چالش‌های رگولاتوری رمزارزها در اینوتکس 2022 بررسی شد: از لزوم نظارت هوشمند تا ترس‌زدایی از دولت

نشست چالش‌های توسعه رمزارزها در دولت و بخش خصوصی در اینوتکس 2022 برگزار شد و کارشناسان این حوزه به بیان نظرات خود درباره رگولاتوری این حوزه پرداختند. هم‌بنیان‌گذار و مدیرعامل صرافی نوبیتکس اعتقاد دارد نظارت هوشمند بهترین راه برای مدیریت ریسک‌های این حوزه توسط رگولاتوری است. او وجود رگولاتور را به عنوان حامی مردم لازم دانسته و ابراز امیدواری کرد تا یک سال آینده شاهد تنظیم‌گری مناسبی برای رمزارزها باشیم. دبیر سابق کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک نیز تاکید کرد برای تصمیم‌گیری بهتر در این حوزه، بایستی ابهام‌زدایی و ترس‌زدایی از دولت صورت بگیرد.

یازدهمین دوره نمایشگاه بین المللی نوآوری و فناوری اینوتکس 2022 صبح امروز آغاز به کار کرد. یکی از رویدادهای امروز نمایشگاه، برگزاری نشستی با عنوان «چالش‌های توسعه ارز دیجیتال در دولت و بخش خصوصی» بود. «امیرحسین راد» مدیرعامل صرافی نوبیتکس، «کیومرث اشتریان» دبیر سابق کمیسیون امور اجتماعی و دولت الکترونیک مهمانان این پنل بوده که مدیریت آن برعهده «محمد جواد صمدی راد» عضو کمیسیون بلاکچین و رمزارز نصر کشور بود.

صمدی در ابتدای نشست با نگاهی به تاریخچه اقدامات و برخورد دولت با موضوع رمزارزها در ایران؛ مصوبه مرداد 1398 هیئت وزیران را مترقی‌ترین جلوه حکمرانی در این حوزه دانست.

در بند اول این مصوبه آمده است که «استفاده از رمزارزها صرفا با قبول مسئولیت خطرپذیری از سوی متعاملین صورت گرفته و مشمول حمایت و ضمانت دولت و نظام بانکی نیست.» بندی که به نظر اشتریان باعث ترس‌زدایی از دولت شده و امکان تصمیم‌گیری‌های بهتر را فراهم می‌ساخت. او که یکی از طراحان این مصوبه بوده، گفت:

«روانشناسی ترس یکی از مهم‌ترین نظریه‌های تصمیم‌گیری است. ابهام در حوزه رمزارزها منجر به ترس دولت در تصمیم‌گیری شده بود از همین رو بایستی با مسئولیت‌زدایی از دولت، این ترس رفع می‌شد. با ترس هیچ تصمیمی گرفته نمی‌شود و زمانی که به این موضوع توجه شود و روشن‌گری برای مجموعه‌های دولتی صورت گیرد، شاهد تصمیم‌گیری‌های سریع‌تر خواهیم بود.»

حوزه رمزارزها برای رگولاتوری فاقد اهمیت است

اما آیا حاکمیت توانسته تنظیم‌گری مناسبی درباره رمزارزها طی این سال‌ها داشته باشد؟ راد با تاکید بر اینکه هنوز رویکرد حاکمیت درباره رمزارزها مشخص نیست، به این سوال پاسخ داد: «به جز مصوبه مرداد 1398 هیئت وزیران درباره ماینینگ، هیچ مصوبه‌ای برای تنظیم‌گری این حوزه وجود ندارد. البته هرازگاهی مصوباتی درباره ممنوعیت رمزارزها از سوی بانک مرکزی منتشر می‌شد اما خیلی جدی نبوده و با تعامل، بخش خصوصی توانسته به فعالیت خود ادامه داده است.»

او اعتقاد دارد حوزه رمزارزها برای رگولاتور حائز اهمیت نیست: «هرگاه قیمت بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال رشد کرده و با هجوم خریداران و سرمایه‌گذاران به این بازار همراه شده است، بانک مرکزی که از وضعیت شبکه پرداخت آگاه بوده احساس خطر کرده و مصوبات سلبی را اخذ می‌کرد. اما هرگاه بازار ارزهای دیجیتال در رکود بوده، این حوزه اهمیتی برای رگولاتوری نداشته است.»

به گفته راد طی 4 سال گذشته وضعیت برخی کشورها مانند امارات حتی از ایران بدتر بوده اما حتی همین کشور طی تصمیم‌گیری درست، اکنون توانسته میزبان بزرگان حوزه تبادل رمزارز و حتی ماینینگ باشد؛ اما ایران با وجود پیش قدمی در این حوزه نتوانست از منافع ملی آن بهره‌مند شود:

«در این سال‌ها با وجود تحریم‌ها، می‌توانستیم انرژی و برق را به بیت کوین تبدیل کرده و با استفاده از ماهیت تمرکززدایی و قابلیت نقدشوندگی آن جهت صادرات انرژی و دریافت بهای آن استفاده کنیم. اما عدم استفاده از این فرصت هم چنان برای من جای سوال دارد.»

وی تاکید کرد قانون بایستی طوری تنظیم شود که هم منفعت رگولاتور تامین شده و هم ریسک فعالیت را برای بخش خصوصی کاهش دهد.

صمدی نیز اعتقاد دارد حاکمیت در زمینه رگولاتوری رمزارزها به شدت ضعیف عمل کرده و نتوانسته کارنامه قابل قبولی ارائه کند: «برداشت جامعه جهانی از رگولاتوری رمز ارز در ایران این است که فعلا عمده فعالیت‌های بلاکچینی در کشور ممنوع است.»

او اعتقاد دارد دولت با نگاه ترس‌محوری سعی در انکار چنین پدیده نویی دارد و از همین رو در حوزه قوانین، قواعد و دستورالعمل تاکنون هیچ خروجی ملموس یا قابل استنادی در دست نیست.

صمدی ابراز امیدواری کرد با سند تحول دولت درباره رمزارزها، بتوان این فضا را تغییر داد و چرخش واقعی در دولت رخ دهد:

«ما در کشور نیاز به اسناد تنظیم‌گری داریم، سندی فرابخشی و راهبردی که چشم‌اندازی درباره دارایی دیجیتال داشته باشد. سند تحول نیز چون از بدنه دولت آمده است، سایر قوا را پوشش نداده و انتظار عمل به آن از سوی آن‌ها وجود ندارد.»

لزوم روشن‌گری مفاهیم رمزارزها و بلاکچین برای دولت

اشتریان با بیان اینکه دولت بیشتر از ترس، با ابهام در زمینه رمزارزها رو به رو بوده است، اظهار داشت براساس نظریه اقتصاد رقتاری هرگاه چیزی مبهم باشد، بزرگ‌نمایی برای احتمالات کم بیشتر است: «در دولت قبلی برخی از وزرا و مسئولین بانک مرکزی سعی در انتقال نگرش منفی خود به بدنه دولت را داشتند. آدم‌هایی که بعضا مطالعه کمی در این زمینه داشته و حتی حاضر به برگزاری جلسات کارشناسی با اهل فن نبودند.»

او با تاکید بر لزوم روشن‌گری مفاهیم این حوزه برای دولت، افزود:

«بایستی گونه‌شناسی از بلاکچین به دولت و حاکمیت ارائه دهیم تا ابهامات برای آن‌ها رفع و فضای تصمیم‌گیری مناسب ایجاد شود. صنعت بلاکچین به عنوان پایه رمزارزها، کاربردهای مختلفی در حوزه آزاد و دولتی داشته که بایستی آن‌ها را برای دولت روشن کرد. پروژه‌های دولت‌محوری مثل احراز هویت دیجیتال بر بستر بلاکچین قابل تعریف است و چنین پروژه‌هایی می‌تواند به ترس‌زدایی از دولت کمک کند.»

اشتریان اعتقاد دارد به پشتوانه جمعیت ایران، می‌توان امتیازهای خوبی از پلتفرم‌های مختلف گرفت که به سود ملت و دولت است.

شناسایی دوره‌ای ریسک با همکاری بخش خصوصی

هم‌بنیان‌گذار نوبیتکس در بخش دیگر این نشست با تاکید بر اینکه هیچ گروهی مانند بخش خصوصی به ریسک‌های یک صنعت آگاه نیست، گفت: «بیشترین سخت‌گیری‌ها در حوزه مالی بوده و با توجه به اینکه رمزارزها نوعی دارایی به حساب می‌آیند، با حوزه مالی گره خورده‌اند و طبیعتا شاهد حساسیت‌های بیشتری درباره آن‌ها هستیم. اما اگر من به عنوان رگولاتور این حوزه فعالیت می‌کردم، چارچوب اولیه‌ای برای فعایت در این حوزه را با تعامل بخش خصوصی آماده می‌کردم. همچنین در بازه‌های زمانی مشخص و با مشارکت بخش خصوصی، بنابر وضعیت بازار و شناسایی ریسک‌های جدید، اقدام به بروزرسانی این چارچوب می‌کردم.»

راد نظارت هوشمند را بهترین راه برای مدیریت ریسک‌ها از سوی رگولاتوری دانسته و اظهار داشت بایستی روی ابزارهای هوشمند نظارتی برای رگولاتوری، سرمایه‌گذاری بهتری صورت گیرد.

او با بیان اینکه کسب‌وکارها رگولاتوری را قاتل نوآوری می‌دانند افزود حضور رگولاتور به عنوان یک حامی نه برای کسب‌وکارها بلکه برای مصرف‌کننده لازم است:

«رگولاتوری دو جنبه دارد. یک جنبه آن برای نظارت بر کسب‌وکارها و تعیین ضوابط آن است و جنبه دیگر نیز بر موضوعات استفاده و مالکیت رمزارزها از سوی شهروندان توجه می‌کند. اما به این جنبه رگولاتوری تاکنون در ایران توجهی نشده و امکان دارد همانند تصمیم ناگهانی که درباره نگهداری ارز خانگی گرفته شده، چنین موضوعی برای ارزهای دیجیتال نیز پیش آید.»

مدیرعامل صرافی نوبیتکس براساس مشاهدات خود، ابراز امیدواری کرد حاکمیت در حوزه رمزارزها به سمت سلبی‌گری حرکت نکرده و احتمالا فضای مثبت‌تری در این حوزه حکم‌فرما شود: «سند تحولی که دولت در زمینه بلاکچین و رمزارزها تهیه کرده است نویدبخش این موضوع بوده و شاید تا یک سال آینده، شاهد تنظیم‌گری مناسبی درباره ارزهای دیجیتال باشیم.»

اشتریان هم اعتقاد دارد بهترین رگولاتوری، عدم وضع قوانین و سیاست‌های دردسرزاست:

«هر زمانی که مسئولان نمی‌خواهند چیزی را تصویب کنند برای آن کارگروهی تشکیل داده و همه چیز به درازا می‌کشد. یکی از بزرگترین اشتباهات حکمرانی ما، وضع قانون و تنظیم سیاست‌های کلی در ابتدای مسیر فعالیت در یک حوزه است. اقدام درست آن است که ریسک‌های آن تشخیص داده شده و روی آن تمرکز شود.»

او در پایان به فعالین بخش خصوصی توصیه کرد با همکاری چند وکیل، پیش‌نویس و آیین‌نامه‌ای را در حوزه رمزارزها تنظیم کرده و به دولت ارائه دهند؛ به اعتقاد اشتریان بخش خصوصی بایستی در این حوزه تصمیم‌ساز باشد.