ثبت بازخورد

لطفا میزان رضایت خود را از دیجیاتو انتخاب کنید.

واقعا راضی‌ام
اصلا راضی نیستم
چطور میتوانیم تجربه بهتری برای شما بسازیم؟

نظر شما با موفقیت ثبت شد.

از اینکه ما را در توسعه بهتر و هدفمند‌تر دیجیاتو همراهی می‌کنید
از شما سپاسگزاریم.

علمی

آیا بعد پنجم وجود دارد؟ دانشمندان پاسخ می دهند

آیا بعد پنجم واقعاً وجود دارد؟شاید شما هم با این سؤال درگیر شده باشید. البته قبل از پاسخ به این سؤال، بیایید بعدهای دیگر را توضیح دهیم. جهانی را تصور کنید که در آن فقط ...

حمید مقدسی
نوشته شده توسط حمید مقدسی | ۱۵ تیر ۱۳۹۸ | ۲۲:۰۰

آیا بعد پنجم واقعاً وجود دارد؟شاید شما هم با این سؤال درگیر شده باشید. البته قبل از پاسخ به این سؤال، بیایید بعدهای دیگر را توضیح دهیم.

جهانی را تصور کنید که در آن فقط می توانید روی یک خط به جلو یا عقب حرکت کنید. در این وضعیت، یعنی دنیای تک بعدی، فقط یک نقطه روبرو و فقط یک نقطه پشت سر را خواهید دید. حالا بعد دوم را به آن اضافه کنید. با اضافه شدن بعد دوم علاوه بر حرکت به جلو یا عقب، حرکت به چپ و راست هم خواهید داشت و روی خطوطی در یک سطح صاف جابجا می شوید، ولی چیزی به نام عمق را تجربه نخواهید کرد.

با اضافه شدن بعد سوم، عمق را هم خواهیم داشت. همه چیز در این جهان به شکل مرئی در می آید و اجزای آن پیرامون یکدیگر حرکت می کنند، یعنی مثل همین جهان که در آن حضور داریم. زمان را هم می توان بعد چهارم در نظر گرفت که البته فقط تجربه رو به جلو را در اختیار ما می گذارد.

اما بعد پنجم چطور؟ چگونه می توان در آن حرکت کرد؟ سازوکارش چگونه است؟ آیا قفس چهاربعدی ذهن ما باعث شده تا بعد پنجم را تجربه نکنیم؟ آیا جهان یازده بعد دارد که بعضی از آنها فقط توسط کوچک ترین اجزای هستی تجربه می شوند؟

شاید شما هم مثل تمام افرادی که فیزیک خوانده اند یا شرایط غیرعادی و ماورایی را تجربه کرده اند، به دنبال بعد پنجم و درک ماهیت آن بوده اید. در این مطلب پاسخ چند فیزیکدان و ریاضیدان به این سؤال گردآوری شده است.

جونا کرون
پژوهشگر گروه تحقیقاتی TRIUMF در مقطع فوق دکترا، ونکوور، کانادا

وجود بعد پنجم یکی از جذاب ترین احتمالات دنیاست که البته شاید در طبیعت محقق نشود. در واقع بعد دیگری که مثل فضا (به جای زمان) رفتار کند، اما فشرده و متناهی باشد، در بسیاری از نظریه های فیزیک ذرات به چشم می خورد.

بعد اضافه احتمالاً می تواند بعضی ویژگی های ذراتی که در آزمایشات به آنها برخورده ایم را توضیح دهد، یا وجود دیگر ذرات را پیش بینی نماید، یا رفتار جاذبه را تفسیر کند.

بعد پنجم، چه واقعی باشد و چه نباشد، مبنای محاسباتی فوق العاده ارزشمندی محسوب می شود. تصویر پنج بعدی امکان اجرای محاسباتی را برای ما ممکن می کند که در فضای چهاربعدی میسر نخواهد بود.

احتمالاً هیچوقت بعد پنجم را به شکل مستقیم نخواهیم دید، اما شاید بتوانیم شواهدی برای وجود آن به دست بیاوریم. مثلاً هیچکس تابحال یک کوارک را به صورت مجزا ندیده، اما مدل کوارک به راحتی ویژگی های ذرات بزرگ تر و ترکیبی یعنی هادرون ها را توضیح می دهد. به همین خاطر دانشمندان، کوارک ها را به عنوان ذرات بنیادی در نظر می گیرند.

به همین صورت اگر شواهد کافی برای نظریات فضای پنج بعدی به دست آوریم، یعنی اطلاعات موجود را تفسیر کرده و پیش بینی های دقیقی انجام دهیم، آنگاه وجود بعد پنجم بسیار محتمل خواهد بود.

تیم راس
فیزیکدان مؤسسه فیزیک نظری دانشگاه فناوری وین

من در حوزه نظریه ریسمان کار می کنم و به همین دلیل، باید نظریه نسبیت عام اینشتین را با مکانیک کوانتوم تلفیق کنم. نظریه ریسمان تنها در صورتی برقرار است که نه تنها بعد پنجم، بلکه بعدهای ششم، هفتم، هشتم، نهم و دهم هم داشته باشیم. بدون این بعدهای اضافه نمی توانیم تئوری منسجمی برای توضیح جهان هستی بنا کنیم.

بعدهای اضافه چگونه هستند؟ از آنجا که این بعدها را نمی بینیم، باید خیلی کوچک باشند. ساده ترین مثال برای روشن ساختن این موضوع، نِی است. نِی از دور شبیه یک شیء تک بعدی به نظر می رسد ولی وقتی به آن نزدیک شوید، بعد دیگری را به شکل دایره داخل آن می بینید. شاید بعد پنجم در فضا به شکل همین دایره کوچک حضور دارد، اما به قدری کوچک است که آن را نمی بینیم.

روش های پیچیده تری برای جستجوی بعدهای اضافه وجود دارد که در آنها از نور یا میکروسکوپ استفاده نمی شود، اما تمام این روش ها فقط کران بالای طول این بعد حلقوی را مشخص می کنند. بسته به ابعاد این بعد اضافه، شاید بتوانیم در آینده آن را کشف کنیم.

اگر بیش از یک بعد اضافه داشته باشیم، همگی آنها می توانند حلقوی باشند اما وجود شکل های دیگر هم ممکن است. مثلاً دو بعد اضافه به شکل یک دونات (دو دایره مرتبط با هم) یا حتی یک کره را در نظر بگیرید.

سؤال اصلی این است که چرا بعدهای اضافه با سه بعد کنونی تفاوت اساسی دارند؟ فرض کنید بعدهای اضافه خیلی بزرگ باشند. مثلاً دایره های غول آسایی را در نظر بگیرید که اگر با فضاپیما به مدت طولانی درون یکی از آنها پرواز کنید، دوباره به جای اول خود بر می گردید. البته هنوز شواهدی برای تأیید حلقوی بودن این ابعاد در اختیار نداریم، به همین دلیل رد کردن آنها هم ممکن نیست.

واضح است که سه بعد اصلی با بعدهای اضافه تفاوت دارند و فرضیاتی هم در این زمینه وجود دارد، اما نمی توان با اطمینان در مورد آنها صحبت کرد. یکی از مشکلات جهان دوبعدی این است که حیات به شکل کنونی در آن شکل نمی گیرد. همین مسئله برای بعدهای اضافه هم وجود دارد، یعنی شاید حیاتی که ما می شناسیم فقط با یک زمان و سه بعد مکانی سازگار است.

[البته چندی پیش در دیجیاتو خواندید که «جیمز اسکارگیل» محقق دانشگاه UC Davis کالیفرنیا این فرض را زیر سؤال برده و می گوید تشکیل حیات در جهان دوبعدی هم ممکن است.]

سابین هاسنفلدر
پژوهشگر مؤسسه تحقیقات پیشرفته فرانکفورت

هیچ مدرکی برای وجود بعد پنجم در فضا وجود ندارد. دانشمندان همیشه به دنبال بعد پنجم و حتی بیشتر از آن بوده اند، اما مدرکی به دست نیاورده اند و فقط بهانه می آورند که چرا قادر به دیدن یا تجربه آنها نیستیم. ساده ترین بهانه هم این است که ابعاد جدید در فواصلی کوتاه تر یا طولانی تر از آنچه تاکنون اندازه گرفته ایم، حضور دارند.

تعداد زیادی فیزیکدان نظری در حال حاضر وجود دارند که به محاسبات و مدلسازی در زمینه بعدهای اضافه مشغولند؛ مثلاً اینکه اگر بعد پنجم با چنین ویژگی هایی وجود داشته باشد، چه تأثیری بر تابش زمینه کیهانی (CMB) خواهد داشت. ولی به خاطر فقدان شواهد کافی و حتی دلایل محتمل، بحث در مورد بعدهای اضافه را می توان در کنار بحث راجع به تک شاخ ها قرار داد.

پیتر ویت
استاد دانشکده ریاضیات دانشگاه کلمبیا

راه های متعددی برای افزودن بعد پنجم وجود دارد. مشکل این است که اگر بعد پنجم به چهار بعد دیگر شبیه باشد، هیچ مدرک و سندی برای آن در اختیار نداریم و هیچ نظریه ای هم نمی تواند از این بعد اضافه برای توضیح مسائل کنونی استفاده کند.

مدل استاندارد ذرات بنیادی بر اساس نظریات هندسی بنا شده و به همین دلیل، ابعاد هندسی فراتر از چهار بعد کنونی (سه بعد مکانی بعلاوه زمان) را در نظر می گیرد. با این حال ابعاد دیگر کاملاً متفاوت عمل می کنند و قوانین کنونی فیزیک بر آنها حاکم نیست.

شون کارول
استاد دانشکده فیزیک مؤسسه فناوری کالیفرنیا

نمی دانیم که بعد پنجم یا ششم و بیشتر از آن وجود دارد یا خیر. احتمال وجود بعدهای اضافه در برخی نظریه های پرطرفدار مثل نظریه ریسمان مطرح شده اند، ولی هیچ مدرک تجربی برای اثبات آنها در دست نیست. اگر بعد دیگری وجود داشته باشد، احتمالاً از محدوده درک ما خارج است. ذرات و نیروهایی که ما می شناسیم به فضای سه بعدی وابسته هستند. با این حال فیزیکدانان هنوز هم آزمایش هایی را انجام می دهند تا احتمالات مختلف را بررسی کنند.

دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
مجموع نظرات ثبت شده (7 مورد)
  • هلنا نبی پور
    هلنا نبی پور | ۱۶ شهریور ۱۴۰۰

    بعد اصلا چیه

  • sepehr_apex
    sepehr_apex | ۱۶ تیر ۱۳۹۸

    منبع مطلب یادتون رفته

  • ReZaa
    ReZaa | ۱۶ تیر ۱۳۹۸

    "[البته چندی پیش در دیجیاتو خواندید که «جیمز اسکارگیل» محقق دانشگاه UC Davis کالیفرنیا این فرض را زیر سؤال برده و می گوید تشکیل حیات در جهان دوبعدی هم ممکن است.]"
    از سایت دیجیاتو بعید هست که مطلبی رو تحریف کنه، اگر مقاله آقای J. H. C. Scargill رو مطالعه کرده باشید، میبینید که ایشان همچین حرفی نزدند و حرفشان چیز دیگری بوده است.
    حالا با اصل مطالب مقاله آقای J. H. C. Scargill اصلا کاری نداریم که ایشان مطالب درستی ارائه کرده اند یا خیر...

  • Unconventional_NyTro
    Unconventional_NyTro | ۱۶ تیر ۱۳۹۸

    آیا بعد پنجم وجود دارد؟
    نه وجود ندارد، زیرا بیشتر از 3 بعد امکان پذیر نیست و هیچ چشمی هم نمی تونه بالاتر از 2 بعد رو ببینه حتی اگر چشمی شیئ مقابلشو با قابلیتایی که داره در همه جهات ببینه اون شیئُ بازم 2 بعدی به حساب میاد
    زمان هم یک ساختار هست نه یک بعد و وجود خارجی نداره و قابل اندازه گیری و دیدن نیست
    یک بازی ویدیوی مثله سیمزو رو در نظر بگیرید که یک چرخه ی تکراری داره و سازنده عمری براش تأیین کرده ولی با این تفاوت مثله این دنیا تمام وقاع توی یک دیتابیس ذخیره می شن پس سازنده خیلی راحت می تونه پلی بک بزنه وقتی به اون هدفی که خودش تأیین کرده برسه و ریست کنه بازیُ و بازی خالی کنه از هوش مصنوعی هایی که ساخته و همرو انتقال بده به یک بازی دیگه مطالبق کارهایی که انجام دادن و در دیتابیس ذخیره شده و هیچی هم از دیدش مخفی نمیمونه

    پس زمان نه بعد هست و نه چیزه دیگه ای بلکه یک ساختار هست و توی بازی سیمز برای هر هوش مصنوعی توی سیستمش یعنی بدنش گذاشته شده طوری که فکر کنه زمان می گذره یعنی سیستم بدنش جوری طراحی شده که فکر کنه زمان می گذره و توی زمان زندگی می کنه و فکر می کنه زمان وجود داره و نمی تونه خارج از زمان زندگی کنه
    حالا فرض کنید که توی این بازی سیمز 2 جهان وجود داره که یک جهان به جهان دیگه برتری داره و موجوداتی که در جهان بالایی زندگی می کنن سطح دسترسی بالاتری دارن مثلا ادمینن و می تونن نظاره گر تمام اتفاقات جهان پایینی باشن ولی سازنده بازی چون نمی خواد با بازیگوشی بعضی موجودات چیزی بهم بریزه یک قفلی به نام قفل بُعدی می ذاره و باعث میشه جهان بالایی فقط بتونن تماشا کنن و بازم با توجه به اجازه صاحب بازی و امکانات و سطح دسترسی که به هر موجود جهان بالایی که بهشون داده و نتونن بر جهان پایینی اثر بگذارن
    این سطح دسترسی که قفل بعدی نام داره
    می تونه توی هر جهانی استفاده بشه مثلا توی همون جهان پایین موجوداتی با سطح دسترسی 1 در کنار سطح دسترسی 0 که خوده بدبختمون هستیم زیست کنن یا زندگی کنن و سطح دسترسی 1 می تونن سطح دسترسی 0 رو ببین ولی برعکسش یعنی صفره نمی تونه یکُ ببینه و باز محدودیت هایی اعمال می کنه که سطح دسترسی 1 فقط بتونه سطح دسترسی 0 رو مشاهده کنه و روش اثر نذاره با قابلیت هایی که سطح دسترسی 1 داره ولی راهای ارتباطی سختی قرار میده با توجه به اهدافش
    و تا جایی که می تونه هی میزنه تو سر سطح دسترسی 0

    و همینطور این بازی مسخره ادامه داره تا جهان هفتم که gamemaster اونجا دیده میشه و اون جهان پایینی های بدبخت باید از این پله کوفتی برن بالا تا برسن به قله یعنی جهان هفتم

    و وقتی رسیدن به قله چون اونجا برف میاد و هوا خیلی سرده و اکسیژن کمه از سرما یخ میزنن و میمیرن ? ?
    البته این اجازرو دارن که با پی پی های گیم مستر خودشو سیر کننُ گرم کنن و با ادرارش یا همون شاش خودشونو سیر آب کنن البته اونجا هوا سرده و تشنگی دیر به دیر به سراغشون میاد?

    • Meysam.n
      Meysam.n | ۱۶ تیر ۱۳۹۸

      عجب حوصله ای داری دادا
      این همه مطلبو تایپ کردی!!!

      • Unconventional_NyTro
        Unconventional_NyTro | ۱۷ تیر ۱۳۹۸

        سلام

        البته تایپ کردن برام سخت نیست چون اصلا به کیبورد نگاه نمی کنم ولی وقتی که گذاشتم کم نبود چون به هر حال راجب یک مسئله علمی صحبت کردم و نیاز به فکر کردن داشت

        تازه خیلی خلاصه نوشتم که ممکنه فهمش یکمی گنگ باشه وگرنه اگه بخوام کله فلسفه علمیُ که در این مورد دارم بنویسم باید خیلی خیلی بیشتر از اینا باید بنویسم
        و قابل توجه بعضی مختصصان و دانشمندان خارجی وقتی می خوان چیزیُ توضیح بدن با کنار هم قرار دادن 2 تا گوجه و یدونه خیار واستون توضیح میدن باور ندارید برید مستندات علمیُ ببینید واستون کلمُ با چاقو نصف می کنن و نهایت اینکه بخوان واستون پز بدن از اسامی عجیب غریبی که خودشون روی کشفیاتشون گذاشتن استفاده می کنن مثلا اسم این که مشتسیمشیکخ هست و جرمش انقدر هست اگر با کشئننسیمکمشمس ترکیب بشه چنین واکنشی که خحنشینحشنب هست اتفاق میوفته
        که البته این نوع علم زمینش فرق داره با علمی که این مقاله راجبش هست

        آخر مطلب هم بنظر میاد به شوخی نوشتم ولی اصل منظورم این بوده که تهش هیچی نیست و هیچ هدف مهمی در طی کردن این مسیر طولانی نیست و فقط زندگی کردن بهتر میشه و می رسیم به آخرین حالت راحت زندگی کردن مثلا غذارو برای نیاز نمی خوریم بلکه برای لذتش و حس خوبی و شادی و غیره ای که میده می خوریم که این حس خوبی و لذتش با غذارو همینجاهم خوردیم ولی در اونجا در بالاترین نقطه دها برابر حس خوبی و لذت بیشتر واسمون تعریف شده از خوردن همون غذا
        دانشمندان اگر بخوان همین کارو انجام بدن باید کله سیستم بدنُ بفهمن و بتونن حتی مغزُ هم بسازن
        باید بتونن ذرات رو در کوچیکترین حالت ممکنی که گیم مستر واسمون تعریف کرده کنار هم قرار بدن
        که این در فیلم های علمی تخیلی معمولا به تکنولوژی نانو معروفه مثله فیلم اونجرز اینفینیت وار لحظه ای که تنی استارک لباسشو می پوشه



        من بعنوان یک مسلمان بهتون میگم
        تا می تونید برای راحتر زندگی کردنتون تلاش کنید اما نه با منطق قرار دادن غرایزتون و اینجور که به هر قیمتی که شده چون اشتباه هست و احتمالات رو نادیده نگیرید چون اگر همین احتمالات یهو ببینید وجود دارن یعنی لحظه ی آخر که وقتتون تموم شده دیگه راه فراری نیست و میشی بازیچه و لذت موجودات بالاتر از خودت مثله بازی agony که این احتمالاتُ به تصویر کشیده و بطور وحشیانه ای باهات حال می کنن و میشین ابزار لذتشون که به این شکل لذت بردن هم گیم مستر واسشون تعریف کرده

        بُعد هم یجور قفل هست و حالت جدیدی درش نیست و در اسلام و قرآن بهش گفته میشه حجاب و مثلا شما اگر در جهان بالا حضور پیدا کنی ولی با همون بدنی که در جهان پایینی داشتی در این حالت هیچیرو نمیبینی و هیچی نمی شنوی و کور و کر به حساب میای و باید بدنی ساخته شده از اون بعد و موادی از اون بعد بهت داده بشه و ذهنیتت هم طبق معمول وصله به دیتابیس خودت اینُ قابل توجه مثلا مسلمانانی گفتم که فکر می کنن هرجا در قرآن بحث حجاب وسط میاد فکر می کنن لخت و بدون لباس بودن یا نبودن هست و کورُ کر حاضر شدن در دنیای بالایی بخاطر برداشتن چشمُ گوش هست
        حتی نور هم همون نور هست ولی چون برای بعد بالایی تعریف شده ما نمی تونیم اون نور رو ببینیم مگر اینکه وسیله ی دیدنشو داشته باشیم


        اینُ هم قابل توجه غیر مسلمانانی میگم که جدا بودن آب شور و شیرینی که در بعضی جاهای طبیعت هستُ با ریختن اب توی لیوان مقایسه نکنن که ریچارد
        بقول خودتون بزرگ اینکار بچگانرو انجام داد چون اینکارتون دقیقا مثله مثلا مسلمانان هست یا بچه مسلمانان که واسه مسلمان موندن تا آخر عمرشون نیازه به یک منبر دارن و اگر یک ماه نباشه میشن بُز پرست
        اون چیزی که توی طبیعت هست علمی پشتش هست که ما باید کشفش کنیم و رودخانه هایی درست توی خوده اقیانوس ها جریان دارن ولی اصلا با آب اقیانوس ترکیب نمیشن و دقیقا اون رودخانه که مثلا وسط اقیانوس جریان داره هم قاطی آب اقیانوس نمیشه هم آبش شیرین و هم تمیزه و هم جریانش با آب اقیانوس یکی نیست و حتی رنگش هم متفاوت هست
        البته اینُ کلی گفتم و منظور اصلی اینه که یک علمُ بهانه نکنین برای انجام کارهای زشت و زننده و بزور چپوندن عقاید توهمی و رویاییتون که بیشترش سرچمه از غرایز و پررنگ کردن غرایز و ترویج زندگی حیوانی و ایجاد جامعه باغ وحشی که همه از سرو کوله همدیگه بالا میرن برای خوشبختی که خودتون تعریف کردید یعنی خوشبختی هرچه بیشتر حیوان شدن و فقط نکات منفی که بنفعتون هستُ از جوامع بقول خودتون کفار (که از دید من مسلمان غیر مسلمان بودن یا کلا دین نداشتن کفر به حساب نمیاد چون کافر به کسی میگن که آگاه باشه ولی واسه 2 روز خوشیُ لذت همه چیو نادیده بگیره یا مثلا طرف واسه 1 ساعت خوشی و جواب به حس غریزش یک نوجونُ میگیره 1 ساعت بهش تجاوز می کنه و بعدش هم می کشتش)
        ولی نکات مثبتشونو در نظر نمیگیرید مثله همین کشور ژاپن و غیره اینکه مردمشون چطور هوای همو دارن انگار مثله یک خانوادن و چقدر برای همدیگه احترام قائلن
        ولی مردم ایران از مثلا مسلمانش گرفته تا غیره مسلمانش همه به لباسُ جایگاهُ جیب همدیگه احترام می ذارن و هرکی در نوع خودش به نفع خودش زر می زنه و هرکی بفکر خودشه از بالاترین جایگاه توی این مملکت بگیر که نام ببرم نظرم فیلتر میشه تا پایینترینش

  • mamadr€Za
    mamadr€Za | ۱۶ تیر ۱۳۹۸

    بعد پنجم هست،مثلث برمودا پس چیه؟؟???

مطالب پیشنهادی