مدیرعامل استارتاپ استودیو پایرتس: گردشگری آنلاین فقط فروش بلیت و رزرو هتل نیست

استارتاپ استودیو بحث متفاوتی با کارخانه نوآوری و شتابدهنده دارد و مفهوم نسبتا جدیدتری نسبت به این دو مورد است. می‌توان یک استارتاپ استودیو را ترکیبی از هر دوی این موارد دانست به علاوه آنکه خود این استودیو در تهیه و پیشروی استارتاپ‌های حاضر در آن نقش بسزایی ایفا می‌کند. در ایران بیشتر پارک‌های فناوری، کارخانه‌های نوآوری، شتابدهنده‌ها و محل‌های کار اشتراکی هستند که زادگاه استارتاپ‌های کوچک شدند اما در این میان چند استارتاپ استودیو نیز وجود دارد. استارتاپ استودیو Pirates یکی از این موارد است که در اصفهان مشغول به کار است؛ شهری که به گفته مدیرعامل این استارتاپ استودیو اکوسیستم استارتاپی آن با تهران تفاوت‌هایی دارد و چالش‌های متفاوتی برای پیشروی در آن وجود دارد.

«مرتضی یراقی فرد» استارتاپ استودیو را در یک کلمه «همبنیانگذار چابک» می‌داند؛ همبنیانگذاری که البته لزوما تا آخر مسیر پیش استارتاپ‌ها باقی نمی‌ماند و در ماه‌ها و یا شاید سالهای اولیه در کنارشان است تا پر و بال بگیرند و بتوانند به بلوغ لازم برای مستقل شدن برسند.

چندین دپارتمان در این استارتاپ استودیو وجود دارد که بسته به نیاز استارتاپ‌ها با تیم‌ها وارد همکاری می‌شوند؛ یعنی مثلا اگر تیمی حاذق در بخش طراحی نیروی کافی و لازم را ندارد؛ این دپارتمان طراحی استارتاپ استودیو است که وارد کار می‌شود و به کمک آنها می‌آید. دپارتمان‌های دیگری همچون مدیریت محصول، فناوری، محتوا و دیجیتال مارکتینگ و توسعه کسب و کار نیز در این بین وجود دارند که با توجه به اسامی آنها، نحوه کارشان کاملا مشخص است.

تیم‌هایی همچون رادار ۳۶۱، DBooking، هومینو، وینوپر، ایرانگرد، پوآرو و ویتراکو تاکنون از دل این استارتاپ استودیو بیرون آمده‌اند و همگی آنها به نوعی در زمینه گردشگری کار می‌کنند چرا که اساسا استارتاپ استودیو Pirates‌ تمرکز ویژه‌ای روی حوزه گردشگری دارد و به صورت تخصصی به این مساله می‌پردازد.

با مدیرعامل این مجموعه به گفتگو نشستیم تا درباره استارتاپ استودیوها و بازار گردشگری و اکوسیستم استارتاپی اصفهان و موارد دیگر گپ بزنیم. با دیجیاتو همراه باشید.

آرش پارساپور- دیجیاتو چه شد که Pirates راه‌اندازی شد؟

در اواخر دهه نود مستر بلیط رشد خوبی کرد و در پی این رشد و توسعه برخی استارتاپ‌های گردشگری برای همکاری با این برند ابراز علاقه کردند. در کنار آن نیز چندین ایده از طرف نیروهای داخل سازمان مطرح شده بود که ایده‌های کاربردی و منحصر به فردی در صنعت گردشگری به شمار می رفت. این شد که تصمیم گرفتیم یک مرکز نوآوری و شتابدهی مخصوص استارتاپ‌های گردشگری راه بیندازیم تا به همه این افراد و ایده‌ها فرصت بدیم و نگذاریم این ایده‌ها خاک بخورند. یک سری ایده‌ها و فرصت‌هایی نیز از خارج شرکت پیش رو بودن که تیم‌های خوبی در کنار آن وجود داشتند ولی تجربه‌ای در زمینه تولید اپلیکیشن نداشتند و یا تاکنون کارهایی همچون طراحی محصول و دیجیتال مارکتینگ انجام نداده بودند. قرار شد راهبری کسب و کار و بازاریابی با آنها باشد و کارهای طراحی و پیاده سازی محصول و کمپین های دیجیتال با مشارکت تیم های مستقر در مستربلیط انجام بشود. البته در نهایت به جای مرکز شتابدهی یک استارتاپ استودیو راه‌اندازی کردیم که فرآیندها و کاربرد بیشتری متناسب با اهداف ما داشت.

شتاب دهنده با استارتاپ استودیو تفاوت دارد؟

این دو مقوله خیلی فرق دارند. هر چند در مورد برخی از خدماتشان هم پوشانی‌هایی نیز وجود دارد. شتابدهنده‌ها یک فضای کار اشتراکی را در کنار خدماتی مانند منتورینگ ارائه می‌دهند و سرمایه اولیه را در اختیار تیم‌ها قرار می دهند اما کار استارتاپ استودیو فراتر از این ها است و مانند یک هم بنیانگذار کنار تیم ها قرار می گیرد و شریک تجاری آنها محسوب می شود.

مثلا تیمی پیش ما می‌آید که تیم گرافیک ندارد و تیم گرافیک ما به کمک آنها می‌رود که به آن خدمات اشتراکی می‌گویند. البته بابت این خدمات هم سهمی از استارتاپ‌ها می‌گیریم که این سهم بیشتر از شتابدهنده‌ها است اما آنطور هم نیست که سهم عمده تیم را بگیریم. ما جزو هیات مدیره هر تیم می‌شویم و بسیار بیشتر از شتابدهنده‌ها درگیر کار استارتاپ‌ها می‌شویم و از همین رو تخصصی در حوزه گردشگری کار می‌کنیم چرا که این بازار را بلد هستیم. در بین تیم‌ها، برخی از آنها مالکیت صد در صدی‌شان با ماست و برخی‌شان از بیرون آمدند که سهمی ۴۰ درصدی یا کمتر از آنها می‌گیریم و همکاری می‌کنیم.

اصلا چرا استارتاپ استودیو و شتابدهنده نه؟

اساسا برای زیست بوم‌های کمتر توسعه یافته باید استارتاپ استودیو وجود داشته باشد تا شتابدهنده چرا که «شتابدهنده» برای این اکوسیستم‌ها هنوز «زود» است. بر اساس تحقیقاتی که انجام دادم در زیست بوم‌های کمتر توسعه یافته باید استارتاپ استودیوها وجود داشته باشد تا بتوانند خودشون اکوسیستم و تیم‌ها را شکل بدهند، چرا که شاید «شتابدهنده» برای این اکوسیستم‌ها معطل تیم بشوند و آن چرخه خدمات به طور کامل در آن ها شکل نگیرد. البته این ممکن است منطقی به نظر نرسد و شاید ایراداتی به این وارد باشد. شتابدهنده‌ها معمولا صبر میکنند تا تیمی بیاید و درخواست سرمایه گذاری و خدمات شتابدهی بدهد، در حالی که در استارتاپ استودیو ما از صفر تیم‌ها را ایجاد می کنیم.

منظورتان از زیست بوم کمتر توسعه یافته شهر اصفهان است؟ مگر فضای اکوسیستم اصفهان با تهران چقدر تفاوت دارد؟

نسبت به تهران عقب‌تر است و استارتاپ‌های فعال آنچنان نیست و بازار بزرگی مانند تهران را هم ندارد. در اصفهان اکوسیستم سنتی هنوز بسیار بسیار بیشتر غالب است و اگر هم استارتاپ‌هایی وجود داشته باشند بیشتر در زمینه تولیدی و یا خدمات بازرگانی فعال هستند. مگر ما چند تیم قوی در اصفهان داریم که شتابدهنده‌های حاکم در اصفهان آنها را هدایت کنند؟ شتابدهنده صبر کرده تا تیمی بیاید و آن را هدایت کند در حالی که در استارتاپ استودیو ما از صفر با تیم‌ها شروع می‌کنیم.

یک مشکل دیگر هم داریم اینست که بچه‌های اصفهان مهاجرت به تهران دارند. جدا از این یک سری از استارتاپ‌های اصفهانی در بین ما وجود دارد که شماره تهران را به عنوان شماره تماس خود درج می‌کنند چرا که در این حالت مشتریان بیشتری دارند.

هیچ همکاری و رویکرد مناسبی از سوی نهادهای اصفهان صورت گرفته است؟

نگاه مثبت در بین دانشگاه‌ها و پارک‌های فناوری و... وجود دارد اما هنوز یاد نگرفتند این نگاه مثبت باید چطور عملیاتی شود. این همذات پنداری آنها کامل نیست و ادبیات کاملا متفاوتی با هم داریم. استارتاپ ها از نهادهای تسهیلگر جلوتر هستند و بعضاً خدماتی را نیاز دارند که هنوز متخصص یا دستورالعملی برای تسهیلگری در آن زمینه در این سازمان ها وجود ندارد.

فکر می‌کنید این موضوع می‌تواند به چه شکلی درست باشد؟

دانشگاه ها، اتاق‌ بازرگانی یا خانه صنعت و معدن و یک سری نهادهای دیگر می‌توانند کمک‌های بزرگی به تغییر این وضعیت بکنند و تیم‌های استارتاپی را باور داشته باشند. استان اصفهان بازیگران بزرگ در صنعت کم ندارد، اما در زمینه استارتاپ شاید چند تا مثل ویرگول و مستر بلیط بیشتر نباشند که به رشد قابل توجهی دست پیدا کرده باشند.

چرا گردشگری را انتخاب کردید؟ چون اصفهان هستید؟

من دوست داشتم یک شتابدهنده راه بیندازم، زمانی که فضای شتابدهنده‌ها هنوز در اصفهان اصلا وجود نداشت و به این نتیجه نرسیده بودم که بهتر است استارتاپ استودیو داشته باشیم تا شتابدهنده. چند ماهی سر این ماجرا پیگیر بودم اما در نهایت فهمیدم که این راه چالش‌هایی دارد. قطعا اینکه می‌گویید چون اصفهان هستیم روی این موضوع بی‌تاثیر نبوده و کارمان در مستربلیط نیز مزید بر علت شده است.

شما گردشگری را در چه مواردی می‌بینید؟ فروش بلیت و رزرواسیون هتل؟

نه اصلا. دقیقا همین را می‌خواستم بگویم که اگر هم وارد حوزه گردشگری شدیم تصمیم گرفتیم به همه ابعاد آن رسیدگی کنیم. ما بیزینس‌های B2B در تیم‌هایمان داریم و قصد داریم تحولی در گردشگری داشته باشیم. خیلی ها گردشگری آنلاین را تنها در فروش آنلاین می بینند و این در صورتی هست که فرصت های زیادی همچنان در این بازار وجود داره. یکی از تیم های ما همچون پوآرو که روی گیمیفیکیشن کار می کنه موضوع گردشگری را دربرمی‌گیرد اما اصلا دخلی به حوزه فروش بلیت و هتل‌ها ندارد. استارتاپ‌هایی در دنیا وجود دارند که سفرها را لذت بخش کنند، همین و بس. ما هم به دنبال ایجاد ارزش های نو و کارهای خاص بودیم تا کپی برداری از خدماتی که بازیگران بزرگ در حال حاضر ارایه می‌دهند.

چرا سمت گردشگری سلامت نرفتید؟ موضوعی که این روزها در کرونا هم بسیار داغ شده است.

یکی اینکه منابع مالی ما محدود بود و نتوانستیم آنطور که می‌خواهیم به سراغ این تیم‌ها برویم و همچنین در حوزه گردشگری سلامت، پارتنر سمت درمان که تیم مناسب و قوی باشد را داشته باشیم.

بخش سنتی گردشگری با شما و تیم‌های جدیدی که خلق کردید مشکل دارد؟

برخی از محصولات و استارتاپ‌های ما می‌توانند در توسعه بازار کسب و کارهای سنتی نقشی اثربخش ایفا کنند و یک ارزش افزوده برای آنها بیاورند. ما در Pirates اکوسیستمی به وجود آوردیم که به نفع همه باشد، از مشتری گرفته تا بازیگران آنلاین و آفلاین. می‌خواهیم زنجیره تامین بزرگی را خلق کنیم. در حوزه گردشگری ایران روی تورهای ایرانگردی و سفارشی برای سازمان‌ها و نهادها کمتر کسی کار کرده اما تیم‌های ما روی این ایده‌ها هم فعالیت دارند.

شما قطعا در زمان کرونا ضرر دیدید؛ چگونه این بحران را رد کردید؟

اساسا چه کرونا باشد چه نباشد فعالیت در استارتاپ‌ حوزه گردشگری خیلی ریسک بالایی دارد و در دوران کرونا هم که بسیاری از تیم‌ها نابود شدند. ما برخی از تیم‌هایمان کاملا از برنامه خودشان عقب افتادند؛ هرچند برخی از تیم‌هایمان توانستند در همین دوران هم جذب سرمایه کنند.

فکر می‌کنید چرا سرمایه‌گذاران نسبت به تیم‌های حوزه گردشگری با وجود کرونا علاقه مند شدند؟

به خاطر دنیای پساکرونا که احتمالا به زودی به آن می‌رسیم این اتفاق افتاده است. سرمایه گذاران برای این دوره بسیار هیجان زده هستند و می‌خواهند روی تیم‌ها سرمایه‌گذاری کنند. من خودم فکر می‌کنم که در دوران پساکرونا سایت‌های حوزه گردشگری فعالیت‌شان تغییر پیدا کند و مانند سابق نباشد. مثلا تصورم اینست که اقامتگاه ها بیشتر بخت و اقبال داشته باشند تا هتل‌ها. سبک رزرو و سفرها هم تا حدی تغییر پیدا کرد و فرصت های جدیدی به وجود آمد.

شما فقط با تیم‌های اصفهانی همکار می‌کنید؟

خیر با تیم‌های مشهدی هم همکاری کردیم و با استارتاپ‌هایی در کیش هم فعالیت کردیم و علاقه‌مند به بازار تهران هم هستیم.

انحصارگرایی در بین بازیگران گردشگری برای شما هم مشکلی به وجود می‌آورد؟

مشکل اینجاست که بازیگران بزرگ بعضا خودشان تمام سرویس‌ها را ایجاد می کنند. آنها با این کار هم از «تمام آنلاین شدن» پروسه گردشگری توسط دیگر بازیگران جلوگیری می‌کنند هم اینکه بعضاً تأمین کننده ها را به خود وابسته می کنند و نمی‌گذارند تا پویایی خاصی در این حوزه شکل بگیرد. البته این در عرصه رقابت وجود دارد ولیکن بعضاً انحصار طلبی و مداخله‌های نادرست در قیمت گذاری و … کاملاً مشهود است. در این بازارها گاهی استارتاپ‌هایی که می‌توانند چابک‌تر رفتار کنند و تخصصی وارد مساله شوند به خاطر اعمال این رویکردها در همان بدو شکل گیری از بین می روند و دیگر انگیزه ای برای ادامه کار ندارند.

برنامه شما برای سال ۱۴۰۰ چیست؟

مهمترین آن جذب سرمایه و مستقل شدن تمامی استارتاپ‌های حاضر در استارتاپ استودیو تا پایان سال ۱۴۰۰است. تقویت دپارتمان های تخصصی و مشارکت با سرمایه‌گذارهای دیگر از دیگر برنامه های ماست. می‌خواهیم وارد حوزه‌های دیگر گردشگری مانند گردشگری سلامت هم بشویم. همچنین می‌خواهیم در بحث ترابری و حمل و نقل بین شهری ورود جدی تری پیدا کنیم.