دستاورد جدید جیمز وب به کمک عدسی گرانشی: کشف دو ستاره نادر حاصل از ماده تاریک

اخترشناسان به کمک عدسی گرانشی ماده تاریک موفق به کشف دو ستاره‌ بزرگ و درخشان شده‌اند که نور آن‌ها حدود 10.4 میلیارد سال در راه بوده است تا به زمین برسد. این ستاره‌ها در دسته ستارگان «کایجو» قرار می‌گیرند: ستاره‌هایی بسیار نادر که در فاصله دوری از زمین قرار دارند و درخشندگی آن‌ها زیاد است.

این دو ستاره را «Mothra» و «Godzilla» نام‌گذاری کرده‌اند. جالب است بدانید گودزیلا به‌طور قابل‌توجهی درخشان‌تر از موترا است و برخی عقیده دارند آن را می‌توان به‌عنوان درخشان‌ترین ستاره شناخته‌شده در آسمان معرفی کرد.

موترا که با نام علمی «EMO J041608.8−240358» نیز شناخته می‌شود، در رصد کهکشان‌های دوردست توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب کشف شد. هرچند که تلسکوپ فضایی جیمز وب بسیار قدرتمند است، اما این ستاره چنان دور است که اگر پدیده عدسی گرانشی به کمک جیمز وب نمی‌آمد، کشف چنین ستاره‌ای امکان‌پذیر نبود.

پدیده عدسی گرانشی که با نام لنز گرانشی نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که جرمی عظیم در فضا مانند یک کهکشان یا خوشه کهکشانی، فضا-زمان اطراف را خمیده می‌کند. هر نوری که از این فضا-زمان خمیده‌شده عبور کند، می‌تواند منحرف شده یا بزرگنمایی برای آن رخ دهد - دقیقاً همانند کاری با یک لنز یا عدسی انجام می‌دهیم و جسم پشت لنز را بزرگ‌تر از آنچه واقعیت دارد، می‌بینیم. این پدیده عجیب و جالب در قرن بیستم میلادی توسط «آلبرت اینشتین» توضیح داده شد و به ما اجازه می‌دهد اجرام دورتر را با جزئیات بیشتر ببینیم - گویی به ما نزدیک‌تر هستند.

ستاره‌های موترا و گودزیلا هر دو در بخش‌هایی از فضا هستند که وجود خوشه کهکشان در فاصله میان ما و آن‌ها سبب می‌شود پدیده عدسی گرانشی رخ دهد و ما بتوانیم این ستاره‌ها را مشاهده کنیم.

حالا دانشمندان حدس می‌زنند احتمالاً موترا یک ستاره دوتایی است؛ دو ستاره که به دور یکدیگر می‌چرخند. احتمالاً هر دو ستاره، ابرغول هستند و یکی از آن‌ها یک ستاره قرمز و دیگری آبی است. ستاره‌های آبی داغ‌تر هستند و سریع‌تر به پایان عمر خود نزدیک می‌شوند. دمای این ستاره چهارده هزار کلوین تخمین زده شده است.

از طرفی ستاره سرخ، سردتر و کم‌نورتر است و تخمین زده می‌شود دمای حدودی آن پنج هزار کلوین باشد. برای مقایسه بهتر است بدانید دمای سطح خورشید پنجاه هزار کلوین است.

اما نکته اینجاست که خوشه کهکشانی در میانه راه نمی‌تواند به‌تنهایی چنین عدسی گرانشی قدرتمندی ایجاد کند. دانشمندان باور دارند حجم عظیمی از ماده تاریک در اطراف ستاره وجود دارد که به چنین بزرگنمایی کمک کرده است. محاسبات نشان داده است که حجم ماده تاریک موجود در ناحیه مذکور احتمالاً ده هزار تا 2.5 میلیون برابر جرم خورشید است.

البته برخی باور دارند این یک کهکشان کوتوله است و خبری از ماده تاریک نیست. اما مطالعات برای کشف بیشتر آنچه منجر به پدیده عدسی گرانشی قوی و کشف دو ستاره مذکور شده است، ادامه دارد.