مرگ دوربین‌های DSLR چه تاثیری بر دنیای طراحی لنزها خواهد داشت؟

برای برخی از علاقه‌مندان به دنیای عکاسی یا فعالان حرفه‌ای در این عرصه، دوربین نقش کلیدی و اساسی را باز می‌کند و سایر موارد به عنوان ابزارهای جانبی در پیرامون آن قرار می‌گیرند. در سوی دیگر بعضی از افراد توجه بیشتری به لنزها دارند و خلاقیت خود در عکاسی را با لنزها پدید می‌آورند. کانن نیز در طی ماه‌های اخیر به جمع سونی و نیکون پیوسته است و به آرامی در حال متوقف کردن تولید دوربین‌های تک لنزی بازتابی (SLR) است. اما این تصمیم چه تاثیری بر سرنوشت دنیای لنزهای عکاسی و دارندگان دوربین‌های نسل قبل خواهد گذاشت؟

بدون شک مکانیسم دوربین‌ها همیشه روی طراحی و ساخت لنزهای مختلف اثرگذار بوده است. لنزهای گوناگونی با کاربردهای متفاوت در سایه دوربین‌ها طی سالیان طولانی ظهور پیدا کرده‌اند که البته همه آن‌ها را نمی‌توان در زمره محصولات باارزش قرار داد. اما در حال حاضر صنعت دوربین‌ها دچار دگرگونی شدیدی شده است و با سرعت بالایی درحال مهاجرت به سوی فناوری بدون آینه است.

کانن دیگر محصول جدیدی در سری لنزهای مانت EF معرفی نخواهد کرد و تمرکز خود را روی انواع بدون آینه قرار می‌دهد.

طبق گفته‌های «فوجیو میتارای» (Fujio Mitarai)، مدیرعامل و رئیس هیئت مدیره کانن، پرچمدار بعدی سری SLR این شرکت آخرین عضو از خانواده خود خواهد بود و همچنین تولید لنزهای EF جدید توسط کانن متوقف شده است. اگرچه کانن قصد دارد به تولید دوربین‌های DSLR برای مصرف‌کنندگان عادی در آینده ادامه دهد، اما انتظار می‌رود که محصولات آتی تنها در میان‌رده‌ها خلاصه شوند و تمرکز اصلی کانن در دوربین‌های حرفه‌ای روی نمونه‌های بدون آینه قرار خواهد گرفت.

سونی به طور کلی سری بدون آینه بسیار موفق و پرفروش خود را جایگزین دوربین‌های DSLR کرده است و نیکون نیز درحال سرمایه‌گذاری شدیدی در این حوزه با محصولات جدید خود در سری Z است. در چنین شرایطی کاملاً واضح است که به دلیل تغییرات عمده در زمینه تولید دوربین‌ها و فناوری‌های مورد استفاده در آن‌ها، دنیای لنزهای عکاسی و فیلمبرداری هم دچار تکامل و دگرگونی خواهد شد. اما آیا ممکن است شرایط این بار کمی متفاوت نسبت به گذشته باشد؟ بهتر است برای یافتن پاسخ سوال مطرح شده به روندهای قبلی در صنعت مذکور و رابطه لنز و دوربین بپردازیم.

دوران تک لنزی بازتابی و غیر بازتابی

در طی قرن بیستم، عکاسان با چندین نوع متفاوت از دوربین‌ها و لنزها مواجه شدند. برای مثال دوربین‌های تک لنزی غیر بازتابی (Rangefinder) پس از سالیان جنگ توانستند از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار شوند تا این که توسط دوربین‌های تک لنزی بازتابی جایگزین شدند. دوربین‌های مدیوم فرمت هم از شاتر داخل لنز بهره می‌برند تا زمانی که شاتر داخل بدنه توانست رواج بیشتری پیدا کند. محدودیت‌های تمامی محصولات مختلف گفته شده موجب شدند تا انواع گوناگونی از لنزها جهت مصارف مختلف به بازار عرضه شود.

دوربین 500C ساخت هاسلبلاد هم یکی از نمونه‌های مشهور مدیوم فرمت محسوب می‌شود که توسط ناسا به ماه نیز فرستاده شده. این دوربین برای سالیان طولانی یکی از گزینه‌های اصلی عکاسان بود و از مکانیسم شاتر در داخل لنز استفاده می‌کرد. اگرچه با تغییر محل شاتر به داخل دوربین، شاهد سریع‌تر شدن لنزهای هاسلبلاد نیز بودیم؛ مسئله ‌ای که نه تنها به گشودگی دیافراگم، بلکه به سرعت خود شاتر نیز مرتبط است.

دوربین‌های تک لنزی بازتابی و نسخه‌های دیجیتال آن‌ها یعنی DSLR، از سازوکاری متشکل از آینه بهره می‌برند که به فضای محسوسی میان لنز و حسگر یا نوار فیلم نیاز دارد. این مقدار برای لنزهای سری EF کانن برای با ۱.۷ اینچ (حدود ۴.۳ سانتی‌متر) است. با وجود این که دوربین‌های بازتابی نسبت به انواع غیر بازتابی دارای مزیت‌هایی بودند، اما از لحاظ نوری مخصوصاً در زاویه‌های عریض در جایگاه پایین‌تری قرار می‌گرفتند و از دقت ناکافی در فوکوس دستی هم رنج می‌بردند. لنزهای عریض دوربین‌های SLR مشابه با لنزهای وارونه کانون (رتروفوکال) طراحی می‌شوند که در نتیجه خود لنز از فاصله کانونی آن، طولانی‌تر است تا بتواند فضای کافی برای آینه بازتاب‌دهنده فراهم سازد. به همین دلیل دوربین‌های غیر بازتابی در این زمینه برتری دارند.

 طراحی دوربین‌های غیر بازتابی موجب می‌شود تا لنز فاصله بسیار نزدیک‌تری به صفحه فیلم داشته باشد؛ زیرا نیازی به استفاده از آینه و منشور ندارد. همچنین طراحی اشاره شده از ابزار نوری جداگانه‌ای برای فوکوس و کادربندی استفاده می‌کرد که باعث می‌شد تا فوکوس دقیق‌تری در اختیار کاربر قرار گیرد. با وجود این که دوربین‌های بهره‌مند از طراحی مذکور ساختاری پیچیده داشتند و باید به صورت دوره‌ای تعمیر می‌شدند، اما لنزهای آن‌ها یک سر و گردن بالاتر از انواع مورد استفاده در محصولات SLR قرار می‌گرفت و این مسئله در طیف لنزهای عریض محسوس‌تر می‌شد. به نوعی می‌توان گفت که سیستم تک لنزی غیر بازتابی نیای دوربین‌های بدون آینه کنونی به شمار می‌رود.

مشکل مشابهی در حوزه لنزهای سینمایی احساس می‌شد. برای این که اپراتور بتواند کادربندی خود را مشاهده کند، باید مکانیسم چرخان شاتر – منشور میان لنز و فیلم مورد استفاده قرار می‌گرفت. همین موضوع موجب افزایش فاصله لنز و حسگر می‌شد و یک مانع نوری نیز در میان مسیر عبور نور قرار می‌داد. فاصله گفته شده همیشه یکی از عوامل محدودکننده در میزان عملکرد مناسب لنزها بوده است. اگرچه لنزهای سینمایی و SLR با کیفیت متعددی وجود دارند؛ اما غلبه به محدودیت‌های موجود در زمینه طراحی موجب شده است تا قیمت بسیار گزافی داشته باشند.

عصر جدید دوربین‌ها و لنزها

از زمان معرفی دوربین 5D توسط کانن، مرز میان عکسبرداری و فیلمبرداری بسیار کم‌ رنگ‌تر از گذشته شد. حتی دوربین‌های امروز هاسلبلاد نیز توانایی ضبط ویدیو با کیفیت بسیار بالا را دارند. در همین راستا می‌توان گفت که دوربین‌های بدون آینه می‌توانند آینده هر دو حوزه تصاویر ثابت و متحرک را رقم بزنند و گام بزرگی در تکامل لنزها بردارند؛ زیرا دیگر نیازی به آینه یا شاتر چرخان نخواهد بود و طراحان لنزها می‌توانند با خیال راحت المان‌های مورد نیاز را در فاصله چند میلی‌متری از حسگر قرار دهند.

لنزهای جدید مانت RF کانن دارای فاصله کانونی فلنج (فاصله کانونی عقب) برابر با ۲۰ میلی‌متر هستند که این مقدار از نصف میزان مرتبط با لنزهای مانت EF هم کمتر است. همچنین لنزهای سری Z نیکون دارای فاصله کانونی فلنج ۱۶ میلی‌متر هستند. برای مقایسه بهتر است اشاره کنیم که فاصله لنز و صفحه فیلم در لنزهای SLR نیکون در حدود ۴۶ میلی‌متر بوده است. حتی شرکت آلمانی ARRI که در زمینه ساخت تجهیزات حرفه‌ای فیلمبرداری فعالیت دارد هم در هنگام مهاجرت از مانت PL به LPL، فاصله فلنج محصولات خود را از ۵۲ میلی‌متر به ۴۴ میلی‌متر کاهش داده است.

اهمیت دگرگونی لنزها در چیست؟

لنزها و مانت‌های جدید به شیوه متفاوتی نسبت به نسل‌های قبلی خود تغییر کرده‌اند. اکنون دیگر طراحان لنزها با موانع مرتبط با محدودیت‌های خود دوربین مواجه نمی‌شوند و فاصله بین لنز و حسگر می‌تواند به راحتی جهت کسب بهترین نتیجه توسط سازنده تنظیم شود. با گذر از چنین محدودیت‌هایی، دوربین‌های بدون آینه می‌توانند از مزایای سیستم غیر بازتابی بدون دچار شدن به مشکلات آن، بهره ببرند.

لنزهای مخصوص دوربین‌های بدون آینه از طراحی بهینه‌تر و کیفیت بالاتری بهره می‌برند و در بلند مدت می‌توانند قیمت مناسب‌تری هم نسبت به نسل‌های قبلی داشته باشند.

به لطف همین دگرگونی اکنون به لنزهای جدیدی مثل NIKKOR Z 58mm f/0.95 ساخت نیکون دسترسی داریم. البته نیکون در گذشته هم اقدام به رونمایی از لنز ۵۸ میلی‌متری برای دوربین‌های SLR کرده بود؛ اما کمینه گشودگی دیافراگم آن تنها به f/1.2 می‌رسید و قیمت بسیار بالایی نیز داشت. بازار لنزهای دوربین‌های بدون آینه با حسگر APS-C هم درحال جلب توجه سازندگان مختلف است و امروزه می‌توان موارد جذاب و مناسب بیشتری را در میان آن‌ها دید. لنزهای جدید سری Signature Primes شرکت ARRI نیز به صورت تقریباً تله‌سنتریک (near-telecentric) عرضه می‌شوند؛ یعنی نور ورودی از جلوی لنز می‌تواند تقریباً به طور کامل عمود بر حسگر دریافت شود که موجب کاهش انحراف رنگی و ابیراهی کروی می‌شود.

با سلطه دوربین‌های بدون آینه در سال‌های آتی نه تنها می‌توانیم از طراحی جدید و بهینه در لنزها بهره ببریم؛ بلکه شاهد محصولاتی با کیفیت بالاتر نیز خواهیم بود که در زمینه قیمت‌گذاری هم می‌توانند بهتر از نسل‌های قبلی خود عمل کنند. تنها مشکل عمده در این بین، معضل سازگاری لنزها خواهد بود. اگرچه لنزهای قدیمی می‌توانند به خوبی روی اغلب دوربین‌های جدید مورد استفاده قرار بگیرند؛ اما امکان بهره‌گیری از لنزهای جدید روی دوربین‌های قدیمی به سختی وجود دارد.

• 

• 

اگر اقدام به مهاجرت به سوی دوربین‌های بدون آینه کرده‌اید یا هنوز درباره انجام چنین کاری مطمئن نیستید، بهتر است لنزهای قدیمی خود را نگه دارید. با افزایش عرضه لنزهای جدید مخصوص مخصوص دوربین‌های بدون آینه، انواع مورد نیاز برای محصولات تک لنزی بازتابی به زودی دچار کمبود خواهد شد و در آینده نزدیک بازاری پررونق حول چنین محصولاتی شکل خواهد گرفت که خریداران اصلی در آن، فیلمسازان و علاقه‌مندان به عکاسی خلاقانه خواهند بود. این مسئله در گذشته و برای نسل‌های قبل هم تکرار شده است و شرکت‌هایی مثل Zero Optik و Iron Glass Adapters در حال فروش لنزهای قدیمی‌تر هستند.