گفتگو با تیم مسیریاب نشان؛ روایت مسیر پر پیچ‌وخم تصویربرداری از خیابان‌های ایران

نقشه و مسیریاب نشان امکان مشاهده تصاویر خیابان‌های 14 شهر ایران را فراهم ساخته است. پروژه‌ای که برای پیاده‌سازی آن معادل 386 روز کاری، رانندگی و تصویربرداری انجام شده و با صرف هزینه 30 هزار دلاری برای تجهیزات، تاکنون بیش از 2 میلیون تصویر در معرض دید کاربران قرار گرفته است. پروژه پیاده‌سازی نمای خیابان در نشان یک مسیر پر پیچ و خم بوده که گاه تعطیل شده و گاهی به بازداشت و دادسرای رفتن افراد دخیل در پروژه هم کشیده شده است. به گفته تیم نشان تلاش برای ارائه سرویس «نشان 360» از ابتدای سال 1399 آغاز شد و اکنون نیز با وجود اینکه تصاویر ۱۴ شهر ارائه شده اما قرار است تا پایان سال 1401 خبرهای جدیدتری در این باره بیشتر منتشر و پروژه کامل‌تر شود.

قابلیت "Street View" که با عنوان «نشان 360» به این مسیریاب اضافه شده به کاربران اجازه می‌دهد نمای 360 درجه خیابان‌های 14 شهر ایران را مشاهده کنند. این نخستین بار است که یک اپلیکیشن مسیریاب ایرانی، ویژگی نمای خیابان را در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد؛ سرویسی که کمک می‌کند تا این اپلیکیشن به داده‌های غنی‌تری دسترسی پیدا کرده و رقابتشان با همتایان ایرانی و بین‌المللی وارد فاز تازه‌ای شود.

اما چنین پروژه عظیمی، سوالات زیادی را برای کاربران و علاقمندان به حوزه فناوری ایجاد کرده است. از ابزار و تجهیزات به کار رفته در پروژه گرفته تا چالش‌های تصویربرداری در کنار اینکه آیا اضافه کردن نمای 360درجه خیابان‌های ایران به هزینه و زمان صرف شده برای آن می‌ارزید یا خیر. برای یافتن پاسخ این سوالات سری به دفتر نشان زدم تا با دست‌اندرکاران اصلی پروژه گفتگو کنم.

نشان ۳۶۰؛ از تصمیم تا پیاده‌سازی

این دومین دیدار تیم دیجیاتو با تیم نشان است. آن‌ها در نیمه شهریور سال 1398 که هنوز خبری از کرونا نبود و نشان حدود 3 میلیون نصب فعال داشت (اکنون آمارهای نصب این مسیریاب بیش از 10 میلیون است)، به دیجیاتو گفته بودند که فعلا پیاده‌سازی قابلیتی مثل "Street View" جز اولویت‌های بالایشان نیست، و در زمانی دیرتر به سراغ آن خواهند رفت. اما چه شد که نظر آنها تغییر کرد؟ «رضا نظری»، مدیر ارشد اجرایی نشان در پاسخ به این سوال دیجیاتو گفت:

«از روز تولد نشان در فکر توسعه سرویس‌های مختلفی که امکان عرضه روی نقشه دارند، بوده و هستیم. استریت ویو نیز یکی از همین امکاناتی است که برای پیاده‌سازی‌اش بایستی شرایط و ظرفیت‌هایش فراهم می‌شد. خرید برخی از ابزارها و تجهیزات این پروژه در شرایط تحریم بسیار دشوار بود علاوه‌بر این عدم تجربه برای چنین کاری و ابهام در خصوص هماهنگی‌های مورد نیاز همگی موجب شده بود بر سر اینکه آیا می‌شود به قابلیت "Street View" پرداخت، تردید داشته باشیم. اما ظرفیت‌ها فراهم و مسیر هموار شد و به این نتیجه رسیدیم که امکان ورود به این پروژه وجود دارد.»

او با اشاره به اینکه مسیر پروژه ارائه نمای 360 درجه خیابان‌ها از نوروز 1399 آغاز شده، گفت سرویس مذکور از یک ماه پیش مراحل نهایی خود را طی کرده و طی هفته ابتدایی مرداد نیز در اختیار کاربران نشان قرار گرفته است.

قابلیت نشان 360 اما فعلا نمای خیابان‌های 14 شهر کشور را نمایش می‌دهد. در همین راستا این سوالات مطرح می‌شود که معیار انتخاب این 14 شهر چه بوده و سایر مراکز استان‌ها تا چه زمانی به نقشه و مسیریاب نشان افزوده خواهند شد؟

مدیر ارشد اجرایی این مجموعه با بیان اینکه ظرفیت، شرایط و امکان هماهنگی در این 14 شهر بیشتر فراهم بوده به دیجیاتو گفت اگر به روزهای اول پروژه بازگردند، شاید مکانیزم تصمیم‌گیری‌شان تغییر و در اولویت‌بندی‌شان بازنگری کرده و با رویکردی متفاوت به سراغ شهرها برای تصویربرداری بروند.

به گفته وی جهت کسب مجوز برای تصویربرداری‌های این پروژه با شهرداری‌ها و منطقه آزاد قشم در ارتباط بودند. اما آیا سابقه همکاری با شهرداری مشهد، مسیر کسب مجوز از سایر شهرداری‌ها را هم آسان کرد؟ نظری در پاسخ اعلام کرد که راژمان (شرکت مادر نشان) از سال 91 در قالب اپلیکیشن‌های نقشه‌ی همراه با شهرداری‌های مختلفی همکاری می‌کرده و اساسا شهرداری‌ها، نهادهای عمومی مستقلی هستند که به صورت محلی تصمیم‌گیری می‌کنند؛ از همین رو توانستند به تعامل خوبی با شهرداری‌ها دست پیدا کنند.

رقابت نشان و بلد برای عرضه Street View

بلد به عنوان رقیب داخلی نشان، خیلی زودتر پروژه تصویربرداری از خیابان‌های ایران را اعلام کرده بود. «حسام آرمندهی»، موسس هلدینگ هزاردستان در شهریور 1398 از ثبت تصاویر سه بعدی تهران و شهرهای دیگر خبر داد و قرار بود روی نقشه بلد نمایش داده شود. چه شد که نشان زودتر از رقیب خود توانست این قابلیت را رونمایی کند و در دسترس کاربران خود قرار دهد؟

«بهزاد کاظمی»، مدیر پروژه نشان 360 در همین رابطه گفت چالش‌های بسیار این حوزه و تجربه جدید آن در چنین موضوعی احتمالا بی تاثیر نبوده است: «همان طور که گفتم این پروژه برای اولین بار در ایران انجام شده و خود ما چالش‌های زیادی داشتیم و شکست‌های زیادی را تجربه کردیم تا در نهایت به نتیجه رسیدیم.»

نظری نیز با تاکید بر اینکه سرویس مورد نظر نیاز به تمرکز بسیاری داشته، گفت پروژه‌ای که می‌خواهد برای اولین بار اجرایی شود و نمونه مطالعاتی از آن وجود ندارد، نیاز به تجربه کردن و آزمون و خطا دارد: «این پروژه افت و خیزهای بسیاری داشت. مدل خودرو و شیوه نصب تجهیزات، سخت‌افزارهای مورد نیاز، چالش‌های پردازش این نوع تصاویر و… از مواردی هستند که چون تجربه‌ای درباره آن‌ها نداشتیم با شکست‌های زیادی رو به رو شدیم.»

او در ادامه تاکید کرد خودشان را در این سرویس محدود به زمین (مسیرهای جاده‌ای) ندیده و برنامه‌هایی دارند تا با وسایل نقلیه مختلفی مسیرهای جذابی را طی کرده و تا پایان 1401 ضمن اضافه کردن سایر مراکز استان‌ها به این سرویس، جذابیت آن را نیز افزایش دهند: «به مرور زمان با بازنگری در تکنولوژی، آمادگی لازم فراهم شده تا تصویر شهرهای دیگر نیز اضافه شوند.»

به نظر می‌رسد تجربه سه ساله و آشنایی با راهکارهای فنی به نشان کمک کند تا در مدت زمان کمتری، 17 مرکز استان دیگر را به سرویس نشان 360 اضافه کند. کاظمی با تایید این موضوع به دیجیاتو گفت: «به راه‌حل‌های پایداری برای چالش‌هایی که با آن‌ها برخورد کرده‌ایم رسیده‌ایم. مسیر پردازشی (پایپ لاین) تهیه شده و با دریافت تصاویر سایر شهرها می‌توانیم کار را از لحاظ فنی پیش ببریم.»

مدیر ارشد نشان نیز اعتقاد دارد آن‌ها به خط تولیدی دست پیدا کرده‌اند که با تهیه فرآورده مورد نیاز (برداشت تصاویر شهرها) می‌توانند در یک سیکل مشخصی، تصاویر را در اختیار کاربران قرار دهند.

نگاهی به پیچیدگی‌های پروژه نشان 360

مدیران نشان از این اقدام به عنوان یک پروژه عظیم یاد می‌کنند و بارها این موضوع در خلال مصاحبه مطرح می‌شود. اما پیچیدگی‌های پروژه عظیم نمای خیابان‌های کشور در لایه فنی و تصویربرداری چه بود؟ در واقع از آنها پرسیدیم موانعی که بر سر راه توسعه این ویژگی نشان بوده چه چیزهایی بودند؟

کاظمی یکی از سختی‌های این پروژه را، نبود هیچ راهنمایی خاصی در این باره دانست: «برخی نمونه‌های بین‌المللی قابلیت استریت ویو را پیاده کرده‌اند اما هیچکدام تجربه این مسیر را با دیگر شرکت‌ها به اشتراک نگذاشته‌اند از همین رو در اجرای پروژه با چالش‌هایی رو به رو بودیم که قبلا تجربه نکرده بودیم و با آزمون و خطا پیش می‌رفتیم.»

او با بیان اینکه در این مسیر کم تجربه شکست نداشته‌اند اظهار داشت پیش‌بینی‌شان این بوده که سرویس را تا مرداد 1400 عرضه کنند اما در مرحله پردازش تصاویر با چالش‌هایی رو به رو شده که مجبور شدند برخی کارها را دوباره انجام دهند و از برنامه‌شان یک سال عقب ماندند:

«ما با حجم زیادی داده و عکس‌های خامی رو به رو بودیم که بایستی در مراحل مختلفی روی آن‌ها پردازش صورت می‌گرفت تا در نهایت به دست کاربر برسد. به طور مثال باید پلاک خودروها و چهره افراد پوشانده می‌شد و با توجه به حجم داده بالا و حساسیت موضوع اگر اشتباهی رخ می‌داد، همه چیز پشت سر هم خراب شده و بایستی مجدد همه موارد اصلاح می‌شدند. همچنین جهت نمایش تصاویر بایستی فاکتورهای سرعت اینترنت و حافظه گوشی‌های کاربران را در نظر می‌گرفتیم از همین رو ابتدا عکسی با کیفیت کم به کاربر نمایش می‌دهیم تا کاملا پردازش شود و سپس با کیفیت بهتر نشان داده شود.»

به گفته کاظمی آن‌ها ناچار شدند در اواخر پاییز سال گذشته، پروژه را به صورت کامل متوقف کنند تا فرآیندها را بررسی و اصلاح کرده و مجددا به سراغ آن رفته‌اند. از این قبیل توقف‌ها در این پروژه کم رخ نداده اما در پاییز 1400، طولان‌ترین وقفه گریبانگیر پروژه شده است.

«بهزاد باقری» مدیر عملیات پروژه نشان 360 نیز به چالش‌های این پروژه در زمینه برداشت میدانی  تصاویر اشاره کرده و گفت: «فاکتورهایی مثل نوع خودرو و ابعاد آن، ارتفاع دوربین، زمان تصویربرداری، ترافیک، شرایط آب‌وهوایی و مصرف سوخت از جمله مواردی بودند که باید برای ثبت تصاویر به آن‌ها توجه می‌کردیم.»

عدم امکان تصویربرداری به هنگام تابش مستقیم نور خورشید به علت گرفته شدن یکی از زوایای دوربین، محدودیت دمایی و رطوبت برای تجهیزات از جمله عوامل چالش‌زای این پروژه بودند. همچنین برداشت‌های صورت گرفته در جزیره هنگام و جنگل حرا و انتقال تجهیزات به قایق و در نظر گرفتن باتری اضافه و… از جمله دغدغه‌های دیگری بود که بایستی مسائل آن‌ها مدنظر قرار می‌گرفتند.

او با بیان اینکه یکسری دغدغه‌های امنیتی همواره برای چنین پروژه‌هایی وجود دارد، عنوان کرد در این 14 شهر بیش از 100 بار جلوی تیم تصویربرداری توسط ارگان‌های مختلف گرفته شده و مجوز آن‌ها بررسی شده است؛ این تیم حتی 11 بار هم بازداشت شدند و یک بار کار به دادسرا هم کشیده شده است!

نمایش بیش از 2 میلیون تصویر در نشان

باقری در ادامه به تجهیزات به کار رفته در پروژه تصویربرداری از خیابان‌های ایران اشاره کرد و گفت: «ما از دوربینی با ۶ لنز برای تصویربرداری 360 درجه استفاده کردیم که 5 لنز در اطراف و یک لنز در بالای سازه‌ای که خودمان طراحی کرده بودیم، قرار گرفتند. همچنین از RTK برای افزایش دقت موقعیت‌یابی GPS، کامپیوتر و نمایشگر استفاده کردیم که برای برق مورد نیاز آن‌ها نیز یک اینورتر به باتری خودرو متصل شده بود.»

برای پیاده‌سازی این قابلیت در 14 شهر، بیش از 2 هزار و 700 ساعت معادل 386 روز کاری، رانندگی و تصویربرداری انجام شده که طی این ساعات بیش از 20 هزار کیلومتر از معابر اصلی و کوچه‌های ایران تصویربرداری شده است. به گفته باقری بیش از 2 میلیون عکس برای قابلیت نشان 360 به کاربران نمایش داده می‌شود که حداقل 4 برابر این تعداد، عکس از معابر شهرهای ایران تهیه شده است.

مدیر عملیات پروژه نشان 360 با بیان اینکه کار تصویربرداری در هر شهر با خودروهای مختلفی انجام شده اظهار داشت آن‌ها سعی کرده‌اند از امکانات و ظرفیت‌های هر شهر استفاده کنند: «با توجه به اینکه مشهد اولین شهر برای شروع پروژه بود، کار تصویربرداری در آن بیش از سایر شهرها طول کشید. همچنین تصاویر کوچه‌های مشهد نیز ثبت شده که همین موضوع به تنهایی 2 ماه طول کشیده است؛ در حالی که برداشت خیابان‌های اصلی تهران 45 روز زمان برده و این کار در یاسوج در زمان کمتری انجام شده است.»

به گفته وی معمولا تصویربرداری‌ها توسط یک گروه دو نفره شامل یک راننده و یک اپراتور صورت گرفته است.

همه می‌دانند اختلال GPS در شهرهای بزرگ مثل تهران، بارها و بارها پروژه‌های مرتبط با این فناوری را دچار اختلال کرده است. آیا این مساله فعالیت نشان را برای برداشت تصاویر مختل نکرده است؟ باقری در پاسخ به این سوال دیجیاتو گفت معمولا نویز موجود، بیشتر گوشی‌های موبایل را تحت تاثیر قرار داده و تجهیزات آن‌ها برای RTK (تکنیک مورد استفاده به منظور کاهش و حذف خطاهای رایج در موقعیت‌یابی به کمک GPS) باعث شده تا دقت بالاتری برای ثبت موقعیت داشته باشند.

نظری نیز با تاکید بر اینکه نمایش دقیق موقعیت به کاربران نشان همواره دغدغه آن‌ها بوده است اظهار داشت این مشکل از سوی مجموعه آن‌ها نبوده و ابراز امیدواری کرد تا با حل شدن این مساله بتوانند خدمات بهتری به کاربرانشان ارائه دهند.

پروژه‌ای با هزینه 30 هزار دلاری

مدیر ارشد نشان در پاسخ به سوال دیجیاتو درباره هزینه‌های صورت گرفته برای این پروژه گفت: «در این پروژه تجهیزات پیچیده‌ای استفاده نشده است و به جز دوربین اغلب تجهیزات نظیر RTK و تجهیزات داخلی از داخل کشور خریداری شده است. حدودا درباره پکیج 30 هزار دلاری برای تجهیزات پروژه صحبت می‌کنیم. همچنین هزینه تیم عملیات و هزینه‌های جانبی در این عدد در نظر گرفته نشده است.»

استریت ویو شاید برای کاربران قابلیتی جذاب باشد اما آیا صرف این همه زمان و هزینه تنها برای چنین هدفی بوده است؟ بهزاد کاظمی مدیر پروژه نشان 360 اعلام کرد آن‌ها قرار است در کنار سرویس نشان 360، استفاده‌های متنوع دیگری از تصاویر ثبت شده داشته باشند که به بهبود خدمات ارائه شده به کاربران بسیار کمک خواهد کرد:

«از این تصاویر قرار است برای اصلاح معابر و مکان‌ها استفاده شود. برای مثال از عکس پلاک خانه‌ها برای تطبیق سایر داد‌های نشان استفاده خواهیم کرد و پس از پردازش روی نقشه قرار خواهند گرفت. استفاده دیگری که این تصاویر برای ما دارد، تابلوهای راهنمایی و رانندگی هستند تا مسیرهای یک طرفه، بن بست، میزان سرعت مجاز و… مشخص شود. تمام این‌ها کمک خواهد کرد تا کیفیت دیتای نقشه افزایش یابد و سرویس بهتری ارائه کنیم.»

نظری نیز ابراز امیدواری کرد با استفاده از این تصاویر کاربران بتوانند جاذبه‌های شهرهای مختلف را تماشا کرده و حس بهتری داشته باشند و در نهایت نیز نشان سرویس بهتر و محصول کاربرپسندی ارائه کند.

همان طور که مدیران نشان نیز اشاره کردند، بایستی به واسطه نشان 360 منتظر خدمات بیشتری روی این نقشه و مسیریاب ایرانی باشیم که آن را بیش از پیش کاربردی خواهد کرد. شاید روزی فرا رسد که این سرویس‌ها آنقدر گسترده و متنوع شده باشند که رانندگی در خیابان‌های ایران بدون استفاده از مسیریاب تقریبا ناممکن باشد.