همه‌چیز راجع به انقراض ششم که همین حالا در حال رقم خوردن است

بنابر نتایج پژوهش تازه‌ای که در ژورنال «یافته‌های آکادمی علوم ملی ایالات متحده» (یا به اختصار PNAS) منتشر شده، بشر اکنون در حال پیمودن مسیریست که به انقراض ششم گونه‌های جانوری در کره زمین منجر خواهد شد و محققان این اتفاق را جدی‌ترین تهدید زیست‌ محیطی برای ماندگاری تمدن انسانی تلقی می‌کنند.

در این پژوهش، محققان مدعی شده‌اند که انقراض جمعی بعدی، ناشی از فعالیت‌های بشر خواهد بود و زودتر از تغییرات اقلیمی گریبان‌مان را خواهد گرفت. در بخشی از این مقاله آمده که: «گرچه تنها ۲ درصد از گونه‌های جانوری تمام تاریخ اکنون زنده هستند، تعداد خالص گونه‌های جانوری از هر زمان دیگر بیشتر است. در جهانی با این میزان از گستردگی بیولوژیکی بود که انسان‌ها به تکامل رسیدند و دقیقا در حال نابودی همین جهان هستیم».

انقراض جمعی گونه‌های جانوری به چه معناست؟

انقراض جمعی عبارتی است که برای اشاره به وضعیتی به کار می‌رود که انقراض با افزایش چشمگیر همراه شده یا زمین دارد در یک برهه زمانی کوتاه‌مدت از نظر زمین‌شناسی، بیشتر از سه چهارم از گونه‌های جانوری خود را از دست می‌دهد. تا به اینجای کار، در تمام تاریخ کره زمین شاهد وقوع پنج انقراض جمعی مختلف بوده‌ایم. انقراض ششم که همین حالا در جریان است، تحت عنوان انقراض دوران آنتروپوسن شناخته می‌شود.

۵ انقراض جمعی قبلی که طی ۴۵۰ میلیون سال اخیر در کره زمین رخ داده‌اند، به نابودی ۷۰ الی ۹۵ درصد از گونه‌های گیاهی، حیوانی و میکرو ارگانیسم‌هایی که پیشتر وجود خارجی داشتند منجر‌ شده‌اند.

عامل اصلی وقوع این انقراض‌ها، «تغییرات فاجعه‌بار» در زیست محیط بوده است: اتفاقاتی نظیر فوران‌های عظیم آتش‌فشانی، کاهش میزان اکسیژن در اقیانوس‌ها و یا برخورد شهاب‌سنگ‌ها با سطح زمین. بعد از وقوع هر انقراض، میلیون‌ها سال طول می‌کشد تا دوباره شاهد گونه‌هایی مشابه به آنچه قبل از رویداد وجود داشته‌اند باشیم.

ماجرای انقراض ششم چیست؟

محققان می‌گویند از آن جایی که انقراض گونه‌ها اتفاقی دائمی خواهد بود، این رویداد می‌تواند «جدی‌ترین مشکل زیست محیطی» حال حاضر برای بشر باشد.

در این پژوهش محققان به تحلیل ۲۹۴۰۰ گونه از مهره‌داران زمینی پرداخته و تعیین کرده‌اند که از کدام گونه کمتر از ۱۰۰۰ جانور باقی مانده و بنابراین کدام گونه‌ها بیشتر از همه در خطر انقراض کامل هستند. از میان گونه‌هایی که مورد بررسی قرار گرفته‌اند، مشخص شد که ۵۱۵ گونه به انقراض نزدیک شده‌اند و روند فعلی از بین رفتن جانوران -که براساس مولفه‌های جمعیتی سنجیده می‌شود- از سده ۱۸۰۰ میلادی در جریان بوده است.

اکثر این ۵۱۵ گونه جانوری متعلق به آفریقای جنوبی (۳۰ درصد) هستند و سپس نوبت به اقیانوسیه (با سهم ۲۱ درصدی)، آسیا (با سهم ۲۱ درصدی)، آفریقا (با سهم ۱۶ درصد) و دیگر نقاط جهان می‌رسد.

علاوه بر این، محققان با نسبت دادن این انقراض جمعی به انسان‌ها می‌گویند بشریت به خاطر رشد سریع از نظر زاد و ولد، به «تهدیدی بی‌سابقه» برای ارگانیسم‌های زنده تبدیل شده است. روند از دست رفتن گونه‌های جانوری از زمانی آغاز شده که پیشینیان ما حدودا ۱۱ هزار سال شروع به کشاورزی کردند. از آن زمان به بعد، جمعیت انسان‌ها از ۱ میلیون نفر، به ۷.۷ میلیارد نفر در سراسر کره خاکی رسیده است.

در این پژوهش ضمنا خاطر نشان شده که بیش از ۴۰۰ گونه مهره‌دار طی سده اخیر به صورت کامل منقرض شده‌اند و چنین اتفاقی در روند معمول فرگشت و بدون دخالت انسانی، بیش از ۱۰ هزار سال طول خواهد کشید. از میان ۱۷۷ گونه پستان‌دار بررسی شده، مشخص شد که بیش از ۸۰ درصد آن‌ها طی ۱۰۰ سال اخیر توزیع جمعیتی خود را از دست داده‌اند. از سوی دیگر، پژوهشی در سال ۲۰۱۷ هم این موضوع را تایید می‌کند که گفته بود ۳۲ درصد از ۲۷ هزار گونه جانوری مهره‌دار، اکنون با کاهش قابل توجه در جمعیت مواجه شده‌اند.

نکته مهم درباره پژوهش اخیر اینست که خواستار ممنوعیت کامل تجارت حیات وحش شده. علت این موضوع آن است که بسیاری از گونه‌های به خطر افتاده فعلی یا گونه‌هایی که در شرف انقراض هستند، دقیقا به خاطر تجارت قانونی یا غیر قانونی حیات وحش به این نقطه رسیده‌اند.

محققان می‌گویند که پاندمی کرونا ویروس فعلی نیز اگرچه هنوز کاملا توسط بشر درک نشده،‌ اما کاملا به تجارت حیات وحش مرتبط است. در این مقاله آمده که: «هیچ تردیدی نیست که اگر به نابودی زیست‌گاه‌ها یا تجارت حیات وحش برای مصارف انسانی به عنوان غذا یا داروهای سنتی ادامه دهیم، در آینده شاهد پاندمی‌های بیشتری خواهیم بود».

چه می‌شود اگر گونه‌های جانوری منقرض شوند؟

بنابر آنچه مرکز تنوع بیولوژیکی آمریکا می‌گوید، وقتی گونه‌های جانوری منقرض می‌شوند، نتایج این اتفاق در زمینه‌هایی نظیر گرده‌افشانی گیاهان یا تصفیه آب کاملا محسوس خواهد بود. علاوه بر این، اگر گونه‌های جانوری نقشی خاص در اکوسیستم داشته باشند، نابودی‌شان می‌تواند با تحت تاثیر قرار دادن زنجیره غذایی در طبیعت، سایر گونه‌ها را هم تحت تاثیر قرار دهد.

برای مثال انستیتوی زمین در دانشگاه کلمبیا به این ماجرا اشاره می‌کند که وقتی گرگ‌های پارک یلو استون در کالیفرنیا طی دهه ۱۹۳۰ میلادی تا سر حد انقراض شکار شدند، جمعیت گوزن‌هایی که توسط همان گرگ‌ها شکار می‌شدند شدیدا افزایش یافت، چراگاه‌های قدیمی از بین رفتند و درختان بید مجنون و سپیداری که زیست‌گاه پرندگان آوازخوان بودند نیز همراه‌شان.

این اتفاق از سوی دیگر باعث افزایش فرسایش خاک شد و کاهش جمعیت پرندگان آوازخوان هم به معنای افزایش چشمگیر پشه‌ها و دیگر حشراتی بود که پرندگان از آن‌ها تغذیه و از رشد بی‌رویه‌شان جلوگیری می‌کردند.

با مشاهده تمام این اتفاقات، بشر در سال ۱۹۹۵ میلادی دوباره گرگ‌ها را روانه این پارک کرد و بعد از آغاز دوباره شکار گوزن‌ها، حیات گیاهی به حالت پیشین خود بازگشت و پرندگان هم دوباره در زیست‌گاه قدیمی خود شروع به زندگی کردند.

محققان اکنون هشدار می‌دهند که پیامدهای انقراض طی دهه‌های پیش رو صرفا بدتر و بدتر خواهد شد و متغیرهای ژنتیکی و فرهنگی این رویداد، تمام اکوسیستم کره زمین را دگرگون خواهد کرد.