سرنوشت مشترک دنا هیبریدی و ساینا برقی؛ فراموش شدن در انبارهای جاده مخصوص

زمستان نزدیک است و کلان شهرهای ایران زمین بار دیگر در معرض پدیده وارونگی هوا و تشدید آلایندگی قرار گرفته اند. تکرار مکررات مبنی بر استفاده از حمل نقل عمومی و توصیه به عدم ترد با خودروهای تک سرنشین و امثال این موارد تاکنون تاثیری بر کاهش مشکلات ناشی از آلودگی نداشته است و حالا به نظر می رسد که رویای دست یابی خودروسازان کشور به محصولات سبز و دوستدار محیط زیست نیز در حال از دست رفتن باشد.

در زمستان سال گذشته بود که ایران خودرو و سایپا با نمایش دنا پلاس هیبریدی و ساینا برقی، از تلاش خود برای تولید محصولاتی مدرن تر خبر دادند اما حالا ماه هاست که اثری از ادامه پروژه تولید این دو خودرو دیده نمی شود و ظاهرا هر دو محصول در حال فراموش شدن در انبار بخش تحقیق و توسعه هستند. در ادامه قصد داریم تا ضمن مرور مشخصات این دو خودرو، امکان تولید انبوه آن ها را در شرایط تازه اقتصادی و صنعتی کشور بررسی نماییم.

باتری های پردردسر و تکنولوژی تحریم شده

به طوی کلی تهیه و تولید باتری برای خودروهای برقی و پلاگین ‌هیبرید به‌ عنوان یک معضل برای تولیدکنندگان جهان تلقی می‌ شود و ایران خودرو و سایپا نیز از این قاعده مستثنی نیستند. عمق این مشکل آنچنان در سطح جهان فراگیر است که خودروسازان آلمانی نظیر ب ام و و فولکس واگن از تکنولوژی کره ای ها و شرکت هایی نظیر LG و سامسونگ برای توسعه باتری های مورد نیاز خود استفاده می کنند و حتی تسلا علیرغم دراختیار داشتن گیگافکتوری، با ژاپنی ها در این زمینه همکاری نزدیکی دارد.

طبیعتا با این توصیف نمی توان انتظار داشت که شرکت های داخلی مانند صبا باتری (تامین کننده باتری ساینا برقی آزمایشی) از توانایی تامین باتری های لیتیوم یونی با قیمت مناسب و مشخصات رقابتی برخودار باشند اما فارغ از مسئله باتری ها، دنا پلاس پلاگین هیبرید از نظر ظاهری شباهت خاصی به نسخه توربو دارد. فناوری پلاگین هیبرید دنا که ظاهرا با همکاری شرکت بلژیکی پانچ (سازنده گیربکس های CVT و قطعات مهندسی خودرو) شکل گرفته است، متفاوت از خودروهایی چون بی وای دی تانگ یا تویوتا پریوس پلاگین هیبرید است و این خودرو را عملا می توان یک محصول برقی با موتور بنزینی پشتیبان برای شارژ کردن باتری ها توصیف کرد.
با اتصال شارژر دنا پلاس پلاگین هیبرید به برق شهری می توان باتری های این خودرو را پر کرد و با شارژ آن حدود 90 کیلومتر را بدون هیچ گونه آلایندگی تولیدی از جانب خودرو پیمود. توان این باتری ها به دو موتور برقی در جلو خودرو منتقل می شود و قابلیت شارژ باتری ها از طریق نیرو منفی و ترمزگیری در خودرو وجود دارد.

در واقع موتور دنا هیبریدی مستقیما به چرخ ها متصل نیست و صرفا در نقش شارژ کننده باتری ها فعال است. بنابراین دناپلاس ‌پلاگین ‌هیبرید تنها به کمک موتورهای برقی که قدرت را به چرخ‌ های جلو منتقل می‌ کنند، قادر به حرکت است. همچنین باتری‌ های درنظر گرفته ‌شده در این خودرو در محفظه‌ ای پشت صندلی‌ ها قرار دارند اما فضای قسمت بار همچنان کارایی خود را دارد. اتصال به برق شهری یکی دیگر از قابلیت‌ های این خودرو است که از طریق نشان تجاری نصب‌ شده روی در صندوق صورت می‌ گیرد.

اما در شرایط فعلی تولید انبوه خودرو دنا پلاس پلاگین‌ هیبرید نیازمند وجود سرمایه‌ گذار به منظور تامین هزینه ‌های تولید است که بر همین ‌اساس درحال‌ حاضر باتوجه به نبود سرمایه‌ گذار، به نظر می رسد که ایران‌ خودرو هم ‌اکنون برنامه ‌ای برای تولید این محصول ندارد.
از سوی دیگر تامین برق مورد نیاز خودروهای الکتریکی و پلاگین‌ هیبرید و عدم زیرساخت مناسب برای آن ‌ها مشکلی است که خودروسازان و واردکنندگان خودروهای پلاگین ‌هیبرید با آن‌ ها دست ‌و پنجه نرم می‌ کنند.

قدرت و گشتاور موتور الکتریکی دنا پلاس جدید به ترتیب 140 اسب بخار و 220 نیوتن‌ متر اعلام شده است. پیش‌ بینی می‌ شود قدرت و گشتاور مجموع موتورهای دنا پلاس اتوماتیک پلاگین هیبریدی به 200 اسب بخار و بیش از 300 نیوتن ‌متر برسد.

قیمت تمام شده غیر رقابتی

فارغ از مشکلات تحریم و کمبود قطعات برای تولید چنین محصولاتی، مسئله مهم دیگری که امید برای عرضه خودروهای سبز را توسط دو خودروساز کشورمان کمرنگ می کند، قیمت تمام شده چنین خودروهایی با توجه به نرخ های ارز فعلی است. در زمان رونمایی ساینا برقی (دی ماه سال 1396) اعلام شد ظرف مدت 1.5 سال، این خودرو با قیمتی در حدود 70 میلیون تومان (حدود دو برابر قیمت روز ساینا بنزینی) به تولید انبوه می ‌رسد. تعیین چنین قیمتی در زمان دلار 3.8 هزار تومانی انجام شد، قرار بود یارانه 40 میلیون ‌تومانی به خریداران این خودرو پرداخت شود و مشتریان با 30 میلیون تومان صاحب اولین خودرو برقی ساخت داخل شوند.
اما حالا اگر قرار باشد تا محاسبات فوق را بر اساس ارز سامانه نیما انجام دهیم درخواهیم یافت که ساینا برقی در خوشبینانه ترین شرایط هم بیش از یکصد میلیون تومان قیمت خواهد داشت.

به گفته سایپا، ساینا برقی دارای یک موتور 70 کیلوواتی است که با یک‌ بار شارژ 200 کیلومتر مسافت شهری یا 300 کیلومتر مسافت جاده‌ ای را طی می‌ کند. عمر مفید باتری این خودرو نیز در حدود 7 تا 10 سال برآورد شده است. بنابراین نمی توان گفت که با توجه به مشخصات فنی، امکان ارزان سازی بیشتر این محصول وجود دارد و حتی بعید است با چنین مشخصاتی، صادرات این خودرو به سایر کشورها نیز به سادگی امکان پذیر باشد. چرا که مشخصات فنی و ایمنی پلت فرم ساینا و مشخصات موتوری نه چندان قابل توجه (قدرت موتور کمتر از 100 اسب بخار) نمی تواند زمینه رقابتی شدن این محصول را در بازار های بین المللی فراهم آورد.

بنابراین در شرایط فعلی حداقل پنج مشکل عمده بر سر راه تولید انبوه خودروهای سبز در ایران وجود دارد، کمبود قطعات، افزایش شدید نرخ ارز و قیمت تمام شده، ناتوانی دولت برای حمایت مالی و ارائه تسهیلات به مشتریان، تضعیف قدرت خرید مشتریان و نبود زیر ساخت های فنی و تکنولوژی مناسب برای استفاده از چنین خودروهای مدرنی در جاده های و خیابان های کشور.

از این رو به نظر می رسد که حداقل در میان مدت، امیدی به احیای این دو پروژه توسط خودروسازان کشور وجود نداشته باشد. در واقع با ادامه شرایط فعلی نه خودروسازان قادر هستند تا چنین محصولات پیچیده ای را به تولید انبوه برسانند و نه مردم توان خرید خودروهای گران قیمت و پردردسر را دارند و نه دولت از توانایی ایجاد زیر ساخت های مناسب برای تسهیل این فرایند برخودار است.