تکنولوژی دالبی اتموس موزیک چیست و چطور تجربه موسیقی‌ها را دگرگون می‌کند؟

علی‌رغم ظهور سرویس‌های استریم موسیقی که چشم‌انداز دسترسی‌پذیری به موسیقی را به شکلی اساسی دگرگون کردند، تا به این لحظه تغییر چندانی در شیوه تولید آهنگ‌ها به وجود نیامده است. چه موزیک را از طریق رادیوهای FM گوش دهید، چه ماهواره‌ دیجیتال و چه روی سی‌دی و دی‌وی‌دی یا فایل‌های رزولوشن بالا نظیر FLAC یا DSD، فایل اصلی احتمالا به شکل استریو ضبط شده باشد: همان ترکیب دو کاناله و آشنای صدا که برای دو دهه کامل همراهی‌مان کرده است.

اما این رویکرد در حال تغییر است: تکنولوژی Dolby Atmos Music دارد راهش را به آرامی به تجارت موسیقی باز می‌کند و آنقدر تفاوت ایجاد خواهد کرد که صدای استریوی را شبیه به رادیوی AM مونو جلوه می‌دهد. احتمالا از پیش با تکنولوژی دالبی اتموس برای فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی آشنا بوده باشید، اما دالبی اتموس موزیک، غولی بسیار متفاوت است. به عنوان راهی تازه برای ضبط و گوش سپردن به موسیقی، اتموس موزیک می‌تواند گام بزرگ بعدی در صنعت موسیقی باشد.

بیایید مروری داشته باشیم بر هرچه باید راجع به این تکنولوژی بدانید.

دالبی اتموس موزیک چیست؟‌

دالبی اتموس موزیک، موزیکی است که با فرمت صدای Atmos 3D -متعلق به شرکت دالبی- ضبط و تولید شده است. این چیزیست که ما صدایش می‌کنیم، اما دالبی ترجیح می‌دهد به جای «3D» از کلمه «همه‌جانبه» استفاده کنپ و می‌گوید اتموس نه یک فرمت، بلکه یک «تجربه» است. از لفاظی‌ها که بگذریم، اتموس موزیک از چند منظر متفاوت از موزیک استریوی سنتی ظاهر می‌شود.

کانال‌ها را باز نگه دارید

تولیدکنندگان موسیقی در دوران مدرن به تجهیزات بسیار پیچیده‌ای برای ضبط دیجیتال دسترسی دارند، تجهیزاتی که به آن‌ها اجازه می‌دهد موسیقی را از چند دوجین کانال جداگانه (که ترک هم نامیده می‌شوند) میکس کنند. با این همه، مهم نیست که کارتان را با چند کانال آغاز می‌کنید، اگر مشغول ضبط یک موزیک استریو باشید، این کانال‌ها باید در نهایت ترکیب و تبدیل به تنها دو کانال شوند: یک کانال چپ و یک کانال راست که روی دو اسپیکر در محیطی استریو پخش می‌شوند.

دالبی اتموس موزیک از سوی دیگر، یک تکنولوژی صدای فراگیر بومی است که از سقف ۱۲۸ کانال و سقف ۳۴ اسپیکر جداگانه در سینمای خانگی پشتیبانی می‌کند، از جمله اسپیکرهایی که صدا را مسقیما از سقف به سمت گوش شنونده پخش می‌کنند.

به نظر می‌رسد این از آن تکنولوژی‌هایی باشد که در سینماها گیرتان می‌آید و واقعا هم هست. دالبی اتموس برای ساخت ساندترک‌های شدیدا درگیرکننده در فیلم‌های سینمایی به کار گرفته می‌شود و این احساس را به وجود می‌آورد که صدا دارد به صورت همزمان از جلو، پشت سر، طرفین و بالا پخش می‌شود. اما از همین تکنیک ضبط صدا می‌توان در موسیقی هم استفاده کرد و به نتیجه‌ای مشابه دست یافت: درگیری صوتی کامل.

گفتنش آسان است که دالبی اتموس موزیک خیلی ساده ترک‌های موسیقی معمولی را برداشته و روی تجهیزات صوتی فراگیر پخش می‌کند. هرچه نباشد تمام رسیورهای سینمای خانگی می‌توانند یک منبع صوتی مانند وینیل، سی‌دی یا مدیای استریم شده را برداشته و آن را برای یک سیستم فراگیر، مثل اسپیکرهای ۷.۱ کاناله بهینه‌سازی کنند. اما اتموس موزیک تبدیل صرف استریو به صدای فراگیر چند کاناله نیست. این تکنیکی در ضبط صدا است که همه‌چیز را از اساس دگرگون کرده و از این کانال‌های اضافه به شکلی کاملا جدید استفاده می‌کند.

یکی از اصلی‌ترین مشخصه‌های دالبی اتموس برای فیلم‌ها و دالبی اتموس موزیک اینست که یک شی (یا در مورد موسیقی‌ها، ترک یک ساز یا وکال)‌ می‌تواند به صورت مستقل توسط تولیدکننده در محیطی سه‌بعدی دست‌کاری شود. برای مثال وقتی به پخش اتموس موزیک روی یک سیستم صوتی سازگار با اتموس می‌پردازید، هنگام آغاز سمفونی ممکن است صدای ویولن‌ها را در مقابل‌تان بشنوید و بعد با گذشت زمان، جایگیری این سازها در محیط به‌گونه‌ای تغییر می‌کند که حس خواهید کرد از همه طرف به گوش می‌رسند.

این تکنولوژی سطحی دیده نشده از کنترل را در اختیار موسیقی‌دانان قرار می‌دهد و درست مانند افکت سه‌بعدی در فیلم‌ها، اگر به خوبی پیاده‌سازی نشود احساس چندان خوبی به مخاطب نمی‌دهد. اما به همین ترتیب، اگر تولیدکننده در کار خود وارد باشد می‌تواند تجربه‌ای کاملا متفاوت از موسیقی را برای شنونده رقم بزند.

چطور می‌توان به موسیقی‌های سازگار با دالبی اتموس گوش سپرد؟

تا به این لحظه از چند روش مختلف می‌توان برای گوش سپردن به موسیقی‌های دالبی اتموس استفاده کرد.

اتموس موزیک روی اسپیکرهای سینمای خانگی و ساندبارها

اپلیکیشن استریم موسیقی Tidal اکنون شامل یک لایبرری نسبتا غنی از ترک‌های دالبی اتموس موزیک است. اگر یک استریمر سازگار با اتموس داشته باشید، یعنی دیوایسی نظیر اپل تی‌وی ۴ کی، آمازون فایر تی‌وی یا مدل‌های ۲۰۱۹ انویدیا Shield و یا رسیور یا ساندباری A/V، می‌توانید به اتموس موزیک از طریق اپ تیدال گوش بسپارید.

اتموس موزیک روی اسپیکرهای وایرلس

Amazon Music HD هم یک لایبرری از ترک‌های دالبی اتموس موزیک دارد که البته تنها از طریق اسپیکر هوشمند Echo Studio 3D خود آمازون می‌توانید به آن‌ها دسترسی داشته باشید.

از سوی دیگر، سونوس هم از نخستین اسپیکر وایرلس سازگار با دالبی اتموس رونمایی کرده که ساندبار Sonos Arc نام داشته و ۷۹۹ دلار قیمت‌گذاری شده. تا به اینجای کار، نه تیدال و نه آمازون موزیک اچ‌دی خبر از پشتیبانی Arc از اتموس موزیک نداده‌اند، اما این قابلیت مشخصا به زودی از راه خواهد رسید.

اتموس موزیک روی اسمارت‌فون‌ها و تبلت‌ها

اسمارت‌فون‌های اندرویدی سازگار با دالبی اتموس -نظیر گلکسی اس ۱۰ و اس ۲۰ سامسونگ یا برخی دیوایس‌های هواوی و سونی- می‌توانند از طریق اپلیکیشن تیدال و اشتراک HiFi به این موسیقی‌ها دسترسی داشته باشند. گفتنی است که آیفون‌های جدید اگرچه با اتموس سازگاری دارند، اما هنوز مورد پشتیبانی قرار نگرفته‌اند.

چه موسیقی‌هایی در فرمت دالبی اتموس موزیک در دسترس‌اند؟

دالبی اکنون با دو کمپانی بزرگ در زمینه موسیقی وارد همکاری شده: Universal Music Group و Warner Music Group. هر دو کمپانی گفته‌اند که موسیقی‌هایی جدید و همینطور برخی از آثار کلاسیک خود را با پشتیبانی از فرمت اتموس موزیک عرضه خواهند کرد. هیچ یک از این دو اشاره‌ای به تعداد دقیق ترک‌های اتموس موزیک خود نکرده‌اند، اما حداقل می‌توان منتظر هزاران اثر مختلف بود. از سوی دیگر، یکی از اینسایدرهای صنعت موسیقی مدعی شده که تا پایان سال ۲۰۲۰، حداقل ۱۰ هزار ترک اتموس موزیک خواهیم داشت.

درحالی که وارنر هنوز لیست هنرمندانی که به این فرمت روی می‌آورند را اعلام نکرده، یونیورسال می‌گوید از جمله هنرمندانی که ترک‌های اتموس موزیک خواهند داشت می‌توان به بستایل، بیتلز، بیلی آیلیش، التون جان، لیدی گاگا، لوچیانو پاواروتی و ویکند اشاره کرد.

آیا دالبی اتموس موزیک رقیبی هم دارد؟

بزرگ‌ترین رقیب اتموس موزیک، توسط سونی در حال توسعه است. تکنولوژی 360 Reality Audio این شرکت ژاپنی در نمایشگاه CES 2019 حسابی سر و صدا کرد و آن نیز یک فرمت صوتی درگیرکننده و مبتنی بر شی است که هم با اسپیکرها و هم هدفون‌ها سازگاری دارد. نخستین آثار تکنولوژی سونی در ماه اکتبر سال ۲۰۱۹ راه خود را به سرویس استریم موسیقی Deezer باز کردند و بعد این روند با اپلیکیشن تیدال ادامه یافت. سونی می‌گوید فرمت جدیدش را به زودی در Amazon Music HD و Nugs.net نیز در دسترس قرار می‌دهد.

به عنوان یک تکنولوژی تازه از راه رسیده، Reality Audio سونی هنوز نیاز به توسعه بیشتر نیاز دارد تا هم از نظر ضبط صدا و هم پخش با دالبی اتموس برابری کند. اما به عنوان صاحب امپراتوری نشر موسیقی Sony BMG، شرکت سونی حداقل در رساندن این تکنولوژی به دست مشتریان دست بالا را دارد.

در هر صورت طی سال‌های آتی شاهد نبردی بزرگ میان دو فرمت صوتی دالبی و سونی خواهیم بود و مصرف‌کنندگان بدون تردید خود را در میان رقابت تمام عیار خواهند یافت. و موضوع با کنسول‌های نسل بعدی سونی و مایکروسافت هم جالب می‌شود. پلی استیشن ۵ قرار است به تکنولوژی صوتی خود سونی مجهز باشد و مایکروسافت هم دالبی اتموس را برای ایکس باکس سری ایکس برگزیده.

در حوزه سینما و سینمای خانگی، اصلی‌ترین رقیب دالبی DTS است، شرکتی که DTS:X را توسعه داده. این یک تکنولوژی صدای فراگیر و مبتنی بر شی است که شباهت‌هایی اساسی به دالبی اتموس دارد. از DTS:X می‌توان در موسیقی‌ها نیز استفاده کرد، اما تا به این لحظه به نظر نمی‌آید کسی تمایلی به پشتیبانی از آن نشان داده باشد. اکثر رسیورهای A/V که قادر به دیکود دالبی اتموس هستند، می‌توانند DTS:X را هم دیکود کنند، اما مشخصات نیازمند موسیقی‌هایی هستند که با DTS:X ضبط شده باشند.

اگر برخلاف کاری که یونیورسال و وارنر با اتموس کرده‌اند، هیچ شرکتی حاضر به استفاده از فرمت صوتی DTS نشود، چشم‌انداز DTS:X در حوزه موسیقی آنقدرها نویدبخش نخواهد بود و حداقل تا چند سال آینده، تقریبا هیچ موزیکی نخواهید یافت که از مزایای این تکنولوژی بهره‌مند شده باشد.