مطالعه جدید: انباشت آهن در مغز افراد مبتلا به ADHD، احتمالا منجر به آلزایمر می‌شود

در یک مطالعه جدید که توسط گروهی از عصب‌شناسان بین‌المللی به سرپرستی «یاتا بربرات»، فیزیکدان پزشکی از دانشگاه ژنو در سویٔیس انجام شده است، دانشمندان سرنخی دریافتند که توضیح می‌دهد چرا افراد مسن مبتلا به اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های زوال عقل، از جمله آلزایمر هستند.

تحقیقات نشان می‌دهد که با افزایش سن، مغز انسان به‌طور مداوم آهن را در مناطق مختلف خود انباشته می‌کند. این تجمع هم در نئوکورتکس (که حدود ۹۰ درصد از قشر مغز را شامل می‌شود) و هم در قسمت‌های زیرین قشر مغز مانند هیپوکامپ، مخچه، آمیگدال و گانگلیون‌های پایه رخ می‌دهد.

دکتر «پاول اونشولد»، روانپزشک از بیمارستان‌ دانشگاهی ژنو، توضیح می‌دهد: «تجمع بیش‌ازحد آهن در برخی نواحی مغز اغلب در بیماری‌های عصبی مشاهده می‌شود و با افزایش استرس اکسیداتیو همراه است که منجر به تخریب سلول‌های عصبی می‌شود.»

استرس اکسیداتیو زمانی اتفاق می‌افتد که در مغز رادیکال‌های آزاد (مولکول‌های مخرب) بیش‌ازحد تولید شوند و سلول‌های عصبی را دچار آسیب کنند. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که افراد مبتلا به بیماری‌های عصبی مانند هانتینگتون، پارکینسون و آلزایمر دارای سطح بالایی از آهن در مغز خود هستند.

از آنجا که آهن خاصیت مغناطیسی دارد، تجمع آن در مغز را می‌توان به‌راحتی با اسکن MRI شناسایی کرد. پژوهشگران از این روش برای بررسی مغز ۳۲ فرد مبتلا به ADHD و ۲۹ فرد بدون این اختلال استفاده کردند.

در این مطالعه، پژوهشگران علاوه بر اسکن MRI، نمونه خون شرکت‌کنندگان را نیز مورد بررسی قرار دادند تا سطح پروتئینی به نام NfL را اندازه‌گیری کنند. این پروتئین زمانی وارد خون می‌شود که آکسون‌های عصبی آسیب ببینند یا تخریب شوند. سطح بالای NfL در خون می‌تواند نشان‌دهنده آسیب عصبی و یکی از نشانه‌های اولیه زوال عقل باشد.

علاوه بر این، شرکت‌کنندگان به سؤالاتی درباره علائم ADHD و سبک زندگی خود پاسخ دادند. هدف از این پژوهش، یافتن الگوی توزیع آهن در مغز افراد مبتلا به ADHD و بررسی احتمال ارتباط آن با آسیب عصبی و نشانه‌های زوال عقل بود.

نتایج اسکن‌های MRI نشان داد که توزیع آهن در مغز افراد مبتلا به ADHD با الگوی مشخصی متفاوت از افراد غیرمبتلا است. در این افراد، سطح آهن در قشر پره‌سنترال و چندین ناحیه دیگر به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته بود.

همچنین، پژوهشگران دریافتند که افزایش سطح آهن در قشر پره‌سنترال با سطح بالاتر NfL در خون مرتبط است. این یافته نشان می‌دهد که تجمع آهن ممکن است باعث اختلال در ارتباطات عصبی در این ناحیه از مغز شود، که وظیفه کنترل حرکات بدن را بر عهده دارد.

از ۳۲ فرد مبتلا به ADHD در این پژوهش، ۱۹ نفر به‌طور منظم از داروهای محرک مانند ریتالین یا دگزامفتامین استفاده می‌کردند. برخی دانشمندان معتقدند که مصرف طولانی‌مدت این داروها ممکن است بر سطح آهن در مغز تأثیر بگذارد، زیرا داروهای محرک تفریحی مانند کوکائین و MDMA نیز می‌توانند باعث تغییر در سطح آهن مغز شوند.

با این حال، برخی دیگر از مطالعات نشان می‌دهند که داروهای ADHD ممکن است سطح آهن را در مغز افراد مبتلا تنظیم کنند. اما هنوز مشخص نیست که آیا این داروها مستقیماً باعث افزایش خطر زوال عقل (آلزایمر) می‌شوند یا اینکه فقط در این فرآیند نقش خنثی دارند.

با توجه به این یافته‌ها، دکتر اونشولد امیدوار است که این تحقیقات به استراتژی‌هایی برای کاهش خطر زوال عقل در افراد مبتلا به ADHD منجر شود. او می‌گوید: «این موضوع اهمیت زیادی دارد، زیرا بین سبک زندگی و سطح آهن مغز ارتباط مشخصی وجود دارد.»

به گفته او، انجام مطالعات طولانی‌مدت برای بررسی این موضوع ضروری است تا مشخص شود که آیا کاهش سطح آهن در مغز می‌تواند از بروز زوال عقل (آلزایمر) در سنین بالا جلوگیری کند یا خیر.

نتایج این پژوهش در مجله «Psychiatry and Clinical Neurosciences» منتشر شده است.