شجاعانه از تصمیم خود برای تاسیس چندین کارخانه در خاک همسایه شمالی و کمک به بهبود شرایط زندگی مردم این کشور خبر داد. این مراکز شامل ۹ کارخانه تولید لباس، کفش، اسباب بازی، و غیره بود. او در این باره می گوید:

به جای اینکه هر منطقه بر سر یک تکه کیک کوچک نزاع کنند، بهتر است با همکاری یکدیگر کیکی بزرگ را تهیه کنیم.

وقتی ورق برگشت

اقتصاد آسیا در ۱۹۹۷ دستخوش بحران اقتصادی شدیدی شد اما حتی یک سال پس از آن هم گروه دوو با ۳۲۰ هزار کارمند در سراسر دنیا و ۴۴ میلیارد دلاری دارایی به عنوان هجدهمین شرکت بزرگ دنیا با قدرت به کارش ادامه می داد. زمینه های فعالیت این شرکت شامل ساخت و ساز، کشتی سازی، خودروسازی، مخابرات، الکترونیک، نساجی و صنایع سنگین می شد.

در این سال کیم وو چونگ به عنوان رییس هیئت مدیره «فدراسیون صنایع کره» (FKI) انتخاب شد که به عنوان قدرتمندترین سازمان تجاری کره جنوبی، نمایندگی صدها شرکت بزرگ را بر عهده داشت. بحران اقتصادی در این دوره به اوج خود رسیده بود و کیم سعی کرد از موقعیت جدیدش برای نجات اقتصاد رو به افول کشور بهره ببرد که بدترین شرایط خود را از زمان جنگ تجربه می کرد.

راهکار او برای اینکار سرمایه گذاری گسترده در کمپانی های خارجی، افزایش تولید و صادرات بود اما این تفکر نتیجه ای معکوس به همراه داشت و دوو در عرض کمتر از دو سال از هجدهمین کمپانی بزرگ دنیا به شرکتی ورشکسته تبدیل شد. گروه دوو رسما اعلام کرد که به خاطر بحران مالی قادر به بازپرداخت سرمایه، وام ها و بدهی های کلان خود نیست.

جرایم مالی و قضایی اعلام شده علیه کیم وو چونگ باعث شد که وی ۵۰ درصد از سهام شرکت های اصلی دوو را برای بازپرداخت بدهی ها به فروش برساند اما این روش هم راه به جایی نبرد. او با کناره گیری از ریاست دوو و FKI به صورت غیرقانونی از کشور خارج شده و به منظور فرار از دست پلیس بین الملل مرتبا آدرس خود را در اروپا تغییر می داد.

بدهی های دوو و شرکت های تابعه آن باعث به زندان افتادن هفت تن از مدیران اجرایی اسبق کمپانی دوو شد و در نهایت کیم پس از ۵ سال زندگی پنهانی تصمیم گرفت به کشور بازگشته و خود را تسلیم قانون کند.

او در دادگاه به جرم تقلب و اختلاس به ده سال زندان، مصادره ۲۲ میلیارد دلار از دارایی ها و پرداخت جریمه ۱۰ میلیون دلاری محکوم شد. مصادره این میزان از دارایی ها در تاریخ کره جنوبی بی سابقه بود اما خدمات ارزنده او به کشور باعث شد تنها یک سال بعد توسط رییس جمهور وقت مورد بخشش قرار گیرد. روزنامه «کوریا هِرالد» دو سال قبل مدعی شد کیم وو چونگ هنوز از عهده پرداخت مالیات ۳۳ میلیون دلاری خود برنیامده است.