گزارش «بانیترو»: بازار لوازم یدکی و خدمات خودرو در ایران بیش از 27 هزار میلیاردتومان است

بیش از 27 هزار میلیارد تومان، ارزش بازار لوازم یدکی خودرو در ایران است. بازار لوازم یدکی، آن هم لوازم یدکی خودرو از آن دست بازارهایی است که هر قدر قدرت اقتصادی جامعه کاهش پیدا کند، به شکل معناداری هم این بازار بزرگ شده و رشد می‌کند. مصرف‌کننده در چنین شرایطی امکان تعویض کالا را ندارد و سعی در تعمیر و بهبود بهره‌وری آن دارد.

بانیترو استارتاپی است که در حوزه لوازم یدکی خودرو و نوبت‌دهی اینترنتی تعمیرات خودرو فعالیت می‌کند. این مجموعه طی پژوهشی اندازه بازار لوازم یدکی خودرو در ایران را تحلیل کرده است.

با توجه به بررسی‌های انجام شده، که اتفاقا بانیترو مدعی است، اعداد و ارقام اعلام شده دست پایین در نظرگرفته شده‌اند؛ بازار لوازم یدکی و خدمات خودرو در ایران بازاری بزرگ و قابل توجه است.

مجموع این بررسی‌ها بیانگر آن است که در محاسبات اندازه کل بازار لوازم یدکی و خدمات خودرو حداقل 27 هزار و 500 میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ است. در ادامه تحلیل این گزارش حجم هر یک از بخش‌های بیان شده را به طور تفکیک شده بررسی خواهیم کرد.

17 میلیون خودرو فعال در کشور وجود دارد

در بخش ابتدایی این گزارش به تعداد خودروهای فعال در کشور و بر همان اساس میزان لوازم یدکی مورد نیاز بازار بر اساس این تعداد خودرو اشاره شده است.

این پژوهش با استناد به ارزیابی اخیر اداره دارایی، اعلام کرده که حداقل 17 میلیون خودرو فعال در کشور وجود دارد. از سویی دیگر آمار منتشر شده در نشست خبری انجمن تخصصی صنایع همگن نیرو محرکه و قطعه سازان خودرو کشور در سال ۹۷ نیز بیانگر آن است که نیاز بازار لوازم یدکی معادل ۸٫۱ میلیارد دلار است.

از این میزان مبلغ ۶٫۵ میلیارد دلار آن برای تامین لوازم یدکی خودروهای موجود و مابقی آن برای حوزه تولید، بوده است. همچنین در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ نیز بین ۲٫۵ تا ۳ میلیارد دلار قاچاق لوازم یدکی به کشور انجام شده است.

بر اساس نمودار بالا، بانیترو برای بررسی دقیق‌تر بازار خدمات خودرو کشور آن را به دو دسته اصلی لوازم جانبی و خدمات تقسیم کرده است. بر همین اساس قطعات مصرفی، قطعات عملکردی، اجزای بدنه و لوازم جانبی خودرو در گروه لوازم جانبی جای گرفته‌اند و سرویس‌های دوره‌ای و تعمیرات خودرو هم در گروه خدمات جای گرفته‌اند.

بازار جهانی لوازم یدکی و رشد مدام آن

در بخش دیگری از این پژوهش بانیترو به نرخ رشد بازار جهانی لوازم یدکی خودرو از سال 2021 تا 2026 اشاره کرده است. بر اساس بررسی‌های انجام شده توسط بانیترو به نظر می‌رسد این بازار با رشدی قابل توجه همراه با نرخ رشد مرکب 5.8 درصدی در حال پیشرفت است.

اندازه بازار لوازم یدکی به شکل معناداری در حال بزرگ شدن است و از سویی دیگر همین داده‌ها بیانگر آن است که با وجود پیشرفت و دگرگونی صنعت خودرو، حواشی آن از جمله بازار لوازم یدکی نیز در حال بزرگ شدن است. نگاهی به نمودار بالا تحلیل و درک اندازه جهانی این بازار را ساده‌تر خواهد کرد.

تخمین اندازه بازار لوازم مصرفی بر اساس میزان مصرف سوخت

بانیترو در بخش دیگری از این پژوهش با استناد به میزان بنزین مصرفی در کشور، اندازه بازار خدمات مصرفی در کشور را تخمین زده است.

بر اساس داده‌های به دست آمده در بررسی‌های بانیترو، اگر متوسط مصرف سوخت خودروهای داخل کشور ۱۲ لیتر در صد کیلومتر در نظر گرفته شود، با تناسب و تقریب می‌توان نتیجه گرفت که خودروهای داخل کشور روزانه حدود ۷۰۰ میلیون کیلومتر مسافت طی می کنند. 

اما دلیل اهمیت میزان سوخت مصرفی در خودروها از آنجایی است که میزان سوخت مصرفی ارتباطی مستقیم با مسافت طی شده توسط خودرو دارد. مسافت هم شاخصی است که بر اساس آن می‌توان زمان تعویض قطعات مصرفی خودرو را بر اساس آن تخمین زد.

بر اساس آنچه بانیترو در گزارش خود مطرح کرده، متخصصان خودرو برای تعویض این قطعات دوره‌های زمانی مبتنی بر مسافت طی شده را در نظر می گیرند. در جدول زیر تعدادی از مهم ترین و پر کاربردترین اجزای مصرفی خودرو به همراه میانگین مسافت طی شده برای تعویض و متوسط قیمت با توجه به نظر کارشناسان بانیترو آمده است.

اما در نهایت اهمیت این بررسی بانیترو از آنجایی است که حجم بازار لوازم یدکی خودرو در کشور را تخمین زده است. بر این اساس اگر 20 درصد از مالکان خودرو هم بنا به دلایل مختلف از جمله مشغله به تعویض قطعات توجهی نکنند باز هم با حجم بازار قابل توجهی روبرو خواهیم شد.

بر اساس بررسی اطلاعات ثبت شده بازار لوازم مصرفی در سال 1400 عددی معادل 10 هزار میلیارد تومان بوده است.

بازار قطعات عملکردی

این بررسی‌ها در ادامه به بررسی بازار قطعات عملکردی پرداخته است. ارزیابی‌های فنی بانیتو بیانگر آن است که مراجعه به منظور تعویض قطعات عملکردی کمتر و حدود نصف مراجعه برای تعویض قطعات مصرفی است.

از سویی دیگر هزینه تعمیر و قطعات عملکردی دو برابر قطعات مصرفی است. بنابراین با توجه به اندازه بازار قطعات مصرفی، این بخش از بازار هم دست کم 10 هزار میلیارد میلیارد تومان ارزش دارد. با توجه به این موضوع حجم بازار لوازم یدکی عددی قابل توجه است.

اثرگذاری تصادف در نیاز به قطعات بدنه خودرو

تعویض قطعات مربوط به بدنه خودرو اغلب به واسطه تصادف اتفاق می‌افتد. رئیس پلیس راهور تهران چندی پیش اعلام کرده که روزانه ۱۷۰۰ تصادف در تهران رخ می‌دهد. این تعداد تصادف برابر با ۲۱ درصد کل تصادفات کشور است.

اما آمار دقیق‌تر درباره تعداد تصادفات مربوط به بیمه مرکزی است. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ بیش از ۹۰۰ هزار خسارت پرداخت شده از طریق بیمه شخص ثالث را اعلام شده است. بر اساس این آمار حداقل دو هزار میلیارد تومان در سال هزینه تصادفات کشور می شود.

از لوازم یدکی به سمت خدمات

پیش از این گفتیم بانیترو برای بررسی آسان‌تر بازار خدمات خودرو، این بازار را به دو بخش لوازم جانبی و خدمات تقسیم کرده است. در ادامه این بررسی‌ها این پژوهش به بررسی خدمات پرداخته است.

اهمیت خدمات در واقع از آنجایی است که میزان دستمزد تعمیرکاران خودرو را نشان می‌دهد. این در واقع بخشی از خدمات محسوب می‌شود که اتفاقا بر اساس عرفی قدیمی که بین تعمیرکاران خودرو رواج دارد، بین 15 تا 30 درصد هزینه قطعات را اجرت کارشان محاسبه می‌کنند.

این عدد به هیچ عنوان رسمی نبوده و مورد تایید هیچ اتحادیه‌ای نیست. بانیترو در این گزارش اعلام کرده این عدد فقط و فقط تجربه تیم بانیترو است که نشان می‌دهد یک تعمیرکار به صورت آماری حداقل ده درصد قیمت قطعه مصرف شده را به عنوان اجرت دریافت کرده.

به هر روی با محاسبه حداقل 15 درصد، اندازه بازار خدمات خودرو حداقل و به صورت بدبینانه3300 میلیارد تومان است.

لوازم مصرفی، سهم اصلی بازار لوازم یدکی خودرو در ایران

بررسی‌های آماری بانیترو بیانگر آن است که 37 درصد از بازار لوازم یدکی خودرو ایران فقط منحصر به لوازم مصرفی است. رتبه بعدی هم با 36 درصد به لوازم یدکی می‌رسد. همچنین لوازم بدنه با 14 درصد و خدمات خودرو در پله آخر با 13 درصد رتبه‌های بعدی قرار دارند.

این بازار اما به مانند دیگر بازارهای فعال از عوامل مثبت و منفی قابل توجهی اثرپذیری دارد. افزایش تولید خودرو، افزایش نرخ تصادفات و همچنین افزایش قیمت خودروی صفر در برابر خودور کارکرده از عواملی است که بانیترو مدعی شده منجر به رشد بازار لوازم یدکی شده‌اند.

از سویی دیگر عواملی همچون افزایش نرخ ارز، افزایش قیمت بنزین، افزایش قاچاق لوازم یدکی و همچنین کاهش تولید و واردات قطعه منجر به کوچک شدن بازار لوازم یدکی شده‌اند. این تحلیل اما هچنان بیانگر این است که بازار لوازم یدکی همچنان بازاری در حال رشد است.

این حجم از بازار که اتفاقا همچنان ظرفیت توسعه دارد، قطعا مورد توجه استارتاپ‌ها هم قرار گرفته است. بانیترو در بخش پایانی گزارش خود فهرستی از استارتاپ‌های فعال در این حوزه را منتشر کرده است.

از بین این 8 شرکت معرفی شده، یکی از قدیمی‌ترین‌ها، دیجی‌کالا و چاله سرویس هستند که از سال 1385 وارد این بازار شده و شروع به ارائه خدمات کرده‌اند. اتوهاب نیز به عنوان جوان‌ترین عضو این حوزه از سال 1397 فعالیت خود را آغاز کرده است.

اندازه بازار تقریبای 28 هزار میلیاردتومانی که بای سال 1400 از طرف بانیترو تعریف شده در نهایت بیانگر آن است که نه تنها این حوزه ظرفیت پذیرش آغاز به کار استارتاپ‌های نوآور دیگری هم دارد، بلکه فعالان قبلی هم در صورت توسعه عملکرد خود و همچنین رفتار خلاقانه‌تر امکان کسب سود قابل توجهی را در این بازار خواهند داشت.