دیوار بلند چین برای شرکت های فناوری سیلیکون ولی؛ آوردگاه آرمان ها و منافع

شرکت های سیلیکون ولی در کل به تسخیر پهنه ی جغرافیایی وسیع آمریکا رضایت نمی دهند و اکثراً تمرکزشان درنوردیدن مرز های کشور های جهان است و به قول خودشان سعی می کنند از «دنیا» مکان بهتری بسازند. اما با توجه به آن که پر جمعیت ترین کشور جهان لشکری از شرکت های مشابه و پر توان داخلی دارد، و سیاست های دولتی آن در جهت محدود کردن نفوذ خارجی ها تدوین شده اند، به نظر می رسد شرکت های آمریکایی برای برطرف کردن مشکلات دنیا نمی توانند چندان روی پر جمعیت ترین کشور جهان حساب باز کنند.

بر همین اساس بسیاری از شرکت هایی که در فضای ایالات متحده نتیجه ی خوبی می گیرند و به اصطلاح کار و بار سکه ای دارند، در برخی کشور ها مثل چین با سدی آهنین مواجه می شوند و تصمیم می گیرند عطای کسب و کار در این کشور ها را به لقایش ببخشند.

رقابت بر سر قیمت، گسترش تهاجمی بازار به شهر های دیگر، و استفاده از تاکتیک های شبهه برانگیز برای از راه به در کردن رقبا، از جمله تاکتیک هایی هستند که برخی شرکت ها و استارتاپ های چینی برای بیرون راندن رقبای خارجی و به ویژه آمریکایی شان به کار می گیرند. اتفاقی که در چین برای اکثر استارتاپ های آمریکایی می افتد این است که با یک رقیب سرسخت داخلی دست به گریبان می شوند، و به خاطر سیاست گذاری های دولتی این کشور، در یک رقابت نابرابر شکست می خورند.

شرکت های فناوری سیلیکون ولی در چین با چه مشکلاتی مواجه اند؟

مشکلات شرکت های خارجی و به ویژه آمریکایی در چین یکی دو تا نیست. در واقع اگر شرکت های فناوری را به سه دسته ی شرکت های اینترنتی، نرم افزاری، و سخت افزاری دسته بندی کنیم، می توان نسبت به دشواری های پیش روی هر یک، دید شفاف تری داشت.

شرکت های اینترنتی آمریکایی با دوراهی فعالیت در کشوری مواجه می شوند که از اساس با شعار های دسترسی آزادانه به اینترنت برای همه، سر تضاد دارند. در واقع محدودیت های اعمال شده بر آزادی کاربران اینترنت در چین، شرکت های آمریکایی فعال در زمینه ی اینترنت را با چالش اخلاقیِ انتخاب میان آرمان هایشان از یک سو و منافع مالی شان از سوی دیگر مواجه می کند.

شرکت های نرم افزاری نیز در کشور چین دچار دعوی های حقوقی خاصی می شوند چرا که دولت این کشور با وضع قوانین ضد انحصار سعی می کند فعالیت شرکت های موفق خارجی را در مرز های خود محدود کند.

شرکت های سخت افزاری هم برای فعالیت در چین با یک حقیقت تلخ مواجه می شوند و آن این است که در رقابت با رقبای چینی خود به راحتی شکست می خورند. علت امر آن است که چینی ها در ساخت محصولات مشابه با قیمتی به مراتب پایین تر، ید طولایی دارند. عبارت «Made in China» یا «ساخت چین» در آمریکا حکم «لولوخورخوره» ای را دارد که خطرات جهانی سازی برای بازار کار را نمایندگی می کند. اما در خود چین اوضاع کاملاً فرق دارد و وجود همین عبارت روی کالا ها باعث بالا رفتن فروششان می شود.

طعم تلخ بازی در زمین حریف

وقتی صحبت از شرکت های آمریکایی و تلاش آنها برای نفوذ و تسلط بر بازار پر جمعیت ترین کشور جهان به میان می آید، باید گفت رقبای چینی پشتشان حسابی گرم است و تلاش برای پشت سر گذاشتن شرایط خاص کشور میزبان، به شنا کردن خلاف جریان رودخانه می ماند.

رقبای چینی اهالی سیلیکون ولی پشتشان به حمایت خودی ها گرم است

با این تفاسیر به سراغ خلاصه ای از آنچه در چین بر سر شرکت های قدرتمند فناوری سیلیکون ولی آمده خواهیم رفت و نگاهی خواهیم داشت بر برخی از بزرگ ترین شرکت های جهان و دشواری هایی که برای کار کردن در بازار چین پیش رو داشته و دارند.

اوبر

جای تعجب ندارد که اوبر کسب و کارش را در چین تعطیل کند. این کسب و کارِ هم پیمایی یا به اشتراک گذاری وسایل نقلیه، چندی پیش اعلام کرد کسب و کار خود را در چین به رقیب خود Didi Chuxing می فروشد. پیش از آن، اوبر و شرکت رقیبش به مدت یک سال بر سر قیمت با یکدیگر رقابت بی رحمانه ای داشتند.

مدیرعامل اوبر یعنی تراویس کالانیک در این باره می گوید: «من به عنوان یک کارآفرین یاد گرفته ام موفقیت یعنی گوش دادن به ندای عقل در عین پیروی کردن از خواسته های دل». او در وبلاگ خود می نویسد: «به سود رسیدن تنها راه برای ایجاد کسب و کاری پایدار است که بتواند در درازمدت به نحو احسن به رانندگان، مسافران، و شهر های چین خدمت رسانی کنند».

اما دشواری اوبر برای موفقیت در زمین چین، از آنجا ناشی می شد که رقیب چینی حاضر بود در کنار تاکتیک های دیگر، بی رحمانه قیمت هایش را پایین بیاورد.

eBay

وقتی شرکت eBay به عنوان یک غول کم سن و سال اینترنتی، در سال ۲۰۰۳ از طریق خرید بزرگ ترین سایت تجارت الکترونیک چین به نام EachNet وارد این کشور شد، به نظر می رسید همه چیز برای تسلطش بر بازار میلیاردی این سرزمین پهناور آماده است. اما سرنوشت eBay در چین این بود که توسط یک استارتاپ چینی فعال در زمینه ی خرده فروشی اینترنتی به نام Alibaba به زمین بخورد؛ استارتاپی که تنها یک دهه بعد توانست بزرگ ترین عرضه ی اولیه ی سهام (IPO) تاریخ جهان را رقم بزند.

وقتی eBay در سال ۲۰۰۳ وارد چین شد، به نظر می رسید همه چیز برای تسلط بر بازار این کشور مهیاست

Alibaba مالکیت بازار آنلاین Taobao را در اختیار گرفت که بر خلاف eBay از طرفین معامله کمیسیونی دریافت نمی کرد. Taobao به سرعت موفق شد از لحاظ رضایت مشتریان eBay را پشت سر بگذارد و در نهایت کنترل بازار مصرف کننده به مصرف کننده (C2C) ی چین را در دست بگیرد. شرکت eBay در سال ۲۰۰۶ به فعالیت خود در چین پایان داد.

گوگل

چارچوب ذهنی این شرکت وقتی در سال ۲۰۰۶ به چین وارد شد، اساساً مقابله با رویکرد محدودیت سازی برای اینترنت بود و این با سیاست های سانسور محور دولت چین در قبال اینترنت همخوانی نداشت. بعد تر، سیاست های سانسور دولت چین شدید تر هم شد تا جایی که حمله ی سایبری گسترده در سال ۲۰۰۹ که از داخل چین نشأت می گرفت گوگل را بر آن داشت که کاربران چینی را به وبسایت سانسور نشده ی خود در هنگ کنگ هدایت کند.

این اقدام به مذاق دولت چین خوش نیامد و همین امر سبب شد دسترسی به خدمات وبسایت محبوب گوگل در چین مسدود شود. با وجود ابهاماتی که در روابط دولت چین و گوگل وجود دارد، مدیران این شرکت به اشتیاق خود برای بازپس گیری جایگاهشان در این کشور اذعان می کنند.

توییتر

جای تعجب نیست پلتفرم همگانی ای که گرد و خاک زیادی در سرتاسر جهان به پا کرده، هیچ شانسی برای بقا در چین نداشته باشد. دسترسی چینی ها به این شبکه ی اجتماعی، در سال ۲۰۰۹ مسدود شد و تا کنون نیز تقریباً امکان ناپذیر است.

فیسبوک

دسترسی چینی ها به فیسبوک نیز درست مثل توییتر در سال ۲۰۰۹ مسدود شد. اما این شرکت هنوز ملتمسانه در تلاش است راهی برای ورود مجدد خود به چین پیدا کند. برای مثال مارک زاکربرگ زبان ماندارین (رایج ترین زبان در چین) فرا گرفته، با Xi Jinping، رئیس جمهور چین ملاقات کرده، و در تلاش برای باز گرداندن فیسبوک به این کشور در خیابان های مه‌دود گرفته ی پکن دویده است.

بازگشت فیسبوک به چین در گرو تن دادن به سیاست های دولت چین در قبال اینترنت است

با این وجود در نهایت شانس فیسبوک برای حضور مجدد در چین به تمایل این شرکت برای تن دادن به رویه های جاری این کشور در قبال شرکت های اینترنتی بستگی دارد. این رویه ها می توانند شامل ذخیره سازی اطلاعات کاربران چینی در داخل این کشور، و استفاده از نیروی انسانی برای سانسور محتوای حساسیت برانگیز را نیز شامل شود. چنین سیاست هایی به احتمال زیاد با شعار های فیسبوک همخوانی چندانی پیدا نمی کنند.

اپل

چین به نوعی می تواند تضمین کننده ی موفقیت اپل در آینده باشد، اما اپل ظرف سال های اخیر در این کشور با مشکلات و موانع متعددی مواجه شده است. یکی از برنامه های رادیو تلویزیون چین در سال ۲۰۱۴، آیفون را به خاطر ویژگی موقعیت یابش «تهدیدی برای امنیت ملی» این کشور خواند. در ماه ژوئن نیز، یک استارتاپ کوچک چینی در پرونده ی حقوقی بر سر پتنت های ثبت شده بر اپل پیروز شد؛ امری که فروش آیفون ۶ و ۶ پلاس را در پکن متوقف کرد.

فروشگاه های دیجیتالی این شرکت برای کتاب و فیلم نیز در چین مسدود شده اند. از همه ی این حرف ها گذشته، به نظر می رسد مصرف کنندگان چینی تلفن های هوشمند ساخت کشور خود را به محصولات اهالی کوپرتینو ترجیح می دهند.

سقوط بازار بزرگ اپل در چین، در افت سودآوری آن بی تاثیر نبوده است

گفتنی است شرکت اپل در بازار تلفن های هوشمند چین به جایگاه پنجم سقوط کرده و افت درآمد هایش در این منطقه نیز در شکل گیری اولین سه ماهه ی بدون سود این شرکت پس از ۱۳ سال بی تأثیر نبوده است.

مایکروسافت

ممنوع شدن استفاده از ویندوز ۸ روی رایانه های دولتی چین در سال ۲۰۱۴ به خودی خود گویای همه چیز هست. دو ماه بعد هم، چین مایکروسافت را به خاطر انحصارطلبی تحت پیگرد قرار داد. امسال نیز مایکروسافت به یکباره پرتال MSN خود را در این کشور تعطیل کرد.

از همه ی این ها بالاتر این است که شرکت مذکور تخمین زده است ۹۰ درصد رایانه های شخصی موجود در چین از نسخه های قفل شکسته ی ویندوز استفاده می کنند. به نظر می رسد دولت چین نیز علیرغم بررسی هایی که انجام می دهد، به رسیدگی به این موضوع علاقه ای نداشته باشد.

لینکدین

باور کنید یا نه، سیلیکون ولی، یک نماینده ی موفق در چین دارد. لینکدین که اخیراً توسط مایکروسافت خریداری شده، در سال ۲۰۱۴ با پیروی کامل از ضوابط دولت چین موافقت کرد و مقامات دولتی چین نیز تا کنون با فعالیت لینکدین در این کشور مشکلی نداشته اند چرا که تا کنون هیچ دردسری از سوی این شبکه ی اجتماعی برای هیچ دولتی به وجود نیامده است.

لینکدین سرورهایش را در خاک چین مستقر کرده، به شرکت های سرمایه گذاری چینی نیز در این کسب و کار سهم داده، و فعالانه محتوایی که ممکن است به مذاق مقامات چین خوش نیاید را سانسور می کند.

جف واینر، مدیرعامل لینکدین از یک سو وظایف مرتبط با سانسور را «ناخوشایند» توصیف کرده و از سوی دیگر با ۲۰ میلیون کاربر چینی، دو دستی درآمد حاصل از همکاری خود با دولت چین را چسبیده است. البته ماهیت حرفه ای و کسب و کاری این شبکه ی اجتماعی نیز احتمالاً در موافقت با ادامه ی فعالیتش در چین بی تأثیر نبوده باشد.