آیا کسب و کارهای نوین باید مالیات بدهند؟

بسیاری از کارشناسان کشور معتقد هستند با ظهور استارتاپ‌ها اقتصاد ایران می‌تواند تغییرات اساسی داشته باشد و از تک‌محصولی بودن، یعنی صرفا مانور روی نفت، خارج شود. هفت میلیون جوان بدون شغل (طبق آمار رسمی) وجود دارد که برخی از این جمعیت توانسته‌اند با ایده‌ها و خلاقیت‌ها خود به همراه یک سرمایه اندک، کسب‌وکار خود را راه بیندازند و از این طریق هم امرار معاش کنند و هم اینکه باعث ایجاد شغل شوند. این درحالیست که در تعریف اساسی استارتاپ، این نوع تجارت‌ها در بهترین حالت ممکن هم احتمال ورشکستگی بالایی دارند.

استارتاپ‌ها با مشکلات دولتی و غیردولتی زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند

مشکلات و موانع سد راه استارتاپ‌ها بی‌شمار است و برخی از آنها به عدم وجود قوانین مشخص برمی‌گردد، نمونه این موارد را در سال‌های اخیر در مورد استارتاپ‌های تاکسی‌های اینترنتی و یا پیک‌های موتوری آنلاین به وفور دیده‌ایم. حال خبر تازه‌ای منتشر شده و چالش جدیدی برای این نوع از کسب‌وکارها ایجاد می‌کند که به صحبت‌های رییس امور مالیاتی کشور در در چهاردهمین کنفرانس مجمع انتخابات مالیاتی برمی‌گردد:

«تعیین مشمولیت مالیاتی کسب و کارهای مجازی و تعیین مقر آنها خصوصا در کسب و کارهای بین‌المللی با توجه به کسب کارهای مجازی همانند مکان استقرار سرور محل پرداخت و دریافت وجه، محل تولید کالای دیجیتال از جمله چالش‌های پیش روی سازمان مالیاتی است.»

معاف کردن استارتاپ‌ها از مالیات از تکنیک‌های اقتصادی در دوران بحران مالی کشورهاست

در اصول اقتصادی هنگامی که کشوری با حجم نسبتا زیادی از بیکاری و رکود مواجه است، دولت معافیت‌های مالی و اعطای تسهیلاتی را برای کسب‌وکارها و یا شرکتهای دانش بنیان در نظر می‌گیرد تا در این شرایط بحرانی بتوانند به کار خود بدهند. این‌ها بخشی از گفته‌های دکتر «غلامرضا کیامهر»، کارشناس مسائل اقتصادی است. او در گفتگو با دیجیاتو می‌گوید:

«اگر هماهنگی موزون و درستی بین بخش‌های مختلف دولت وجود داشت این «تسلیحات جزیره‌ای» به وجود نمی‌آمد. این اصطلاح بدین معناست که هر بخش دولت ساز و کار خودش را دارد و با دیگر قسمت‌ها کاری ندارد. سازمان مالیاتی کشور در هر شرایطی اعلام می‌کند که باید مالیات را اخذ کند و شرایط اقتصادی کشور به هیچ وجه در این موضوع سنجیده نمی‌شوند. این سازمان حتی در یکی دو سال پیش اصرار به ورود به بخش‌های تراکنش‌های اینترنتی و کارت‌های شهروندان را داشته که البته خوشبختانه این اقدامات با مخالفت صریح و قاطع ریاست جمهوری و بانک مرکزی مواجه شد، گرچه اخیرا زمزمه‌های آن باز هم شنیده می‌شود.»

کیامهر معتقد است که سیستم هوشمند مالیاتی که سال‌هاست در برنامه این سازمان قرار گرفته، باید هرچه زودتر به جریان بیفتد چرا که با راه‌اندازی این سیستم هزینه‌های هنگفت خود اداره‌جات مالیات به شدت کاهش می‌یابد:

«در تمام کشورهای دنیا نظام مالیاتی بر بستر اینترنت و به صورت هوشمند انجام می‌شود و سیستم ایران از قدیمی‌ترین نظام‌های مالیاتی است که همین امر هزینه‌های جاری سنگینی را برای گرداندن خود اداره مالیات برجا می‌گذارد. ساختمان‌های متعدد و دفاتر گوناگون این سازمان در جای جای کشور وجود دارند که طبعا برای نگهداری آنها باید هزینه‌هایی انجام شود. بسیاری از پرداخت‌های مالیاتی صرف همین ماجرا می‌شود.»

ورود سازمان مالیات به تراکنش‌های اینترنتی حجم استفاده از اسکناس را بالا می‌برد

وی بهانه ورود سازمان‌های مالیاتی در بخش استارتاپ‌ها و یا تراکنش‌های اینترنتی را مبارزه با پولشویی و فساد عنوان می‌کند و البته این ادعا را زیر سوال می‌برد:

«کارتل‌ها و مافیاهای فساد در کشور جابجایی پول و رانت‌های خود را بدون استفاده از کارتخوان‌ها و یا با استفاده از استارتاپ‌ها انجام می‌دهند و ماجرای پیچیده‌تری دارند. جوانانی که با هزار امید و آرزو کسب و کار خود را راه‌اندازی کردند در حیطه مفسدان اقتصادی قرار نمی‌گیرند که قرار باشد سیستم فساد آنها برملا شود. این دخالت‌ها به نوعی پسرفت محسوب شده و بازهم مردم را به سمت استفاده از اسکناس و انبوه حجم نقدینگی خواهد برد.»

سازمان مالیات به تازگی با مغازه‌داران حوزه رایانه به توافقاتی رسیده بود و به تازگی نیز اعلام کرده که قصد راه‌اندازی سیستم الکترونیکی جامع خود را دارد. شناسایی فعالان اقتصادی فضای مجازی و تعیین مشمولیت مالیاتی آنها با توجه به مفهوم مقر دائم در قانون هم یک چالش برای خود این سازمان به شمار می‌رود.

درآمدهای استارتاپ‌ها شفاف‌تر از کسب‌وکارهای سنتی‌ است

مسئله مهم اینجاست که در اکثر استارتاپ‌ها تراکنش‌های مالی ثبت می‌شود و بنابراین درآمدهای آنها کاملا شفاف است. در صورتی که در کسب و کارهای سنتی ممکن است خریدار پول نقد پرداخت یا قسطی کالایی را خریداری کند که تعیین مالیات را دشوارتر می‌سازد.

بنابراین در این شرایط اگر قرار به تدوین آیین‌نامه یا دستورالعمل‌هایی برای اعمال قوانین مالیاتی و اخذ آن از سوی استارتاپ‌هاست، شاید بهترین کار تشکیل شعبه‌ای متشکل از افراد متخصص در سازمان امور مالیاتی کشور باشد تا با بررسی و ساز و کار استارت‌آپ‌ها تعیین سقف مالیات آنها را انجام دهند.