نگاهی به وضعیت تجارت الکترونیک سنتی و اجتماعی در ایران: بازار 32 هزار میلیارد تومانی اینستاگرام

فروشگاه‌های اینستاگرامی که در گروه تجارت اجتماعی تقسیم‌بندی می‌شوند بیشترین مقبولیت را در بین کاربران ایرانی پیدا کرده‌اند. حجم بازار 18 تا 32 هزار میلیارد تومانی اینستاگرم، مهر تاییدی بر جایگاه قابل توجه آن در بین کاربران ایرانی است.

طی پژوهشی که وبسایت تکراسا انجام داده است، با فرض فعالیت 415 هزار فروشگاه اینستاگرامی در ایران، بازه قیمت 160 تا 185 هزار تومانی هر محصول، اندازه بازار خرید و فروش محصول در اینستاگرام 18 تا 32 هزار میلیارد تومان تخمین زده میشود. در این پلتفرم تجارت اجتماعی برای 1 میلیون ایرانی اشتغال‌زایی شده است.

به گزارش تکراسا به نظر می‌رسد حلقه مفقوده تجارت الکترونیک سنتی، در ایجاد تعامل میان خریداران و فروشندگان و همچنین فرصت اشتراک‌‌گذاری تجربه خرید کاربران با یکدیگر باشد. این شیوه تعاملی تا قبل از رواج خریدوفروش اینترنتی در جمع‌های دوستانه و فروشگاه‌های سطح شهر به وفور دیده می‌شد. 

حالا پلتفرم‌های تجارت اجتماعی با تأکید بر ارزش پیشنهادی تعامل و گفت‌وگو میان خریداران و فروشندگان، شیوه جدیدی از خرید آنلاین ارائه داده‌اند که عنصر ارتباط اجتماعی میان انسان‌ها را با امکانات پلتفرم‌های تجارت الکترونیک سنتی گره زده است.

از تجارت الکترونیک سنتی تا تجارت اجتماعی

برای درک بهتر تفاوت رویرکرد بین تجارت الکترونیک سنتی و اجتماعی نخستین موضوع قابل توجه بست ارتباطی در این دو روش است. بستر ارتباطی در تجارت الکترونیکی سنتی مبتنی بر سایت و اپلیکیشن است و در مقابل بستر ارتباطی تجارت الکترونیک اجتماعی مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها است.

با توجه به همین بستر ارتباطی است که شیوه تعامل خریدار و فروشنده هم تغییر می‌کند. همان‌طور که در جدول بالا مشخص است تعامل در بسترهای ارتباطی سنتی، غیر مستقیم و یک طرفه و در مقابل در بسترهای تجارت اجتماعی مستقیم و البته دو طرفه است.

همین موضوع منجر به آن خواهد شد که جریان تامین محصول در روند سنتی، میان‌مدت و حداقل هفتگی و در روند تجارت اجتماعی کوتاه مدت و حداقل روزانه باشد. شاید از همین رو است که در روند سنتی اعتماد بین طرفین زیاد و در جریان تجارت اجتماعی بر اساس پژوهش‌های انجام شده اعتماد کم توصیف شده است.

تکراسا در بخشی از گزارش خود با تکیه بر داده‌هایی که در جدول شماره یک قایل مشاهده است، اعلام کرده، از آنجایی که بیش از ۶۰٪ اشتغال و ۵۵٪ تولید ناخالص ملی در اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته توسط کسب‌وکارهای خانگی، کوچک و متوسط شکل می‌گیرد،‌ ترویج و توسعه پلتفرم‌های تجارت اجتماعی می‌تواند زمینه‌های رشد اقتصادی کشور، کاهش بیکاری و توزیع عادلانه ثروت را فراهم کند.

نگاهی به ذی‌نفعان تجارت اجتماعی

خریداران، فروشندگان و ترویج‌دهندگان و همچنین پلتفرم‌ها سه دسته اصلی ذی‌نفع در جریان تجارت اجتماعی هستند. در این بین خریداران شهرنشین اغلب افراد زیر 35 سال هستند که درآمد متوسط یا بالایی دارند. این بخش از آمار گزارش تکراسا بیانگر اثرگذاری میزان درآمد و سبک زندگی در نحوه استفاده از شبکه‌های اجتماعی است.

اما در مقال خریداران روستایی ذی‌نفع تجارت اجتماعی اغلب زنان خانه‌دار با درآمد کم هستند. اما کسب‌وکارهای متوسط و بزرگ و حتی کوچک خانگی هم هر کدام بر اساس نیازهای خود بهره‌وری مناسبی از تجارت اجتماعی مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی دارند.

در حقیقت گروه اول برای ساختن ارتباط موثرتر با بخش دیگری از مشتریان دور از مرکز و گروه دوم به دلیل بهره‌وری مناسب‌تر از شبکه‌های اجتماعی برای برقراری ارتباط با مشتری با هزینه کمتر برندینگ و مارکتینگ از این شیوه به عنوان شیوه اثربخش استفاده می‌کنند.

پلتفرم‌های تجارت اجتماعی ایران

در این گزارش، صنعت تجارت اجتماعی ایران با تمرکز بر بازار فروشگاه‌های اینستاگرامی به‌صورت کمی و کیفی تحلیل و بررسی شده است. بیش از ۸۰ پلتفرم در صنعت تجارت اجتماعی ایران توسط تکراسا شناسایی شده است که بر اساس مدل کسب‌وکارشان می‌توان آن‌ها را به ۶ دسته رسانه‌های اجتماعی، فروش شبکه‌ای، خرید تیمی، نقد و بررسی محصول، پلتفرم‌های جامع و توانمندسازان تجارت اجتماعی تقسیم شده است.

بیش از 70پلتفرم ایرانی شناسایی‌شده در این گزارش از نوع توانمندسازان تجارت اجتماعی هستند. این پلتفرم‌ها علاوه بر صنعت تجارت اجتماعی به صنعت تجارت الکترونیک سنتی نیز خدمت‌دهی می‌کنند.

از همین‌رو رسانه‌های اجتماعی به رهبری اینستاگرام و فعالیت 415 هزار فروشگاه اینستاگرامی را می‌توان بازیگر اصلی صنعت تجارت اجتماعی ایران دانست. ضریب نفوذ 71 درصد شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها در میان مردم ایران و حضور 44میلیون کاربر فعال ایرانی در اینستاگرام مهر تاییدی بر این موضوع است.

سهم قابل توجه رسانه‌های اجتماعی از بازار تجارت الکترونیک کشور شاید از این رو است که پلتفرم‌های یک سویه خیلی متوع نیستند و کاربر قدرت انتخاب قابل توجهی هم در آن ندارد. اما در این بین نمی‌توان اثرگذاری شبکه‌های اجتماعی بر سلیقه کاربران را هم نادیده گرفت.

شاید همین موضوع از مهم‌ترین دلایلی است که کاربران را به سمت تجارت اجتماعی سوق داده است.

نگاهی به فروشگاه‌های اینستاگرامی ایران در سال 1400به تفکیک گروه کالایی

اگر فروشگاه‌های اینستاگرامی را در 8 گروه تقسیم کنیم، مجموع تعداد این فروشگاه‌‌ها به بیش از 415 هزار فروشگاه در اینستاگرام می‌رسد. جالب است بدانید بر اساس این پژوهش بیشترین سهم از بازار فروشگاه‌های اینستاگرامی را هم فروشگاه‌های پوشاک و کمترین سهم را خانه و آشپزخانه به خود اختصاص داده‌اند.

طبق اطلاعات جمع‌آوری‌شده توسط تکراسا و ماتوریتی از اینستاگرام، ۴۱۵ هزار فروشگاه در اینستاگرام فعالیت دارند که حجم مبادلات مالی در سال ۱۴۰۰ در این بستر ۱۸ تا ۳۲ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. طبق تخمین تکراسا، روزانه ۳۱۰ تا ۴۷۰ هزار سفارش خریدوفروش در اینستاگرام انجام می‌شود که زمینه اشتغال‌زایی مستقیم یک میلیون نفر را فراهم کرده است.

بازار خرید و فروش محصول در اینستاگرام ایران در سال 1400

اینستاگرام ایران تقریبا برای یک میلیون نفر اشتغال‌زایی مستقیم کرده است. این میزان از اشتغال‌زایی همچنین به معنی 310 هزار تا 470 هزار سفارش در طول روز است که بین 160 هزار تا 185 هزار تومان ارزش تقریبی هر سفارش تخمین زده شده است.

اینستاگرام، پرکاربردترین در جریان تجارت

طبق آمار منتشر شده توسط تکراسا اینستاگرام بیشترین کاربر بعد از تلگرام را دارد. اما محبوبیت آن در راستای تبدیل شدن به بستری برای تجارت اجتماعی امکان انتشار تصاویر بر اساس هویت این پلتفرم و البته فیلتر نبودن آن است.

نکته جالب توجه درباره فروشگاه‌های اینستاگرامی آن است که بر اساس این پژوهش 60 درصد این فروشگاه‌ها، کمتر از 2 هزار فالوور دارند. هرچند میانگین تعداد فالوور در بین فروشگاه‌های اینترنتی 8هزار نفر است. البته میانه تعداد فالوورهای فروشگاه‌های اینستاگرامی در ایران تقریبا معادل 1400 نفر است که این تعداد در صورت واقعی بودن نشان‌دهنده تعداد مشتریان بالقوه است.

نمودار بالا هم نشان‌دهنده گستردگی تعداد فالوور فروشگاه‌های اینستاگرامی در ایران است. بر اساس این اعداد 7 درصد فروشگاه‌های اینستاگرامی یعنی تقریبا معادل 6 هزار فروشگاه، بیش از 10 هزار فالوور دارند؛ که با توجه به تحلیل قبلی این موضوع بیانگر تعداد قابل توجه مشتریان بالقوه‌شان است.

دایرکت پرطرفدارترین راه ارتباطی در فروشگاه‌های اینستاگرامی

این فروشگاه‌ها اغلب بهترین راه ارتباطی با کاربران یا به بیانی دیگر مشتریان را هم دایرکت می‌دانند. در حقیقت تنها 27 درصد از این فروشگاه‌ها در بخش پروفایل خود bio ثبت کرده‌اند. درصد باقی‌مانده هم به ترتیب سایت فروشگاهی، تلگرام، لینک اختصاصی و واتس‌اپ را به عنوان راه‌های ارتباطی بعدی معرفی کرده‌اند.

بیشترین تعداد پست برای بیشترین تعداد فروشگاه

همانطور که در بخش‌های قبلی گزارش تکراسا دیدیم، بیشترین تعداد فروشگاه‌های اینستاگرامی به فروشگاه‌های لباس می‌رسد. در ادامه بررسی‌ها متوجه خواهید شد که بر اساس همین نسبت، بیشترین تعداد پست هم مربوط به فروشگاه‌های لباس است.

بر این اساس فروشگاه‌های لباس با میانه 19 پست در ماه بیشترین تعداد ممکن را به خود اختصاص داده‌اند. رتبه بعدی به 16 پست برای آرایشی و بهداشتی و همین تعداد برای کیف و کفش می‌رسد. کمترین تعداد پست هم مربوز به بخش خوردنی و آشامیدنی است.

خوردنی‌ها جذاب‌ترند

گزارش و بررسی‌های انجام شده در تکراسا بیانگر آن است که پست‌های خوردنی و آشامیدنی بیشترین لایک را به خود اختصاص داده‌اند. در مرحله بعد این اکسسوری‌هاست که جذابیت بیشتری برای کابران اینستاگرام دارد و کمی بعد هم در سومین مرحله نوبت به خانه و آشپزخانه می‌رسد.

اما همچنان داده‌ای در دست نیست که مشخص کند آیا لایک بیشتر صرفا به دلیل جذابیت بیشتر محصول است یا این میزان از لایک به نوعی بیانگر تعداد مشتریان بالقوه هم می‌تواند باشد.

گران‌ترین محصول از گروه دیجیتال

بررسی‌های انجام شده در این پژوهش بیانگر این است که گران‌ترین محصول در فروشگاه‌های اینستاگرامی در گروه تکنولوژی قرار دارد که رقمی معادل 35 میلیون تومان را به خود اختصاص داده. در مقابل هم ارزان‌ترین محصول مربوط به گروه آرایشی و بهداشتی خواهد شد با رقم 85 هزار تومان.

بازاری معادل 18 تا 32 هزار میلیارد تومان

در بخش پایانی این گزارش، ارزش بازار اینستاگرام مورد بررسی قرار گرفته است. این تحلیل نشان‌دهنده آن است که این بازار معادل 18 تا 32 هزار میلیارد تومان ارزش دارد.

هر فروشگاه اینستاگرامی در ماه به طور متوسط 23 تا 34 سفارش خرید دریافت میکند. بــا فرض وجود 1 محصول در هر سفارش و به طور متوسط در هر فروشگاه اینستاگرامی 5.2 نفر فعالیت می‌کنند.

با فرض فعالیت 415 هزار فروشگاه اینستاگرامی در ایران، بازه قیمت 160 تا 185 هزار تومانی هر محصول، اندازه بازار خرید و فروش محصول در اینستاگرام 18 تا 32 هزار میلیارد تومان تخمین زده می‌شود. در این پلتفرم تجارت اجتماعی برای 1 میلیون ایرانی اشتغال‌زایی شده است.

با نگاهی به بازار اینستاگرام و بر اساس نوع فعالیت گسترده‌ای که در این بازار به طور جدی در حال پیگیری است، به نظر می‌رسد این بازار نه تنها برای کسب‌وکارهای کوچک بلکه برای کسب‌وکارهای بزرگ و متوسط هم بعد از این جایگاه قابل توجهی پیدا خواهد کرد.