بررسی یک پدیده فراگیر و بسیار مخرب؛ چرا موتور خودرو دچار KNOCK می شود؟

شاید شما نیز یکبار با این مورد مواجه شده باشید که موتور خودرو در هنگامی که در یک مسیر سربالایی قرار دارید شروع به تولید صدای چق چق کند (صدایی شبیه به برخورد آرام قاشق و چنگال به یکدیگر) و تا پدال گاز را رها می کنید این صدا بر طرف می شود و هنگامی که دوباره پای خود را روی پدال گاز قرار می دهید این صدا به گوش می رسد.

این صدا مشکلی است که که مکانیک ها آن را ناک یا ضربه می نامند. ناک به حالتی گفته می شود که در آن مخلوط سوخت و هوای موجود در سیلندر زودتر از زمان جرقه زنی شمع منفجر می شود.

این حالت معمولا در هنگام حرکت در حالت اصطلاحا دنده مُرده به وجود می آید. وضعیت دنده مُرده مربوط به حالتی است که با انتخاب دنده اشتباه (بیش از حد سبک) راننده قصد شتاب گیری دارد و نامناسب بودن دنده در این وضعیت، منجر به تعلل پیشرانه در دور گرفتن و طولانی شدن پروسه احتراق می شود.

در ادامه می خواهیم به این مساله بیشتر بپردازیم اما باید بدانید که اگر موتوری مدت زمان زیادی را در وضعیت ناک کار کند این امر می تواند سبب آسیب دیدن قطعات داخلی موتور شود.

ناک چیست؟

موتورهای احتراق داخلی به این شکل کار می کنند که مخلوط سوخت و هوای وارد شده به سیلندر در محفظه ی احتراق توسط شمع مشتعل می شود و این انفجار سبب پایین رفتن پیستون شده و نیروی موتور تولید می شود و در ادامه به چرخ  ها انتقال پیدا می کند.

مشکل ناک زمانی بروز می کند که موتور بسیار گرم باشد و دمای محفظه ی احتراق آن قدر بالا برود که مخلوط سوخت و هوای وارد شده بر اثر همین حرارت و زودتر از زمان جرقه زنی شمع ها مشتعل شود.

به گفته ی یکی از نمایندگی های تویوتا در وودبریج معمولا ناک زمانی اتفاق می افتد که خود شمع نیز می خواهد جرقه بزند و به این ترتیب دو احتراق با هم در داخل محفظه ی احتراق ایجاد می شوند و با یکدیگر تداخل می کنند، چنین موردی فشار و تنش زیادی را به موتور وارد می کند که صدای آن را می توان از بیرون نیز شنید.

مشکل اصلی اینجاست

برخورد این دو احتراق با یکدیگر آنقدر به موتور فشار وارد می کند که در نهایت می تواند سبب آسیب دیدن پیستون ها نیز شود. این اتفاق دمای پیستون ها را نیز به شدت بالا می برد. شاید برایتان جالب باشد اما ناک داشتن موتور برای مدت زمان طولانی حتی ممکن است منجر به سوراخ شدن پیستون شود که اگر چنین اتفاقی بیافتد هزینه ی زیادی را باید برای تعمیر موتور پرداخت کرد.

یکی از اصلی ترین دلایل بروز ناک در موتور اکتان نامناسب سوخت است. کارخانه های سازنده معمولا اکتان مناسب سوخت را برای موتور خودرو در دفترچه ی راهنمای مشتری قید می کنند.

همانطور که می دانید اکتان بالاتر به معنی مقاومت بالاتر سوخت در برابر اشتعال است بنابراین اگر سوختی اکتان پایینی داشته باشد زودتر مشتعل خواهد شد و این برای موتوری که دما و ضریب تراکم بالایی دارد مورد خوبی نیست. بنابراین همواره سعی کنید از سوختی که کارخانه ی سازنده برای خودرو پیشنهاد کرده است استفاده کنید.

در صورت عدم دسترسی به سوخت با اکتان مناسب می توان از مکمل های اکتان افزا نیز استفاده کرد هرچند که این مورد نیز گاها مشکلات مربوط به خود را دارد.

مورد بعدی که می تواند سبب بروز ناک در موتور شود وجود جرم در سرسیلندر است. زمانی که مخلوط سوخت و هوا مشتعل می شود یک فرآیند شیمیایی اتفاق می‌افتد که در طی آن CO2 تبدیل به H2O می شود.

در این پروسه مقداری گازهای دیگر و نیز دوده هم تولید می شود که البته بیشتر آنها از اگزوز خودرو خارج می شوند. با این وجود مقدار بسیار کمی از این دوده ها از سیلندر خارج نشده و در بخش بالایی سیلندر یعنی درست در محفظه ی احتراق ایجاد جرم می کنند که به آنها دوده گرفتن موتور و یا جرم گرفتگی گفته می شود.

این لایه های جرم که از جنس کربن هستند در دماهای بالای موتور گداخته شده و می توانند سبب مشتعل شدن بنزین و یا گازوئیل متراکم شده در موتور شوند و آن را زودتر از شمع ها منفجر کنند.

برطرف کردن جرم گرفتگی موتور نیز موردی است که باید توسط مکانیک خبره انجام شود و یک کار تخصصی به حساب می آید.

سومین دلیلی که می تواند سبب بروز ناک در موتور خودرو شود استفاده از شمع های نا مناسب است. اگر شما از شمعی که با طراحی موتور خودرویستان سازگاری ندارد استفاده کنید در این صورت این شمع می تواند سیکل احتراق موتور را دچار اختلال کرده و ایجاد ناک کند.

راه بر طرف کردن این مشکل نیز باز کردن این شمع ها و جایگزین کردن آن ها با نمونه ی استاندارد کارخانه است.

در بیشتر موارد استفاده از بنزین مرغوب می تواند ناک موتور خودروی شما را از بین ببرد اما اگر با وجود سوخت مناسب همچنان موتور خودرو ناک داشته باشد لازم است تا به یک مکانیک مجرب مراجعه کنید تا خودرو را عیب یابی کند.

می توان گفت که موتورهای توربو اساسا بیشتر از موتور های تنفس طبیعی به کیفیت سوخت و مسائل ناشی از آن حساس هستند و به دلیل فشار احتراق بالاتر (ناشی از وجود توربو) در صورت مناسب نبودن سوخت، احتمال آسیب دیدگی این موتورها به مراتب بیشتر است.