بعد از پرتاب تاریخی اسپیس اکس و ناسا، آینده برای ایستگاه فضایی چه شکلی خواهد بود؟

با پرتاب موفقیت‌آمیز فضاپیمای Crew Dragon شرکت اسپیس اکس طی هفته جاری، ناسا حالا بار دیگر می‌تواند فضانوردان را از خاک آمریکا به فضا بفرستد و این یعنی در آینده شاهد تغییراتی در ایستگاه فضایی بین‌المللی خواهیم بود. بزودی، مجموعه‌ای از وسایل نقلیه می‌توانند مردم را به صورت مداوم از کرانه فلوریدا به این ایستگاه ببرند و دیگر تنها موشک سایوز روسیه نخواهد بود که انسان را به این زیست‌گاه در مدار زمین می‌رساند.

این اتفاق آغازگر عصری تازه برای سفرهای فضایی بود که در آن فضاپیماهای دولتی و خصوصی، دوشادوش یکدیگر انسان‌ها را به فضا و ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌برند. در این مقاله به این پرسش می‌پردازیم که با آغاز به کار آنچه اسپیس اکس و ناسا همراه با شریک تجاری دیگرشان، یعنی بویینگ، کلید زده‌اند منجر به چه تغییرات و تکامل‌هایی در ایستگاه فضایی می‌شود.

ارتباطات روسی

از زمانی که برنامه فضایی شاتل در سال ۲۰۱۱ پایان یافت، ناسا و سازمان فضایی روسیه، یعنی روسکوسموس، به نوعی هم‌زیستی مسالمت‌آمیز دست یافته‌اند. ناسا برای رساندن فضانوردان و شرکای بین‌المللی به ایستگاه فضایی نیازمند کمک روسیه بود. در عوض روسیه هم از پول ناسا بهره‌مند می‌شد - در واقع هر صندلی در کپسول سایوز روسیه، بالغ بر ۸۰ میلیون دلار روی دست ناسا هزینه می‌گذارد.

ارتباط میان ناسا و روسکوسموس، ارتباطی سازنده با منافع مشترک بود. «اتکای دو طرفه باعث می‌شود ارتباطی بسیار خوب شکل بگیرد». این را تاد هریسون، مدیر پروژه امنیت هوافضا در مرکز مطالعات بین‌المللی و استراتژیک می‌گوید: «هرجور که به موضوع نگاه کنیم، هرکسی که با او در ناسا صحبت کرده‌ام می‌گوید حتی زمانی که ارتباط جغرافیایی-سیاسی میان ایالات متحده و روسیه لکه‌دار می‌شود هم رابطه این دو کشور در زمینه ایستگاه فضایی بین‌المللی قدرتمند باقی می‌ماند.»

حالا که ناسا یک موشک کاملا جدید دارد، این ارتباط دوطرفه میان دو سازمان فضایی قرار است شکلی تازه به خود بگیرد. جیم برایدنستاین، مدیر ناسا می‌گوید که با دمیتری روگوزین، مدیر روسکوسموس، درباره تبادل صندلی در موشک‌های دو کشور -به جای فروش آن‌ها به یکدیگر- صحبت کرده است.

«اگر قرار باشد فضانوردان آمریکایی و روسی را به شکلی که مکمل یکدیگر باشند به فضا بفرستیم، باید حاضر به ارسال روس‌ها با Commercial Crew باشیم و آنها هم باید حاضر به ارسال فضانوردان آمریکایی با سایوز باشند. و طی آخرین مکالمه‌ام با دمیتری روگوزین، فکر می‌کنم توافقی قدرتمند داشتیم که چنین کاری از این پس برای هر دو کشور ضروری خواهد بود».

روگوزین به صورت عمومی به ناسا و اسپیس اکس به خاطر پرتاب موفقیت‌آمیزشان تبریک گفت. این واکنش مثبت اما در تضاد با نظرات روگوزین در سال ۲۰۱۴ است، زمانی که او به صورت عمومی گفت تحریم‌های آمریکا علیه صنعت فضایی روسیه باعث شده در برنامه Commercial Crew ناسا اخلال به وجود آید. روگوزین در آن زمان توییت کرد: «بعد از تحلیل تحریم‌ها علیه صنعت فضایی‌مان، به آمریکا پیشنهاد می‌کنم از این پس فضانوردان خود را با ترامپولین به ایستگاه فضایی بین‌المللی بفرستند.» (ایلان ماسک، مدیرعامل اسپیس اکس هم بعد از پرتاب این هفته جمله او را به سخره گرفت و گفت که «ترامپولین دارد کار می‌کند».)

حقیقت اینست که اتکای ناسا بر موشک سایوز روسیه، دلیلی کاملا مقاعدکننده به روسکوسموس داد که به تولید موشک و کپسول‌هایش ادامه دهد. این اتکا، انبوهی از سرمایه‌ هم روانه جیب روس‌ها کرد. هریسون در این باره می‌گوید: «آنچه قرار است تغییر کند اینست که روسیه یکی از اصلی‌ترین منابع درآمد صنعت فضایی‌اش را از دست می‌دهد و ایالات متحده دیگر نیازی به پروازهای سایوز ندارد.»

امسال بودجه‌ای ۱۷۶ میلیارد روبلی برای روسکوسموس در نظر گرفته شده که با ۲.۷۷ میلیارد دلار برابری می‌کند. این تنها بخش اندکی از بودجه ناسا است که در سال ۲۰۲۰ بالغ بر ۲۲.۶ میلیارد دلار تعیین شده. این را هم در نظر داشته باشید که صندلی‌های خریداری شده از سوی ناسا در سال ۲۰۱۸، معادل ۱۷ درصد از بودجه سازمان فضایی روسیه بودند.

در نتیجه این تغییر رویکرد عملیاتی، ممکن است در آینده شاهد پرواز کمتر موشک‌های سایوز باشیم. هریسون توضیح می‌دهد: «از منظر اقتصادی و جمعیتی، آن‌ها در مسیر زوال هستند. و شانس خیلی کمی وجود دارد که در آینده نزدیک بتوانند شرایط را برای خودشان مساعد کنند. بنابراین از منظر نبرد فضایی، آن‌ها تکنولوژی لازم را دارند. اما هرچه سال‌های بیشتر می‌گذرد، آن‌ها قادر به انجام کارهای کمتری با آن تکنولوژی خواهند بود»

فعلا ناسا می‌گوید که رابطه‌اش با روسکوسموس همچنان مستحکم است و اتفاقا یک صندلی اضافه هم در موشک سایوزی که طی پاییز آتی پرتاب می‌شود خریده. اما بعد از آن، رقابت به شکلی رسمی‌تر آغاز و مشخص می‌شود که سرانجام کار برای روسکوسموس چه شکلی خواهد بود.

آماده به کار

اگرچه اسپیس اکس نخستین شرکتی بود که فضانوردان را به پرواز درآمد، اما تنها کمپانی خصوصی فضایی نیست که برای ناسا کار می‌کند. بویینگ همچنان مشغول ساخت کپسول مخصوص به خودش است که CST-100 Starliner نام دارد و هدفی مشابه به Crew Dragon اسپیس اکس را دنبال می‌کند. اما هنوز کارهای زیادی باید انجام شود تا مردم قادر به پرواز به فضا در این وسایل نقلیه باشند.

بویینگ طی ماه دسامبر گذشته یک پرواز آزمایشی و بدون خدمه برای Starliner تدارک دید که البته طبق برنامه پیش نرفت. گلیچ‌های نرم‌افزاری در جریان ماموریت مشکل‌ساز شدند و در نهایت کپسول بویینگ نتوانست آن‌طور که انتظار می‌رفت خودش را به ایستگاه فضایی برساند. این کمپانی مجبور شد حتی قبل از نمایش توانایی‌های استارلاینر در زمینه فرود، آن را به خانه بازگرداند. به این ترتیب بویینگ طی پاییز پیش رو بار دیگر این پرواز آزمایشی و بدون خدمه را تکرار خواهد کرد.

این یعنی طی سال پیش رو، اسپیس اکس احتمالا تنها شرکت خصوصی باشد که فضانوردان را به ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌برد. اما به محض اینکه بویینگ نشان دهد قادر به بردن فضانوردان به ایستگاه فضایی و بازگردانی کپسولش است، روند ارسال خدمه خود شرکت به مدار زمین آغاز خواهد شد. وقتی این اتفاق بیفتد، سه وسیله نقلیه در اختیار ناسا بوده و فضانوردان را به ایستگاه می‌برند، آن هم در حالی که تا همین اواخر، تنها ۱ وسیله نقلیه وجود داشت.

با این تغییر، احتمالا افراد دیگر هم به فضانوردان در سفر به ایستگاه فضایی بپیوندند. برایدنستاین تصویری کاملا واضح از اهداف برنامه Commercial Crew ترسیم کرده: بازگردانی فضاپیماهای حامل انسان به خاک آمریکا. اما هدف دوم این برنامه، دسترسی گسترده‌تر به فضا بوده و بنابراین اسپیس اکس و بویینگ قادر به فروش صندلی‌های کپسول‌هایشان به مشتریان خصوصی خواهند بود. ناسا هم می‌خواهد ایستگاه فضایی را در اختیار فرصت‌های تجاری قرار دهد، کاری که در گذشته شدیدا با آن مخالف بود.

اسپیس اکس به همین زودی اعلام کرده که برای ارسال توریست‌ها به فضا با Crew Dragon برنامه‌ریزی کرده. این کمپانی می‌خواهد ۴ توریست را به سفری در مدار زمین بفرستد. این شرکت ضمنا می‌خواهد به سفارش یک شرکت خصوصی به نام Axion، شهروندان را طی سال آتی به ایستگاه فضایی ببرد.

در این میان Axiom هم می‌خواهد ایستگاه فضایی مخصوص به خودش را تا سال ۲۰۲۴ تاسیس کند. از سوی دیگر این احتمال هم وجود دارد که تام کروز سوار Crew Dragon شده و برای ساخت یک فیلم به ایستگاه فضایی بین‌المللی برود.

اینکه آیا چنین سفرهایی در آینده تبدیل به روتین می‌شوند یا خیر، به قیمت‌گذاری‌ها بستگی دارد. یک صندلی در Crew Dragon اسپیس اکس بالغ بر ۵۵ میلیون دلار روی دست ناسا هزینه می‌گذارد و هر صندلی استارلاینر بویینگ هم ۹۰ میلیون دلار قیمت خواهد داشت. اگرچه اسپیس اکس ارزان‌تر است، اما هر دو قیمت‌گذاری برای مشتریان معمولی دیوانه‌وار خواهد بود.

هریسون می‌گوید «خیلی از چیزها به این بستگی دارد که هم بویینگ و هم اسپیس اکس چقدر قادر به کاهش هزینه‌ها هستند. اسپیس اکس مشخصا نگاهش را به توریسم فضایی دوخته و می‌خواهد پروازهایش را به افرادی بفروشد که از پس هزینه‌ها برمی‌آیند و چنین اتفاقی قطعا سرمایه‌ بیشتری تولید خواهد کرد».

هریسون این بحث را پیش می‌کشد که تلاش اسپیس اکس تاثیری شگرف روی تجاری‌سازی ایستگاه فضایی بین‌المللی خواهد داشت - منظور از تجاری‌سازی استفاده از ایستگاه برای تولیدات خصوصی یا توریسم فضایی است. این چیزیست که ناسا حساب زیادی روی تحقق آن باز کرده. به محض اینکه اسپیس اکس و بویینگ قادر به پرواز مداوم باشند، متوجه خواهیم شد که آیا کمپانی‌های غیر فضایی اصلا تمایلی به فرستادن افراد به ایستگاه فضایی خواهند داشت یا خیر. متاسفانه این احتمال هم وجود دارد که اصلا علاقه‌مند نباشند.