ماینرها پرواز می‌کنند؛ کوچ نوصنعت‌گران ایران به کشورهای همسایه

نه ساز و کار دقیقی مشخص شده و نه هنوز تکلیف بسیاری از دستگاه‌های توقیفی معلوم است. رمزارزها و ماینرهایشان تا اوایل همین امسال به کارشان در ایران ادامه می‌دادند اما از ابتدای تابستان زمزمه‌های تغییر به گوش می‌رسید. دولت ضمن پذیرفتن ماینینگ به عنوان یک صنعت، با این نوصنعت جدید کشور همانند سایر صنایع تا نکرد و حالا، چندین ماه است که آن‌ها بلاتکلیف مانده‌اند.

آیین نامه جدید دولت قوانینی را برای صنعت ماینینگ وضع می‌کند که چندان وفق مراد فعالان این حوزه نیست. «بسیاری از دستگاه‌ها را دولت جمع کرده و بسیاری از آنها نیز توسط صاحبانشان خاموش شده‌اند؛ منتظرند تا ببینند چه می‌شود.» این‌ها را «حمیدرضا شعبانی» فعال رمزارز در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید. او اشاره می‌کند اینکه بعد از چند سال آیین‌نامه‌ای ناقص ابلاغ شده و صنعتی را که مسیر خوبی پیش روی خود داشته را متوقف کرده، کار صحیحی نبوده است.

ماینرها کوچ می‌کنند اما بدون دستگا‌ه‌هایشان

شعبانی می‌گوید ماینرها نمی‌توانند دستگاه‌های گران قیمت خود را از کشور خارج کنند چرا که هم از لحاظ قانونی با گمرک به مشکل می‌خورند و هم اینکه ریسک جابجایی دستگاه‌هایی که سرمایه آنها هستند بسیار بالا است. به گفته او کوچ کردن ماینرها به این شکل که با دستگاه‌های خود به کشورهای دیگر بروند اعرابی از معنا ندارد ولی سرمایه‌گذاری آنها در کشورهای دیگر امری منطقی است. آنطور که به نظر می‌رسد دیگر نمی‌توان به ایران گفت «بهشت ماینرها» و آنطور که شعبانی به دیجیاتو می‌گوید؛ نرخ برق دیگر در ایران برای ماینرها نمی‌صرفد:

«اگر نرخ برق هفت سنتی برای ماینرها در نظر گرفته شود، این رقم برای صنعت‌گران این حوزه به صرفه نخواهد بود. کشورهایی مانند گرجستان برق سه سنتی عرضه می‌کنند و توانسته‌اند سرمایه‌گذاران گوناگونی را از کشورهای مختلف دنیا جذب کنند. کاری که ما هم پیش از این در ایران انجامش می‌دادیم و امروز اما دیگر خبری از آن نیست و سرمایه‌گذاری خارجی در این حوزه را از دست داده‌ایم. به شخصه افراد زیادی را می‌شناسم که این کار را در ایران رها کرده‌اند و برای سرمایه‌گذاری به کشورهای دیگر رفتند.»

شعبانی می‌گوید برخورد قهرآمیز دولت با مساله ارزهای مجازی و ضبط کردن دستگاه‌های ماینینگ برخورد شایسته‌ای نبوده و دولت باید برای بررسی این حوزه با دقت بیشتری وارد عمل می‌شد: «برای ماینرها تعیین و تکلیف شود که در چه حوزه‌هایی وارد شوند و در چه حوزه‌هایی وارد نشوند و نحوه پرداخت مالیات‌شان مشخض شود. ورود جزیی به مسائل اما مشکل آفرین شده است.»

به گفته شعبانی بسته شدن و برخورد با ماینرها از سوی دولت به طور جدی صورت گرفته و این برخوردها از ماینرهای خانگی تا مزارع بزرگ را شامل می‌شود، مزارعی که تجارت چند ده نفر در آن انجام می‌شد.

هوای ماینرها را نداریم

«امید علوی» عضو هیات رییسه کارگروه ماینینگ انجمن بلاکچین ایران نیز در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید چند شایعه حول قیمت برق وجود دارد: «یکی از قوی‌ترین شایعه‌ها که معاون وزیر مطرح کرده اینست که هشت ماه سال برق را به قیمت ۴۶۳ تومان بفروشند و در چهار ماه سال آن را به بیش از دو هزار تومان برسانند تا از یک زاویه نرخ متوسط صادراتی درست از آب در بیاید.»

اما به گفته علوی این نرخ، نرخ مناسبی نیست و یک قیمت لخت به حساب می‌رود. او درست می‌گوید چرا که ۴۶۳ تومان یک قیمت خام است و به آن ارقام دیگری اضافه می‌شود و به ۵۵۰ تومان برسد. مالیات بر ارزش افزوده، حق آبونمان، حق انشعاب، هزینه‌های ترانس، کابل کشی و انتقال برق بخشی از این هزینه‌ها هستند در صورتی که همین عملیات ماینینگ در جایی مثل روسیه هیچ هزینه مازادی نخواهد داشت و با همان قیمت برق روسیه انجام شدنی خواهد بود:

«در روسیه می‌توان از شبکه برق روسیه به قیمت ۳ سنت برق را خرید که دیگر هزینه‌های جانبی ماینینگ هم وجود ندارد. این موضوع علاوه بر این است که بدون عوارض جنس را از گمرک کشور روسیه ترخیص می‌کنید و بعد از دو سه سال کار کردن یا باید عوارض خود را پرداخت نمایید، یا جنس را از کشور خارج کنید و یا اینکه دستگاه‌ها را معدوم سازید. این کار را می‌کنند تا سرمایه‌گذار جذب کنند، کاری که ما می‌کردیم و الان دیگر آن را نابود کردیم.»

عضو هیات رییسه کارگروه ماینینگ انجمن بلاکچین ایران به این موضوع اشاره می‌کند که خرید و فعالسازی دستگاه‌های ماینینگ در کشورهایی چون روسیه به صرفه‌تر شده و دلایل آن را به مواردی چون قیمت حمل کالا و سریع شدن ترخیص ارتباط می‌دهد :

«کیلویی دو دلار حمل کالا از چین به مسکو است و می‌توان در ظرف ۲۴ ساعت کالا را ترخیص کرد. یعنی خرید از چین و دریافت دستگاه ماینر در روسیه نهایتا در پانزده روز رخ می‌دهد و در خود چین این بازه به کمتر از یک هفته هم می‌رسد، ولی در ایران این بازه زمانی بیش از دو ماه است.»

مدت زمان بسیار کمتر دریافت و ترخیص کالا در روسیه یا چین نسبت به ایران باعث می‌شود که سرمایه ماینرها نخوابد چرا که در این صنعت هرچقدر کار زودتر انجام شود، کسب در آمد هم سریع‌تر اتفاق می‌افتد. با این حساب ماینینگ در ایران مساویست با پرداخت چند ده درصدی عوارض، دیرتر دریافت کردن دستگاه‌های ماینر و هزینه بالای زیرساخت‌ها که در کنار همه این‌ها، برق گران‌تر از کشورهایی مانند روسیه هم وجود دارد.

از علوی درباره هزینه‌های بالای زیرساخت‌ها که از آن دم می‌زند می‌پرسم و می‌گوید: «در روسیه و چین بسیاری از قطعات تولید می‌شوند و همانجا گیر می‌آیند و لازم نیست آنها را از خارج کشور بخرید و دوباره وارد کنید ولی در ایران مجبور هستید تا همه این قطعات را بخرید.»

به گفته علوی قبل از این ورود دولت اما ماینینگ در ایران نهایتا در بدترین حالت به سه سنت می‌رسید ولی امروزه صحبت از ۷ تا ۹ سنت هم می‌شود،‌ همین امر باعث شده که ماینرهای ایرانی به روسیه، قزاقستان، ارمنستان، چین و گرجستان بروند و سرمایه‌گذاران خارجی نیز نمی‌آیند در ایران سرمایه‌گذاری کنند.

تبدیل گاز به برق

در ایران منابع گاز زیادی داریم که نهایتا ده درصد آن صادر می‌شود و این منابع می‌توانند در بستر ماینینگ قرار بگیرد و تبدیل به ارز شود و از خام فروشی جلوگیری کند. علوی در اینباره می‌گوید: «با تسهیل بستر ماینینگ و تشویق ماینرها به ایجاد نیروگاه، گاز توسط این گروه‌ها مصرف می‌شد و پول آن نیز به شرکت گاز پرداخته می‌شد و در واقع گاز تبدیل به برق می‌شود.» علوی اما تاکید دارد که «متاسفانه دیدگاه وزارت نیرو باعث شده که در این صنعت نزدیک به شش ماه، ۵ هزار میلیارد تومان سرمایه ماینرهای ایرانی روی هوا برود.»

به گفته عضو هیات رییسه کارگروه ماینینگ انجمن بلاکچین ایران، وزارت نیرو می‌توانست با همان تعرفه ۳ سنت برق را به ماینرها بفروشد تا زمانی که همه چیز تعیین و تکلیف شود و وزارت صمت دستورالعمل را تهیه می‌کرد و وزارت دارایی نیز ساز و کار مالیاتی آن را در نظر می‌گرفت.

در واقع می‌توان گفت ورود دولت به این حوزه دقیقا زمانی رخ داد که ماینرها از آن به دوران طلایی یاد می‌کند، یعنی درست اواسط خردادماه که قیمت بیت‌کوین رشد نجومی پیدا کرد ولی دقیقا در همان زمان بود که اکثر دستگاه‌ها در کشور خاموش شد: «دولت اولین وظیفه‌ای که دارد حمایت از سرمایه‌های مردم است ولی اکنون می‌بنییم این کار انجام نشده است.»

تولید برق توسط ماینرها

برآوردهای حدودی نشان می‌دهد که کل مصرف برق ماینینگ در جهان در لحظه کمتر از ده هزار مگاوات بوده و از سوی دیگر وزیر ارتباطات در تیر ماه بر اساس ارزیابی وزارت نیرو اعلام کرده بود که ۷۰۰ مگاوات برق کشور برای استخراج رمزارز استفاده می‌شود. علوی معتقد است اگر بتوان در ایرانی که ظرفیت تولید ۷۰ هزار مگاوات برق دارد، تنها دو هزار مگاوات بستر ایجاد کرد، یک چهارم صنعت بیت‌کوین [به شکل تئوری] در ایران گرد هم می‌آیند:

«وزارت نیرو می‌تواند طرح‌های بسیار بهتری ایجاد کند، مثلا در ایران ۲۲۰ ساعت زمان پیک مصرفی برق است که می‌توان در آن زمان برق را به قیمت غیرصنعتی فروخت و یا حتی دولت می‌تواند به سرمایه‌گذارانی که نیروگاه هم ایجاد کرده‌اند، پیشنهاد دهد که ما به شما گاز و برق خوش قیمت می‌دهیم، ولی شما در آن ۲۲۰ ساعت پیک تایم N مگاوات برق به شبکه بدهید؛ گمان نمی‌کنم ماینرها در ایران مخالف این موضوع باشند. این موضوع با سیستم تنیبه و تشویق که همین الان هم در ساتبا وجود دارد کاملا شدنی است، فقط باید نیروگاه‌ها به شبکه برق دولت وصل شود.»

از او می‌پرسم که شاید تمامی ماینرها توانایی ایجاد یک نیروگاه نداشته باشند و می‌گوید: «تصور کنید من یک ماینر بزرگ هستم و نیروگاه ایجاد می‌کنم. ۶۰ مگاوات را خودم دستگاه می‌گذارم و ۴۰ مگاوات هم دستگاه‌ دیگران را می‌گذارم. دولت به من پیشنهاد خوبی داده و من قیمت پایین‌تر به دیگران می‌فروشم تا ماینرهای کوچک‌تر باز هم اگر از من خرید کنند به نفعشان باشد.»

تجارت به جای ماین کردن

«مجتبی» پیش‌تر در ایران ماینینگ انجام می‌داده و با آنکه یک کاربر به اصطلاح خانگی به حساب می‌آمده اما از عملکرد خودش در طول یکی دو سال گذشته راضی است. او اما با توجه به حواشی پیش آمده مجبور شده که دستگاه خود را جمع کند و می‌گوید قبل از آنکه بخواهد بیشتر فکر کند، تصمیم گرفته کار و بارش را در جایی به غیر از ایران ادامه دهد. دلیلش را به دیجیاتو نیز چنین می‌گوید:

«بعد از اینکه زمزمه‌های آیین‌نامه و نظارت و این جور مسائل را شنیدم، خودم قبل از آنکه کار بیخ پیدا کند، بساط ماینینگ را در ایران جمع کردم. فهمیدم که این کسب و کار هم مانند سایر کسب‌وکارها توسط دولت شناسایی شد و حالا قرار است به مشکلات متعددی بربخورد. دستگاه خود را سریعا فروختم و تصمیم گرفتم با اندک سرمایه‌ای که جمع کردم به ترکیه بیایم و کار Trade را انجام دهم. اینجا لااقل می‌دانم در یک شب قرار نیست تمامی قوانین دستخوش تغییرات شود و سرمایه چند ساله‌ام ناگهان زیر ذره‌بین‌های تازه برود.»

او تاکید دارد که ریسک خرید و فروش ارزهای مجازی بسیار کمتر از ماین کردن آن است و با توجه به تمام شدن محدودیت‌های بیت‌کوین در آینده‌ای نزدیک، بازار را در دستان تجار این نوع ارزها می‌داند. او از دوستانش می‌گوید که برخی با او هم مسیر شده‌اند ولی این مسیر را در ایران انجام می‌دهند؛ کاری که مجتبی به قول خودش با توجه به شناختی که از سیستم اقتصادی کشور دارد، توجیه پذیر نیست: «از آنجایی که بحث خرید و فروش بیت‌کوین و سایر ارزهای مجازی در کشور اما در هاله‌ای از ابهام قرار داشت، تصمیم گرفتم آینده این تجارت جدیدم را در جایی غیر از ایران شروع کنم.»

امثال مجتبی در ایران کم نیستند و خودش می‌گوید که از دوستانش هم شنیده که قصد دارند یا مانند او به حوزه تجارت بیت‌کوین وارد شوند و یا این صنعت را در کشورهای دیگر ادامه دهند. به گفته مجتبی بخشی از فعالان حتی حاضر هستند که دستگاه‌های خود را ترک کنند و به کشورهای دیگر بروند: «عده زیادی با بالا رفتن قیمت بیت ‌کوین در خردادماه، دستگاه‌های ماینینگ خریدند و این موضوع همزمان مصادف شد با بگیر و ببندها در ایران. آنهایی که دستگاه پیش خرید کرده‌بودند دستگاه‌ها را در دوبی و دیگر کشورها گذاشتند و حالا دستگاه‌ها را چین، گرجستان و سایر کشورها می‌برند و کارشان را ادامه می‌دهند.»