آیا سیاره زهره اقیانوس‌هایی برای میزبانی از حیات داشته است؟ مطالعه جدید پاسخ می‌دهد

دانشمندان در پژوهشی جدید به این سؤال پاسخ دادند: آیا سیاره زهره تابه‌حال اقیانوس‌هایی برای میزبانی از حیات داشته یا از ابتدا داغ و آتشین بوده؟ دانشمندان می‌خواستند به این سؤال پاسخ بدهند که سیاره زهره زمانی مانند زمین بوده و اقیانوس‌های وسیعی در آن وجود داشته که بتوانند میزبان حیات باشند یا خیر اما این پژوهش جدید نتایج غم‌انگیزی برای دانشمندان به ارمغان آورده است.

کشف ناامیدکننده دانشمندان نشان داد سیاره زهره هرگز شرایط مساعدی برای شکل‌گیری اقیانوس را نداشته؛ به‌عبارت دیگر، این سیاره هیچ‌گاه میزبان حیات احتمالی نبوده است.

سیاره زهره که با نام «ناهید» نیز شناخته می‌شود، اغلب «هم‌زاد شیطانی» زمین در نظر گرفته می‌شود؛ زیرا بااینکه اکنون جهنمی سوزان و آتشین است، حدس می‌زنند در گذشته بسیار شبیه زمین بوده.

تحقیقات جدید نشان داده زهره همیشه سیاره‌ای جهنمی بوده و بااینکه جرم و فاصله آن از خورشید مانند جرم و فاصله زمین از خورشید است، از جهات دیگر هیچ‌وقت شباهتی به زمین نداشته. این یافته‌ها کار تیمی از دانشمندان در دانشگاه «کمبریج» است. آنها با بررسی ترکیب شیمیایی جو زهره به این نتیجه مهم دست یافتند.

تحقیقات این تیم که به‌تازگی در مجله «Nature Astronomy» چاپ شده است، می‌تواند پیامدهایی فراتر از مقیاس‌ منظومه شمسی داشته باشد. این یافته‌ها می‌تواند به اخترشناسان در انتخاب سیاره فراخورشیدی یا سیاره‌های فراخورشیدی که به احتمال زیاد قابل‌سکونت‌اند، کمک کند.

«ترزا کنستانتیو»، سرپرست تیم تحقیقاتی و محقق دکتری نجوم در کمبریج، دراین‌باره می‌گوید: «اگرچه سیاره زهره نزدیک‌ترین سیاره به ماست، از نظر علم سیارات فراخورشیدی بسیار اهمیت دارد؛ زیرا به ما فرصتی منحصربه‌فرد برای کشف سیاره‌ای می‌دهد که بسیار متفاوت از سیاره ما، درست لبه منطقه قابل‌سکونت منظومه شمسی، تکامل یافته است.»

تاریخچه شکل‌گیری سیاره زهره

درحال‌حاضر، دمای سطح سیاره زهره حدود ۵۰۰ درجه سانتی‌گراد است که به‌اندازه کافی برای ذوب شدن سرب گرم است! این گرما سبب شده سیاره دوم از خورشید (زهره)، ابرهایی از اسید سولفوریک نیز باشد.

باوجود این شرایط وحشتناک، بسیاری از دانشمندان این نظریه را مطرح می‌کنند که زهره ممکن است میلیاردها سال پیش قابل‌سکونت بوده باشد. بسیاری از تحقیقات درمورد این ادعا روی یافتن آب در سیاره متمرکز شده است؛ زیرا ما می‌دانیم آب مایع حیات است و احتمال شکل‌گیری حیات را افزایش می‌دهد.

۲ نظریه اصلی درباره چگونگی تکامل سیاره زهره در ۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون سال گذشته وجود دارد.

نظریه‌ای دراین‌باره مطرح شده که این سیاره زمانی به اندازه کافی سرد بوده که سطح آن میزبان آب مایع باشد. براساس این نظریه، این وضعیت به‌دلیل اثر گلخانه‌ای ناشی از فعالیت آتشفشانی تغییر کرده است؛ درنتیجه، زهره به‌تدریج گرم‌ و داغ شده و به نقطه‌ای رسیده که دیگر آب مایع در سطح آن وجود ندارد.

نظریه دیگر می‌گوید زهره هرگز میزبان آب مایع نبوده؛ زیرا این سیاره همین‌طور داغ و آتشین متولد شده است! این‌طور به نظر می‌رسد که نتایج پژوهش جدید نیز با نظریه دوم هم‌خوانی دارد.

کنستانتینو می‌گوید: «هر دوی این نظریه‌ها براساس مدل‌های آب‌و‌هوایی هستند اما می‌خواستیم در ‌پژوهش براساس مشاهدات شیمیایی از جو فعلی زهره خود رویکرد متفاوتی پیش بگیریم. برای پایدار نگه‌داشتن جو زهره، هرگونه مواد شیمیایی که از جو حذف می‌شود، باید به آن بازگردانده شود؛ زیرا نواحی درونی و بیرونی جو در تعادل شیمیایی با یکدیگر هستند.»

دانشمندان در این پژوهش، به‌صورت خاص سرعت تجزیه آب، دی‌اکسیدکربن و سولفید کربونیل در جو زهره را بررسی کردند و دریافتند جو سیاره با چه سرعتی مجدد از مواد حاصل از آتشفشان‌ها پر می‌شود.

با رسیدن مواد مذاب به سطح سیاره از طریق آتشفشان و رها شدن آنها به‌صورت گاز در فضا، می‌توان دریافت در گوشته سیاره چه چیزی وجود دارد. فوران‌های آتشفشانی زمین عمدتاً حجم زیادی گاز به فضا وارد می‌کنند اما دانشمندان در مطالعه اتمسفر سیاره زهره دریافتند گازهای آتشفشانی این سیاره فقط ۶ درصد بخار گاز عناصر تشکیل شده است. این فوران‌ها که آن را «فوران خشک» نیز می‌نامند، نشان می‌دهند زهره به اندازه کافی خشک است و نمی‌تواند آب کافی برای شکل‌گیری اقیانوس‌ها داشته باشد.

کنستانتینو گفت: «تا زمانی که کاوشگرهای ما روی سطح زهره قدم نگذارند، نمی‌توانیم قطعی بگوییم این سیاره اقیانوس‌ و حیات نداشته است اما با‌توجه‌به اینکه احتمالاً سیاره زهره هیچ اقیانوسی نداشته، تصور اینکه میزبان حیات بوده دشوار است.»

اما خبر خوب اینجاست که بشر برای رسیدن به پاسخ این سؤال که آیا زهره زمانی اقیانوس‌هایی داشته که احتمالاً حیات در آنها شکل گرفته، نیاز به صبرکردن ندارد. مأموریت «داوینچی» ناسا درحال پیشروی است و سال ۲۰۲۹ پرتاب خواهد شد تا سال ۲۰۳۱ به سیاره زهره برسد.

زمانی که داوینچی اطراف این سیاره آتشین پرواز کند، داده‌های ارزشمندی از جو آن ثبت خواهد شد. اگرچه برای زنده‌ماندن کاوشگر، از فرود آن روی سطح جلوگیری می‌شود اما احتمال دارد بتواند ۷ ثانیه، نگاهی اجمالی به سطح زهره بیندازد.

اگر با کمک این داده‌ها اثبات شود زهره درگذشته قابل‌سکونت بوده، می‌توان نتیجه گرفت سیارات فراخورشیدی نیز که پیشتر کشف شده‌اند، احتمالاً قابل‌سکونت هستند.