بعد از امیکرون چه می‌آید؟ واریانت‌های جدید کرونا در حال ظهورند

در دو سال اول پندمیک، مردم هر دو ماه یک بار نام یک واریانت جدید را یاد می‌گرفتند که تازه ظهور کرده بود و قدرت بیشتری برای مبتلا کردن ما یا ایجاد بیماری شدید داشت. ده واریانت با نام‌های یونانی—از آلفا تا مو—میلیون‌ها نفر را کشتند. سپس در نوامبر ۲۰۲۱ (آبان ۱۴۰۰)، امیکرون، نسخه‌ای کاملا متفاوت از ویروس، ظهور کرد.

در بیش از ده ماه گذشته سازمان بهداشت جهانی هیچ واریانت جدیدی را نام‌گذاری نکرده؛ مساله‌ای که این سوال را به وجود می‌آورد: آیا تکامل ویروس متوقف شده است؟

در سه ماه گذشته در آمریکا، روزانه حداقل ۳۰۰ نفر از کووید-۱۹ کشته شده‌اند و در ماه سپتامبر تقریبا روزانه ۵۰٬۰۰۰ بیمار جدید مبتلا به کووید-۱۹ گزارش شدند—همگی مبتلا به زیرگروه‌های امیکرون: BA.2 و BA.2.12.1 و BA.4 و BA.5.

طبق داده‌های انستیتوی سیاست عمومی AARP و مرکز پیری‌شناسی اسکریپس در دانشگاه میامی، نرخ ابتلا در میان ساکنان آسایشگاه از اوایل بهار نه برابر شد و تا اواسط تابستان نرخ مرگ در این گروه چهار برابر افزایش یافت.

در بریتانیا، که معمولا جلودار تغییرات در روند کووید-۱۹ بوده، موارد ابتلا با علامت از تاریخ ۲۷ آگوست (۵ شهریور)—روزی که کمترین مبتلایان امسال ثبت شدند—به طور پیوسته رو به افزایش بوده است؛ طبق مطالعهٔ کووید-۱۹ ZOE، یک پروژهٔ مبتنی بر اپلیکیشن که در آن بیماران علائم خود را وارد تلفن همراه خود می‌کنند.

درحالی که سازمان بهداشت جهانی (WHO) به هیچکدام از این زیرواریانت‌های امیکرون حرف یونانی مخصوص نسبت نداده، متخصصان نگرانند که این واریانت‌ها بتوانند به دوزهای یادآور و درمان‌های جدید غلبه کنند و موجی تازه از ابتلا و مرگ به وجود آورند.

ویروس کرونا به طور دائم در حال تکامل است و جهش‌هایی جدید در آن پدیدار می‌شوند؛ تا به امروز بیش از ۲۰۰ زیرگروه امیکرون و مشتقات آن‌ها شناسایی شده‌اند. الیویر شوارتز (Olivier Schwartz)، رییس واحد ویروس و ایمنی در انستیتوی پاستور پاریس، می‌گوید «تکامل SARS-CoV-2 تمام نشده است.»

ماریون کوپمنز (Marion Koopmans)، رییس مرکز همکاری WHO برای بیماری‌های عفونی نوظهور و عضوی از ماموریت WHO برای کاوش ریشه‌های پندمیک کووید-۱۹، می‌گوید «وضعیت بسیار بهتر از گذشته است.» اما او هشدار می‌دهد که با نزدیک شدن پاییز و زمستان ما باید برای یک موج قابل توجه دیگر آماده باشیم. «یک دوندهٔ ماراتن پیش از رسیدن به خط پایان سرعت خود را کم نمی‌کند.»

واریانت‌های SARS-CoV-2 همچنان در حال تکامل هستند

هربار SARS-CoV-2، ویروسی که باعث کووید-۱۹ می‌شود، در هنگام یک عفونت تکثیر می‌شود، می‌تواند مرتکب اشتباه شود و کمی تغییر کند. این تغییرات، که جهش نامیده می‌شوند، تصادفی هستند و معمولا عواقب بسیار اندکی برای ویروس دانرد.

اگر یک جهش به وجود بیاید و در جمعیت‌های نامرتبط تکرار شود، به این معنی است که برای ویروس مزایایی دارد. سپس این جهش‌ها شاخه‌ای جدید در درخت تکاملی SARS-CoV-2 ایجاد می‌کنند. ویروس‌هایی که آن شاخه را می‌سازند، «واریانت» نامیده می‌شوند.

ماریا فن کرکوف (Maria Van Kerkhove)، اپیدمیولوژیست و سرپرست گروه مقابله با کووید-۱۹ در WHO، می‌گوید «هرچه SARS-CoV-2 بیشتر شیوع پیدا کند، بیشتر می‌تواند تغییر کند.» همچنین دانشمندان باور دارند که واریانت‌های مشابه امکیرون می‌توانند در بدن بیماران دچار مشکل در سیستم ایمنی تکامل پیدا کنند؛ جایی که ویروس می‌تواند در عین ده‌ها جهش، بیشتر دوام آورد.

برخی از جهش ها می‌توانند به ویروس کمک کنند سریع تر گسترش یابد یا بیماری شدیدتری ایجاد کند. بقیه می‌توانند ظاهر ویروس را تغییر دهند و باعث شوند بتواند ساده‌تر از ایمنی ناشی از بیماری‌های گذشته یا واکسن‌ها فرار کند و شناسایی آن دشوارتر شود. این جهش‌ها می‌توانند باعث بی‌اثر شدن درمان‌های تایید شده نیز بشوند. وقتی این اتفاق بیفتد، WHO واریانت را جالب توجه یا نگران کننده برچسب‌گذاری می‌کند.

در می ۲۰۲۱ (اردیبهشت ۱۴۰۰)، WHO آغاز به نام‌گذاری واریانت‌های جالب توجه و نگران‌کننده با حروف الفبای یونانی کرد.

آنوراگ آگراوال (Anurag Agrawal)، رییس گروه مشارهٔ فنی WHO برای تماکل ویروس که دربارهٔ نامگذاری واریانت‌ها توصیه‌هایی می‌کند، می‌گوید «WHO تمام واریانت‌ها را نامگذاری نمی‌کند. WHO تنها زمانی یک واریانت را نامگذاری می‌کند که نگران باشد ریسک‌هایی جدید به وجود آمده‌اند که نیازمند اقدامات سلامت عمومی جدید هستند.»

در حال حاضر، تمام زیرگروه‌های امیکرون واریانت‌های نگران کننده در نظر گرفته می‌شوند چون ویژگی‌هایی مشابه دارند: آن‌ها ساده‌تر از واریانت‌های قبلی منتشر می‌شوند و می‌توانند از ایمنی گذشته فرار کنند. اما خوشبختانه، ابتلا به یک زیرواریانت امیکرون به اندازهٔ کافی ریسک ابتلا به دیگری را کاهش می‌دهد. همچنین به گفتهٔ فن کرکوف، به نظر نمی‌رسد زیرواریانت‌ها ریسک‌های بیشتری نسبت به امیکرون مادر ایجاد کنند.

واریانت‌های امیکرون پرش‌هایی تکاملی نشان می‌دهند

ظهور امیکرون کمتر از یک سال قبل تغییری بزرگ در تکامل SARS-CoV-2 را به نمایش گذاشت. بیش از نیمی از موارد ابتلا در جهان از نوامبر (آبان) سال گذشته به احتمال زیاد ناشی از یکی از پنج زیرواریانت امیکرون بوده‌اند: BA.1 تا BA.5.

با توانایی امیکرون برای فرار از ایمنی ناشی از وارینت‌های قبلی، این واریانت دانشمندان را، از جمله شوارتز، ترغیب کرده تا پیشنهاد کنند امیکرون به عنوان یک سروتیپ (Serotype) مجزای SARS-CoV-2 در نظر گرفته شود—ویروسی چنان متفاوت با واریانت های قبلی که پادتن‌های تولید شده علیه یکی ایمنی کافی در برابر دیگری به وجود نمی‌آورند. برای مثال، ویروس آنفولانزا سه سروتیپ دارد: آنفولانزای A و B و C.

در چند ماه گذشته، امیکرون BA.2 مجموعه‌ای از واریانت‌ها را تولید کرده؛ از جمله BA.2.75 و BA.2.10.4 و BJ.1 و BS.1. این واریانت ها، برخی حاوی ده‌ها جهش، چنان با واریانت BA.2 مادر متفاوت هستند که دانشمندان آن‌ها را واریانت‌های «نسل دوم» می‌نامند. یک واریانت نسل دوم یک پرش تکاملی بزرگ را از واریانت های پیشین در خود دارد، بدون قدم‌های میانی کوچک.

به گفتهٔ تامس پیکاک (Thomas Peacock)، ویروس‌شناس کالج سلطنتی لندن، در مقیاس تکاملی، واریانت‌هایی که به تازگی در حال شیوع هستند، مانند BA.2.75، به اندازه‌ای با امیکرون اصلی متفاوت هستند که واریانت‌های آلفا، بتا، گاما و دلتا با سویه‌های اجدادی خود تفاوت داشتند. به گفتهٔ پیکاک، تمام جهش‌ها در این واریانت‌های اولیه در برابر امیکرون و زیرواریانت‌های آن کوچک به نظر می‌رسند.

شوارتز می‌گوید «یک زیرواریانت نگران‌کنندهٔ بالقوه BA.2.75.2 است که در مقایسه با BA.2.75 جهش‌های اضافی دارد و به نظر می‌رسد نسبت به پادتن‌ها مقاومت ویژه‌ای داشته باشد.»

شاید WHO به این واریانت های جدید حرف یونانی اختصاص نداده باشد، اما یونلونگ ساو (Yunlong Cao)، ایمنی‌شناس دانشگاه پکینگ در پکن، می‌گوید «قطعا بیجاست که بگوییم از نوامبر ۲۰۲۱ هیچ واریانت جدیدی در کار نبوده است.»

در حال حاضر BA.5 در بسیاری از کشورها غالب است و BA.2.75 در کشورهای دیگر. آن‌ها هر دو می‌توانند از سیستم ایمنی افراد واکسینه یا مبتلا شده در گذشته فرار کنند، گرچه واکسن‌های فعلی همچنان می‌توانند اثر مثبت داشته باشند.

کوپمنز می‌گوید «چیزی که الان می‌بینیم این است که تکامل ادامه دارد.» این چیزی است که باید انتظارش را داشته باشید، چون هم شیوع بیماری قابل توجه است و هم افراد بیشتری در برابر بیماری ایمن شده‌اند. او اضافه می‌کند «پس ما انتظار واریانت‌های فراری بیشتری را داریم.»

بحثی در جریان است که قرار دادن تمام زیرواریانت‌های امیکرون در یک گروه چه مقدار مفید است. با این که زیرگروه‌های BA.1 و BA.2 و BA.5 به اندازهٔ کافی به واریانت والد نزدیک بودند که آن‌ها را امیکرون بنامیم، برخی از دانشمندان عقیده دارند واریانت‌های جدید به قدری متمایز هستند که باید حرف یونانی مخصوص خود را داشته باشند.

پیکاک می‌گوید «برخی از واریانت‌های جدید چنان از لحاظ ژنتیکی از واریانت‌های اصلی متمایز هستند که مشخص نیست در نظر گرفتن آن‌ها به عنوان امیکرون چه فایده‌ای دارد.»

کارگروه WHO با این نظر مخالف است. فن کرکوف می‌گوید «اگر تشخیص داده شود که یک واریانت یا زیرواریانت به اندازهٔ کافی با دیگر واریانت‌ها یا زیرواریانت‌های امیکرون متفاوت است، نام جدیدی به آن‌ها نسبت داده خواهد شد. اما در حال حاضر، همهٔ این زیرواریانت‌ها امیکرون در نظر گرفته می‌شوند، همهٔ آن‌ها نگران‌کننده هستند و نیازمند اقدامات بیشتر در کشورها هستند.»

آگراوال می‌گوید از آنجایی که هیچ دادهٔ انسانی قابل اتکایی وجود ندارد که نشان دهد زیرواریانت‌های جدید امیکرون از بقیه شدیدتر هستند، پیشنهادها برای سلامت عمومی همانند گذشته هستند.

فن کرکوف می‌گوید در حال حاضر، تشخیص زودهنگام، درمان بالینی زودهنگام، استفادهٔ مناسب از درمان‌های در دسترس و واکسیناسیون برای کاهش شیوع ویروس و کاهش احتمال ظهور واریانت‌های جدید لازم هستند. «ما می‌توانیم مسئولانه با کووید-۱۹ زندگی کنیم و اقداماتی ساده انجام دهیم که جلوی گسترش آن را می‌گیرند؛ مانند فاصله‌گذاری، ماسک، تهویهٔ هوا، شستن دست‌ها و خانه ماندن در صورت احساس کسالت.»