اسپیس ایکس و بوئینگ در مسیر تحقق رویای ناسا

دو کمپانی اسپیس ایکس و بوئینگ از میان چندین و چند شرکت کننده برای پروژه ناسا، گوی رقابت را ربودند تا اولین شرکت‌هایی لقب بگیرند که فضانوردان آمریکایی را به ایستگاه فضایی منتقل می‌کنند. در رقابت بین این دو کمپانی اما، اسپیس ایکس موفق‌تر بود و اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، این کمپانی اولین فضانورد آمریکایی را با فضاپیمای آمریکایی و از خاک آمریکا به ایستگاه فضایی می‌فرستد. اتفاقی که آخرین بار در سال ۲۰۱۱ افتاده بود. اما سوال اینجاست که در این ۹ سال، ناسا و آژانس فضایی آمریکا سرگرم چه کاری بودند؟

برای پاسخ به این سوال نیاز است تا پیش‌زمینه‌هایی داشته باشیم. در سال ۲۰۱۱ شاتل با ماموریت آتلانتیس STS-135 خود، آخرین فضاپیمایی لقب گرفت تا فضانوردان آمریکایی را در شرایطی کاملا آمریکایی به ایستگاه فضایی بین‌المللی ارسال می‌کند. این کمپانی پس از آن برنامه شاتل را به کل از گردانه خارج کرد تا تمرکز خود را روی فضاپیما‌های تجاری بگذارد.

این برنامه که «Commercial Crew» نام داشت، با هدف بومی‌سازی فرایند توسعه و ارسال فضانوردان و حتی مسافرین به ایستگاه فضایی آغاز به کار کرد. نتیجه آن رقابت چندین کمپانی مختلف بود که از دل آن‌ها اسپیس ایکس و بوئینگ بیرون آمدند و بهتر توانستند ناسا را قانع کنند. البته این برنامه میلیارد‌ها دلار ناقابل هزینه دارد، ولی از آن جایی که برنامه‌ای آینده‌نگرانه بود، سرمایه‌گذاری در آن منطقی قلمداد می‌شد.

منطقی از این نظر که در این مدت ناسا برای فرستادن یک فضانورد به ایستگاه فضایی، دست به دامان روسیه و فضاپیمای سویوز (Soyuz) شده بود؛ آن هم با هزینه‌های گزاف. روال کار از این قرار است که ناسا به ازای هر فضانورد خود، یک صندلی را در فضاپیمای روسی سویوز اجاره کرده و در قبال آن ۸۵ میلیون دلار ناقابل به روسیه پرداخت می‌کند.

البته سال ۲۰۰۸ این هزینه «تنها» ۲۲ میلیون دلار بود ولی در طول یک دهه بیش از ۴ برابر شد و در نتیجه هزینه گزاف مالی و جانی را روی دست ناسا می‌گذاشت. جانی از این نظر که داستان ناسا و روسیه به این سادگی نبود. مشکلاتی در این مسیر سر راه ناسا قرار گرفت که باعث شد روند پیش‌رفت پروژه بومی‌سازی فضانوردی را تسریع کند.

برای مثال در مرداد سال ۲۰۱۸، فضاپیمای سویوز دچار یک مشکل عجیب شد. فضانوردان حاضر در این فضاپیما که متشکل از یک فضانورد آمریکایی و یک فضانورد روسی بودند، متوجه سوراخی در بدنه آن شدند که هوای داخل کابین را به بیرون نشت می‌داد.

این دو در یک پیاده‌روی فضایی، موفق شدن منشا سوراخ را پیدا کنند و پس از برطرف کردن آن، معلوم شد که در زمان مونتاژ این فضاپیما، دریل مونتاژ به اشتباه این سوراخ را ایجاد کرده که توسط کارخانه پنهان شده بود. در آبان همان سال، نیز یکی دیگر از فضاپیمای‌های سویوز در حین پرتاب آتش گرفت. خوشبختانه پیش از انفجار و انهدام کامل آن، سیستم ایمنی موفق شد کپسول فضانوردان را به بیرون پرتاب کند تا کسی آسیب نبیند.

به همین دلیل ناسا تصمیم گرفت هزینه‌های برنامه شاتل خود که متشکل از موشک‌هایی یک بار مصرف بود، با هزینه‌هایی که به روسیه می‌دهد را یک جا صرف سیستمی بومی کند؛ این تصمیم باعث کلید خوردن پروژه «Commercial Crew» شد.

اسپیس ایکس در این رقابت موفق‌تر یا بهتر است بگوییم، سریع‌تر عمل کرد و از همین رو قرار است به رویای فضانوردی تمام آمریکایی که از سال ۲۰۱۱ تعطیل شده بود، جامه عمل بپوشاند. اکنون که می‌دانیم ناسا در این چند سال چه کار می‌کرده، اجازه دهید به روند پیشرفت پروژه کرو دراگون (Crew Dragon) کمپانی اسپیس ایکس و همچنین پروژه استارلاینر (Starliner) بوئینگ نگاهی بیندازیم.

پروژه کرو دراگون اسپیس ایکس

کمپانی اسپیس ایکس که در سال ۲۰۰۲ توسط ایلان ماسک تاسیس شد، قرار است اولین پرتاب فضانوردان با تشکیلات تمام آمریکایی به ISS را انجام دهد. کرو دراگون این کمپانی که ۱۸ هزار دلار قیمت داشته و می تواند ۷ سرنشین را حمل کند، یک بار مصرف نبوده و ناسا می‌تواند چندین و چند باز از هر کدام از این کپسول‌های فضایی برای پرتاب فضانوردان استفاده کند.

اما پیش از این که فضانوردان بتوانند از این کپسول فضایی استفاده کنند، آزمایش‌هایی باید انجام می‌گرفت تا امنیت فضانوردان و از همه مهمترین فاکتور قابل اطمینان بودن کرو دراگون تایید شود. در همین راستا کمپانی اسپیس ایکس دست به کار شد و در اسفند سال گذشته، اولین کرو دراگون را به ایستگاه فضایی فرستاد.

این دستاورد، کرو دراگون را تبدیل به اولین شرکت خصوصی کرد که فضاپیمایی را به فضا پرتاب می‌کند. در ادامه این کپسول به ایستگاه فضایی بین‌المللی متصل شد و به مدت ۵ روز پهلو گرفت. تا این جا تست پرتاب و پهلو گرفتن آن در ایستگاه فضایی بین‌المللی نیز موفقیت‌آمیز بود.

قدم بعدی بازگشت سالم آن به زمین بود که باید تست می‌شد. کرو دراگون توانست از آزمایش بازگشت خود به زمین نیز سربلند بیرون آمده و با موفقیت در نزدیکی ایستگاه پرتاب ناسا در فلوریدا و در اقیانوس اطلس فرود آید. برداستاین مدیر ناسا در این رابطه گفته بود:

این دستاوردی فوق‌العاده در تاریخ آمریکاست.

نکته مهم برای ناسا، سالم بودن کرو دراگون بوده که تنها بدنه آن به دلیل مجاورت با پلاسمای موجود در زمان ورود به جو، کمی شکل و شمایل سوخته به خود گرفته بود. اما پایان کار این جا نبود و کرو دراگون باید تست‌های بیشتری را پشت سر می‌گذاشت. یکی از این تست ها، آزمایش شرایطی بود که طی آن یکی از چتر‌های کاهش سرعت کپسول باز نمی‌شد.

محققین ناسا به دنبال بررسی صحت کارکرد دیگر چتر‌های کاهش سرعت کپسول بودند. این جا بود که پروژه به اولین مانع خود برخورد کرد. در زمان انجام این تست، یکی از چتر‌ها به صورت عمدی باز نشد، ولی دیگر چترها نیز عمل نکرده و در نتیجه تست بدون نتیجه و با شکست به پایان رسید.

مانع محکم بعدی که توسعه کرو دراگون را به تعویق انداخت، انفجار آن در حین پرتاب و روی سکو بود. البته هم ناسا و هم اسپیس ایکس از این اتفاق خرسند شدند و بسیاری آن را به مثابه یک هدیه بزرگ در نظر گرفتند. اسپیس ایکس در این رابطه گفت:

اطمینان از درست عمل کردن سیستم‌های ما و بررسی‌های موشکافانه‌ای که انجام می‌دهیم تا مشکلات و خطاها را پیدا کنیم، دلیل اصلی تست‌‌های ماست.

روز یک شنبه گذشته هم یکی دیگر از کپسول‌های کرو دراگون منفجر شد، اما نگران نشوید، این انفجار عمدی بوده و در اصل اسپیس ایکس می‌خواست نحوه فرار فضانوردان از کپسول را آزمایش کند. این آخرین تستی بود که اسپیس ایکس باید پشت سر می‌گذاشت تا تایید نهایی ناسا را برای ارسال فضانوردان به ISS بگیرد.

فضانوردانی هم که قرار است این فضاپیما را هدایت کنند نیز مشخص شده‌اند. داگ هرلی (Doug Hurley) و باب بنکن (Bob Behnken) دو تن از فضانوردان قدیمی ناسا هستند که در فرایند ساخت اسپیس ایکس نیز حضور مستمر داشتند. اما در کل ناسا ۹ نفر را برای این کار در نظر گرفته تا با اسپیس ایکس یا بوئییگ به فضا بروند.

پروژه استارلاینر بوئینگ

این کمپانی با قدمتی ۱۰۳ ساله پا به پروژه بلندپروازانه ناسا گذاشته است. کپسول‌های استارلاینر این کمپانی نیز باید از پس همان ۷ خانی عبور می‌کرد که کمپانی اسپیس ایکس پشت سر گذاشته بود. البته این گونه نیست که این پروژه‌ها با فاصله زمانی زیاد از هم آغاز به کار کنند. در اصل هر دوی این پروژه‌ها به موازات هم پیش می‌رفتند، البته با چند ماه تفاوت.

برای مثال اولین کپسول فضایی استارلاینر بوئینگ ماه گذشته و در اواخر سال میلادی پیشین برای اولین بار به فضا پرتاب شد. اما همان طور که در دیجیاتو هم خواندید، بوئینگ گام اول را چندان مطمئن بر نداشت و به دلیل تفاوت در زمان‌های سیستم‌های داخل کپسول و مرکز کنترل، از مسیر خود خارج شد و نتوانست به هدف نهایی که ISS بود برسد.

بوئینگ برای جلوگیری از انهدام کامل ماموریت و احتمالا جلوگیری از هدر رفتن میلیون‌ها دلار، از آخرین قطرات سوخت باقی‌مانده در استارلاینر بهره برد و با تغییر مسیر آن، کپسول را به سلامت به زمین نشاند. یکی از تفاوت‌های بوئینگ و اسپیس ایکس در طراحی کپسول‌های خود نیز مربوط به همین سیستم فرود می‌شود. بدین صورت که سیستم لندینگ کرو دراگون در اقیانوس است، در حالی که استارلاینر روی خشکی به زمین می‌نشیند.

نحوه لندینگ این کپسول به قدری خوب بود که مدیر اجرایی برنامه «Commercial Crew» به نام استیو استیچ نیز از آن تمجید کرد. در ادامه سیستم اضطراری آن نیز با پرتاب کپسول تا ارتفاع ۱.۵ کیلومتری و سپس فرود به کمک چتر، تست شد و برخلاف همتای خود، کپسولی منفجر نشد. با این حال ناسا عنوان کرد که ممکن است از بوئینگ بخواهد تست بی‌سرنشین خود را دوباره انجام دهد.

اولین پرواز چه زمانی است؟

با وجود این که هر دو کمپانی به شدت به تاریخ پرتاب فضانوردان به ISS نزدیک هستند، خود پروژه ناسا سال‌هاست از زمان‌بندی عقب افتاده است. برای مثال، سیستم‌های پروازی این دو کمپانی باید تا انتهای سال ۲۰۱۷ تایید می‌شد، در حالی که اکنون در سال ۲۰۲۰ به سر می‌بریم و بر اساس گفته‌های ایلان ماسک که قرار است اولین پرتاب را انجام دهد، باید تا تابستان نیز صبر کنیم.

با این حال به نظر می‌رسد که سال ۲۰۲۰، آن سالی باشد که ناسا بالاخره می‌تواند پرتاب‌های تمام آمریکایی خود را آغاز کند. البته این پرتاب‌ها آن چنان هم کم‌هزینه نیستند. هزینه هر صندلی در یک پرتاب دو طرفه به ایستگاه بین‌المللی با کرو دراگون ۵۵ میلیون دلار و با استارلاینر ۹۰ میلیون دلار خواهد بود.

همچنین اگر می‌خواهید چند شب را در ISS اقامت کنید، باید بگوییم ناسا اجازه می‌دهد تا فضانوردان خصوصی هر کدام برای یک بار در سال و به مدت ۳۰ روز به ازای هر شب ۳۵ هزار دلار، در بلندترین پایگاه انسان که ساخت آن ۱۵۰ میلیارد دلار هزینه در پی داشت، بمانند و از منظره دیدنی کره زمین لذت ببرید. این نکته را هم فراموش نکنید که می‌توانید هر ۹۰ دقیقه یک بار از بالای خانه خود عبور کنید.