2020 مهم ترین سال برای اکتشاف در مریخ؛ مروری بر برنامه های فضایی این سال

2020 قرار است که سال خوبی برای اکتشاف مریخ باشد؛ ایالات متحده آمریکا، چین، امارات متحده عربی، اروپا و روسیه همگی ماموریت هایی را برای سفر به مریخ دارند که طبق برنامه ریزی های صورت گرفته یا به احتمال زیاد در این سال صورت می گیرند.

در طول تاریخ، 40 ماموریت مختلف به سیاره سرخ صورت گرفته که از این میان برخی با شکست روبرو شده اند و برخی دیگر نیز بعد از دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده متوقف گردیدند. در حال حاضر دو ربات سطح این سیاره را مورد پیماش قرار می دهند و پنج مدارگرد نیز در فاز عملیاتی هستند و به دور آن می گردند.

تا به امروز تمامی ماموریت های موفقیت آمیز به مریخ برای تنها چهار موجودیت و نهاد صورت گرفته اند: ناسا، جماهیر شوروی، آژانس فضایی اروپا و سازمان تحقیقات فضایی هند. ژاپن و چین البته تلاش هایی داشته اند اما با شکست روبرو شده اند.

امارات متحده عربی و چین حالا امیدوارند که ظرف یک بازه زمانی 5 ساله به جمع دولت هایی بپیوندند که با موفقیت اکتشافات فضایی خود در مریخ را به انجام رسانده اند، این در حالی است که ناسا و آژانس فضایی اروپا ماموریت های جاه طلبانه ای را در ذهن دارند و می خواهند توانمندی هایشان در اکتشاف مریخ را بیش از پیش توسعه دهند.

اما چرا همه این دولت ها و سازمان ها سال 2020 را برای انجام ماموریت های مریخی خود تعیین کرده اند؟ این تصمیمات تا حدودی استراتژیک است و اندکی هم شاید تصادفی باشد.

طبق اعلام دانشمندان هر 26 ماه یک بار مریخ در بهترین موقعیت مناسب نسبت به زمین قرار می گیرد (یعنی وقتی که برای سفر میان این دو سیاره به کمترین میزان انرژی نیاز باشد) و اولین بازه زمانی نیز بین ماه های جولای تا آگست سال 2020 است و این یعنی دقیقا همان وقتی که قرار است این ماموریت ها انجام شوند.

البته همه این ماموریت ها در اوایل سال 2018 یا اواخر سال 2022 نیز امکان پذیرند اما ظاهرا در سال 2020 است که بودجه مورد نیاز برای انجام چنین سفرهایی تامین می شود و پیشرفت های لازم در زمینه تجهیزات و امکانات فضانوردی اتفاق می افتند.

ایالات متحده آمریکا

هر دو کاوشگری که در حال حاضر روی سطح مریخ فعالیت می کنند به ناسا تعلق دارند. سه مدارگردی هم که به دور سیاره سرخ می گردند تحت تملک همین سازمان هستند. بد نیست بدانید که هم اکنون ماموریتی با مقیاس کوچک تر به نام InSight Iander برای سال 2018 میلادی برنامه ریزی شده است اما کاوشگر بعدی ناسا که ارزشی برابر با 1.9 میلیارد دلار دارد در سال 2020 عازم این سیاره می شود.

طراحی این کاوشگر که Mars 2020 نام دارد عموما برپایه طرح کاوشگر کنجکاوی قرار دارد؛ یکی از ربات های به شدت موقفی که هنوز هم روی مریخ قرار دارد.

کاوشگر مورد بحث قرار است که از سیستم فرود کنجکاوی و همچنین طرح شاسی آن بهره بگیرد اما مجموعه جدیدی از هفت ابزار و سخت افزار به روز شده را روی خود حمل خواهد کرد.

هدف از ارسال Mars 2020 به سطح مریخ درست مانند کاوشگرهای قبلی ارزیابی سکونت پذیر بودن محیط مریخ است و قرار شده که این ربات مستقیما به دنبال علائم حیات کهن روی این سیاره بگردد.

این دستگاه به یک دریل معدنی مجهز شده و از سوخت هسته ای تغذیه می کند و می تواند نمونه های صخره ای روی مریخ را جمع آوری کرده و در خود ذخیره نماید. هدف ناسا این است که عاقبت یک ماموریت بازگشت را نمونه سازی نماید تا از این طریق نمونه های گردآوری شده از روی مریخ را به زمین بازگردانده و مورد آزمایش قرار دهد. احتمال دیگر این است که فضانوردان آتی این نمونه ها را جمع آوری کرده و آنها را به زمین باز گردانند.

چارلز بولدن از مدیران ارشد ناسا در این باره گفت:

سال آینده در نظر داریم سطح نشین InSight را برای مطالعه در مورد هسته این سیاره به سمت آن گسیل دهیم و در سال 2020 نیز یک کاوشگر تازه به نام Mars 2020 را به سطح مریخ می فرستیم که در واقع بر پایه موفقیت های کاوشگر کنجکاوی ساخته شده و سفر انسان به سیاره سرخ را سرعت می بخشد و برای نخستین بار کار نمونه گیری برای بازارسال به زمین را انجام می دهد.

کاوشگر Mars 2020 قرار است که در ماه جولای سال 2020 عازم مریخ شود.

چین

در سال های اخیر چین فعالیت های اکتشافاتی خود را روی ماه متمرکز نموده و برای نخستین بار ظرف 37 سال گذشته، فرود نرمی را با استفاده از Chang’e 3 روی این قمر انجام داد و عکس هایی با رنگ های واقعی را از سطح آن برای زمین مخابره کرد. قرار است که این فضاپیما ماموریتی هم به نیمه کشف نشده یا اصطلاحا تاریک ماه در سال 2018 داشته باشد.

با این همه، چین مصمم است که تا سال 2020 میلادی کاوشگر خود را روی سیاره سرخ مستقر کرده باشد. اواخر سال گذشته میلادی، این کشور مدل تازه ای از کاوشگر خود را با ابعادی که یک سوم مدل اولیه اش بود رونمایی کرد.

این فضاپیما از دو بخش اصلی تشکیل شده است: یک مدارگرد و یک کاوشگر. چین با قرار دادن مدارگرد خود در اطراف سیاره سرخ می تواند راه ارتباطی مطمئنی را با سطح نشین خود پیدا کند.

هند، آژانس فضایی اروپا و ناسا نیز هم اکنون مدارگردهایی را در اطراف مریخ دارند اما همکاری آنها با دولت های دیگر با اهداف ارتباطی، کاری خطرپذیر است و ارتباط آن مدارگردها با زمین نیز فعلا امکان پذیر نیست. از همین رو، کشورهایی مانند چین تلاش دارند تا مدارگردهای خود را داشته باشند.

هدف اولیه چین از انجام نخستین ماموریت آن در مریخ این است که امکان کنترل از راه دور مدار گرد خود، فرود نرم یک کاوشگر روی سیاره سرخ و همچنین حفظ ارتباط با آن دو را به دست آورد.

امارات متحده عربی

سازمان فضایی امارات متحده عربی که تنها دو سال از عمر آن می گذرد در نظر دارد نخستین ماموریت خود به مریخ را در سال 2020 میلادی و با استفاده از کاوشگری به نام Hope به انجام برساند. ویدئویی که در ادامه خواهید دید به توضیحات تیم سازنده Hope اختصاص دارد که از برنامه های خود برای ایجاد نخستین تصویر واقعی از جو مریخ می گویند و قصد دارند نخستین پژوهش تاریخی روی جو مریخ را انجام دهند.

جدول زمانی مربوط به این ماموریت سال 2020 را نشان می دهد و فضاپیمای اماراتی ظاهرا قرار است که عنوان نخستین در جهان عرب را به خود اختصاص دهد. طبق برنامه ریزی های صورت گرفته، فضاپیمای مارس بعد از یک سفر 9 ماهه در سال 2021 به سطح مریخ می رسد و این سال اهمیت ویژه ای برای امارات دارد زیرا همزمان خواهد شد با سالگرد 50 سالگی تاسیس این کشور.

شیخ محمد بن راشد معاون ریاست جمهوری امارات در این باره گفته است:

علیرغم تمامی تنش ها و درگیری هایی که در خاور میانه وجود دارد ما امروز ثابت کرده ایم که عرب ها تا چه اندازه می توانند در آینده بشریت نقش داشته باشند و این را با دستاوردهای خود به نمایش گذاشته ایم.

البته این ماموریت تماما توسط یک تیم اماراتی مدیریت می شود اما قرار شده که داده های دریافتی از Hope با بیش از 200 دانشگاه و موسسه تحقیقاتی در سرتاسر دنیا به اشتراک گذاشته شود.

خلیفه بن زاید آل نهیان رئیس دولت امارات متحده عربی هم در این باره گفته است:

ما امیدواریم که امارات متحده عربی تا سال 2021 در میان برترین کشورهای فعال در صنعت فضانوری قرار بگیرد.

اروپا و روسیه

در نهایت اروپا نیز تصمیم دارد که در سال 2020 میلادی ماموریتی اختصاصی به مریخ را انجام دهد. در جریان این ماموریت که ExoMars Phase 2 نام دارد قرار شده کاوشگری که برای انجام فعالیت های زیست شناسی طراحی گردیده به کاوش روی این سیاره بپردازد.

در این ماموریت همچنین از یک پلتفرم سطحی روسی نیز که از محوطه فرود تصویربرداری می کند، استفاده می گردد. این پلتفرم همچنین قادر است الگوسازی های دراز مدت جوی و همچنین بررسی های اتمسفری را روی این سیاره به انجام برساند.

جدول زمانبدی آغاز ماموریت ExoMars Phase 2 سال 2018 را نشان می دهد اما به خاطر مشکلاتی که در زمینه تامین بودجه و مسائل فنی وجود داشته پیشنهاداتی برای به تعویق انداختن زمان ماموریت به سال 2020 مطرح گردیده است.

متاسفانه همانطور که پیشتر گفتیم در ماموریت های مریخی، چنانچه پروژه چندماهی عقب بیافتد نمی توان انجام ماموریت را به چند ماه بعد موکول کرد. از دست دادن بازه زمانی دو ماهه برای انجام ماموریت بدان معناست که سازمان های فضایی و دولت ها باید برنامه های خود را برای 26 ماه به تعویق بیاندازند.

اگر در خبرها خوانده باشید می دانید که فاز نخست ماموریت ExoMars اروپا اوایل همین ماه کلید خورد و در واقع شامل یک مدارگرد و سطح نشین می شد. این مدارگرد قرار است که علاوه بر تحلیل جو مریخ، نقش نوعی راهکار ارتباطی با کاوشگر و سطح نشین را ایفا نماید.

Phase 1 در اکتبر امسال روی سطح مریخ فرود می آید و قرار شده که Phase 2 نیز یک کاوشگر را روی سطح این سیاره فرود بیاورد که در واقع چالش برانگیزترین کار پیش روی تیم رباتیک ExoMars است.

این کاوشگر به محض فرود پلتفرم سطحی روسی را ترک کرده و به بخش های مختلف سیاره سرخ سفر می کند. کاوشگر اروپا علاوه بر اثبات توانمندی های رباتیک خود به ابزارهای علمی مختلفی از جمله یک دریل مجهز گردیده است که به لطف آنها باید تحقیقات زیستی خود را انجام دهد.

اگر همه این اتفاقات طبق برنامه پیش بروند 2020 سال بزرگی برای ماموریت های گران قیمت فضایی خواهد بود. 6 تا 9 ماه بعد از پنجره زمانی یاد شده در این سال، مریخ نیز شاهد حضور خیل عظیم مدارگردها، سطح نشین ها و کاوشگرهای متعلق به 5 موجودیت مطرح در حوزه علوم فضایی خواهد بود.