عامل احتمالی انقراض نئاندرتال‌ها: وارونگی قطب‌های مغناطیسی زمین در ۴۲۰۰۰ سال قبل

بر اساس مطالعه‌ای جدید، وارونگی قطب‌های مغناطیسی و از کار افتادن موقتی میدان مغناطیسی زمین در ۴۲ هزار سال قبل، احتمالاً سبب تغییرات زیست محیطی چشمگیر، برخورد طوفان‌های خورشیدی با سطح زمین و انقراض نئاندرتال‌ها شده است.

میدان مغناطیسی همانند یک سپر از ساکنین زمین در برابر بادهای خورشیدی محافظت می‌کند. اما این میدان مغناطیسی از لحاظ قدرت و جهت پایدار نبوده و ممکن است وارونه شود.

۴۲ هزار سال قبل، در رویدادی موسوم به Laschamp Excursion، قطب‌های مغناطیسی زمین به مدت ۸۰۰ سال وارونه شدند. تاکنون محققان دقیقاً نمی‌دانستند که این وارونگی چه پیامدهایی برای محیط زیست به بار آورده است.

حال گروهی از محققان دانشگاه‌های سیدنی و نیو ساوت ولز و همچنین موزه جنوبی استرالیا می‌گویند وارونه شدن میدان مغناطیسی زمین در کنار بادهای خورشیدی، ممکن است تغییرات قابل توجهی در آب و هوا ایجاد کرده و سبب تغییر محیط زیست و انقراض گسترده شده باشند.

محققان حلقه‌های برخی درختان کائوری در نیوزیلند که عمر برخی از رسوبات درون آنها به بیش از ۴۰ هزار سال می‌رسد را بررسی کرده تا به تصویر بهتری از تغییرات جو زمین در طول تاریخ دست یابند. آنها با استفاده از روش سن سنجی رادیوکربن، افزایش ناگهانی سطح رادیوکربن در جو را که ناشی از اضمحلال میدان مغناطیسی بوده اندازه گیری کردند. به گفته محققان این وارونگی سبب ایجاد تغییرات چشمگیر در آب و هوای زمین شده است.

یکی از محققان می‌گوید: «در واقع میدان مغناطیسی زمین تقریباً ناپدید شده و زمین را در برابر ذرات پرانرژی فضا قرار داده بوده است. زندگی در این دوران بسیار ترسناک و تقریباً شبیه آخرالزمان بوده است.»

به گفته محققان وارونگی قطب‌های مغناطیسی می‌تواند معماهای بسیاری در مورد زمین از جمله چگونگی انقراض نئاندرتال‌ها و افزایش ناگهانی نقاشی در غارهای زمین را حل کند. پس از وارونه شدن قطب‌ها، میدان مغناطیسی زمین به ۰ تا ۶ درصد از قدرت اصلی خود افت کرد. یکی از محققان در این مورد می‌گوید: «زمین در حقیقت میدان مغناطیسی نداشته و سپر محافظت کننده در برابر تشعشعات کاملاً از بین رفته بوده است.»

از بین رفتن سپر محافظتی باعث شده تا تشعشعات کیهانی در فرآیندی به نام یونش (ionisation) ذرات هوای اتمسفر زمین را از هم گسسته و با جداسازی الکترون‌ها سبب نورافشانی شوند. هوای یونیزه شده لایه اوزون را از بین برده و سبب تغییرات اقلیمی گسترده در کره زمین شده است.

در این مقطع زمانی ساکنین زمین شاهد رخ دادن اتفاقاتی بعضاً زیبا بوده‌اند. برای نمونه، به دلیل برخورد بادهای خورشیدی با زمین، شفق‌های قطبی بیشتر از قبل رخ می‌دادند. البته در همین زمان، هوای یونیزه شده وقوع طوفان‌های الکتریکی سهمگین را افزایش داده و احتمالاً سبب پناه بردن انسان‌های نخستین به غارها شده است.

«الن کوپر» (Alan Cooper)، محقق موزه جنوبی استرالیا نظریه جالبی در مورد نقاشی‌های غارها مطرح می‌کند: «یکی از نقاشی‌های رایج در غارها، تصویر دست با رنگ زرد متمایل به قهوه‌ای است که احتمالاً نشان می‌دهد [انسان‌های نخستین] از غارها به عنوان پناهگاه در برابر خورشید استفاده می‌کرده‌اند. این تکنیک امروزه نیز توسط برخی گروه‌ها استفاده می‌شود. تصاویر شگفت انگیز ایجاد شده در غارها حفظ شده‌اند اما هنرهای دستی فضای بیرون از بین رفته‌اند و به نظر می‌رسد هنر به شکل ناگهانی از ۴۲ هزار سال قبل شروع شده است.»

متخصصان در مقاله خود که در ژورنال Science منتشر شده، از حرکت سریع قطب مغناطیسی شمال در نیمکره شمالی خبر داده‌اند که نشان می‌دهد بشر احتمالاً با یک وارونگی دیگر روبرو خواهد شد. «کوپر» می‌گوید: «این سرعت بالا و همچنین ضعیف شدن حدودا ۹ درصدی میدان مغناطیسی زمین در ۱۷۰ سال گذشته، نشان دهنده وقوع یک وارونگی دیگر در آینده نزدیک است. اگر چنین اتفاقی امروزه رخ دهد، پیامدهای بزرگی خواهد داشت. تشعشعات کیهانی می‌توانند شبکه برق و شبکه‌های ماهواره‌ای را نابود کنند.»