تایر خودرو؛ نگاهی به تاریچه، انواع مدل و راهنمای خواندن مشخصات

از نخستین روزی که خودروها به جهان ما پا گذاشتند، تایر یا لاستیک عضوی جدانشدنی از آن‌ها بوده است. تایر خودرو یکی از معدود قطعات اتومبیل است که سابقه آن به هزاران سال پیش باز می‌گردد. در حقیقت مدت‌ها پیش از اختراع اتومبیل‌ها، تایر خودرو اختراع شده بود!

سابقه اختراع نخستین چرخ‌ها به دوران نوسنگی و 3500 سال پیش از میلاد باز می‌گردد. از آن زمان تاکنون، چرخ‌ها وظیفه پیش راندن ارابه‌ها، گاری‌ها و درشکه‌ها را برعهده داشته‌اند. این وظیفه در دوران مدرن شکل متفاوتی به خود گرفت و چرخ‌ها در قالب تایر، مسوول هدایت خودروها روی سطح زمین شدند.

امروزه انواع مختلفی از تایر خودرو در بازار وجود دارد که با توجه به نوع خودرو و اقلیم جغرافیایی منطبق با نیازهای مشتریان طراحی می‌شوند. همانند دیگر اجزای اتومبیل، تایرها نیز در طی سده گذشته تکامل پیدا کرده‌اند و انواع جدیدی از لاستیک‌ها روانه بازار شده است که سواری نرم‌تری را نصیب سرنشینان می‌کنند.

نگاهی به تاریخچه تایر خودرو

همان‌طور که در مقدمه متن اشاره شد، عمر چرخ به بیش از پنج هزار سال پیش می‌رسد. با این حال انقلاب صنعتی بود که ماده‌ای به نام لاستیک را به انسان‌ها معرفی کرد. استفاده از لاستیک طی قرن هجدهم و نوزدهم گسترش یافت و چرخ‌های درشکه‌ها به لایه‌ای از لاستیک مجهز شدند. نخستین چرخ‌ها فاقد تیوپ بودند و تنها از پلاستیک سخت بهره می‌بردند. این لاستیک‌ها بدون تغییر خاصی در نخستین خودروها نیز به کار گرفته شدند که حاصل آن سواری سفت و سخت در مقایسه با اتومبیل‌های امروزی بود.

نخستین لاستیک بادی به معنای امروزی در سال 1888 توسط جان دانلوپ اختراع شد. فرزند دانلوپ به دنبال تایری راحت‌تر و بهتر برای دوچرخه‌اش بود و همین مساله پدر او را وا داشت تا نخستین تایر بادی به معنای امروزی را اختراع کند.

لاستیک بادی دانلوپ مورد توجه خودروسازان قرار نگرفت اما این مخترع توانست لاستیک بادی خود را به دوچرخه سواران بفروشد. بین سال‌های 1880 تا 1920، صنعت تولید تایر بادی به شدت توسعه یافت و انواع جدیدی از لاستیک‌ها برای استفاده در خودروها، دوچرخه‌ها و کامیون‌ها معرفی شدند. مخترع دیگری که در این دوره به رشد فناوری تایر خودرو کمک کرد، توماس هانکوک بود. امروزه به پاس زحمات دو مخترع اسکاتلندی و آمریکایی یعنی دانلوپ و هانکوک، شرکت‌های تایرسازی نام این دو فرد را به عنوان برند تجاری خود انتخاب کرده‌اند.

راه برای استفاده از تایر بادی هموار می‌شود!

همزمان با دانلوپ و هانکوک، ادوارد میشلن بریتانیایی نیز تحول دیگری را در دنیای تایر پدید آورد. میشلن در سال 1891 نخستین لاستیک بادی با قابلیت جدا شدن را اختراع کرد. اکنون افراد به راحتی می‌توانستند لاستیک‌های بادی را روی رینگ دوچرخه یا خودرو نصب کنند. لاستیک بادی تا زمان اختراع تایر بدون باد یا تیوبلس، لاستیک مرسوم در دنیای خودروسازی بود.

نخستین تایرهای خودرو صاف بودند و به همین دلیل هنگام برخورد با سطوح لغزنده، دردسر بزرگی برای رانندگان به وجود می‌آمد. شرکت گودیر در اوایل قرن بیستم، لاستیک عاج‌دار را به دنیا معرفی کرد. تایر خودرو گودیر چسبندگی بیشتری با سطح جاده داشت و به همین دلیل امکان لیز خوردن اتومبیل و از دست رفتن کنترل آن به حداقل کاهش یافت.

استفاده از تایر خودرو به مفهوم امروزی، از دهه 1920 میلادی آغاز شد. نخستین تایرها بسیار ساده بودند و تنها دو قسمت داشتند. قسمت داخلی آن‌ها که یک تیوپ پر از باد بود و قسمت خارجی که از لاستیک سخت ساخت شده بود. در صورتی که شی نوک تیز بدنه خارجی لاستیک را پاره می‌کرد، می‌توانست تیوب را نیز سوراخ کند و بنابراین تایر خودرو پنچر می‌شد. تایرهای بادی اولیه مشکلات زیادی داشتند اما در مقایسه با تایرهای سخت قدیمی، سواری نرم‌تری را به سرنشینان هدیه می‌دادند.

توسعه صنعت لاستیک سازی در دوران مدرن

تایر خودرو تا پس از جنگ جهانی دوم، تغییر خاصی را تجربه نکرد. طی دهه 1950 و 1960 میلادی، شرکت پیشگام تولید تایر در جهان یعنی گودیر نوع جدیدی از لاستیک‌ها را به دنیا معرفی کرد. این لاستیک‌ها موسوم به تایر رادیال،  نوع برتری از تایر بودند که در مقایسه با تایرهای قدیمی موسوم به نخی مزایای بسیاری داشتند. تایرهای رادیال نیازی به تیوپ ندارند و از این رو آن‌ها را نام تایر تیوبلس نیز می‌شناسند. استفاده از تایرهای رادیال طی دهه 1970 در آمریکا و اروپا مرسوم شد و پس از آن به سایر نقاط جهان نیز گسترش یافت.

گسترش خودروهای الکتریکی طی دهه گذشته، نیاز به تایرهای جدید را پررنگ کرده است. تایرهای مرسوم رادیال برای استفاده در خودروهای درون سوز مناسب هستند اما وزن زیاد خودروهای برقی و گشتاور بالای موتورهای الکتریکی، آن‌ها را با سرعت بیشتری به نابودی می‌کشاند. علاوه برآن نگرانی‌های محیط زیستی از نحوه بازیافت لاستیک مصنوعی، سبب شده است تا شرکت‌های تولیدکننده لاستیک به فکر جایگزینی مواد نفتی با مواد تجدیدپذیر باشند.

انواع تایر خودرو

صنعت تولید لاستیک امروزه به سمت تخصصی شدن پانواع تایر خودرو مختلف ساخته می‌شوند. انواع تایرها عبارتند از:

تایر تمام فصل یا تایر چهار فصل: تایرهای چهار فصل نوع محبوب لاستیک بین رانندگان هستند. این تایرها میزان قابل قبولی از چسبندگی را در فصول گرم و سرد ایجاد می‌کنند و تا زمانی که برف بیش از حد در جاده‌ها نبارد، قابل استفاده هستند. علت نام‌گذاری تایر چهار فصل، قابلیت استفاده از آن‌ها در تمام شرایط جوی است.

تایر تورینگ: لاستیک‌های تورینگ نوع جدیدی از تایر هستند که برای خودروهای جی تی یا گرندتور طراحی شده‌اند. مشخصه بارز یک تایر تورینگ، تحمل سرعت‌های بالا برای زمان طولانی است. بنابراین خودروهایی که برای سفرهای طولانی جاده‌ای ساخته می‌شوند، بهتر است تا به تایر تورینگ مجهز شوند.

تایر تابستانی: نوع مرسوم دیگری از تایرهای رادیال در زمان فعلی، لاستیک‌های تابستانی هستند. این تایرها چسبندگی بیشتری را در فصول گرم ایجاد می‌کنند اما برای زمستان غیرقابل اعتماد هستند. برای افرادی که در اقلیم جغرافیایی گرم و خشک یا گرم و مرطوب زندگی می‌کنند، تایر تابستانی بهترین گزینه است.

تایر پرفورمنس: نوع بهینه‌تر لاستیک‌های تورینگ هستند که برای مقاومت در سرعت‌های بالا و انواع آب و هوا طراحی شده‌اند. همان طور که از نام تایر پرفورمنس مشخص است، این لاستیک برای استفاده در خودروهای مسابقه‌ای طراحی شده است. تایرهای پرفورمنس معمولا قیمت بالایی دارند و مناسب استفاده در خودروهای عادی نیستند.

تایر زمستانی: نقطه مقابل تایر تابستانی، تایر زمستانی است که اکثر رانندگان در کشورمان آن‌ها را با نام تایر یخ شکن می‌شناسند. تایرهای زمستانی ویژه استفاده در فصول سرد و معابر برف‌گیر هستند. این تایرها با آج‌های درشت خود شناخته می‌شوند و برای استفاده در مناطقی با اقلیم سرد مناسب هستند.

تایر آفرودی: این روزها تب آفرود بسیاری را عاشق خود کرده است. یکی از ملزومات خودروهای آفرودی، تایرهای مخصوص بیراهه نوردی هستند. این تایرها از نظر ابعاد و شکل با لاستیک‌های معمولی تفاوت دارند. تایرهای آفرودی شکل پیچیده‌ای از آج دارند که مانع از لغزش خودرو در مسیرهای خارج جاده‌ای می‌شود.

راهنمای خواندن مشخصات تایر خودرو

بر روی تایر هر خودرو اعداد و حروفی درج شده‌اند که به عنوان راهنمای آن تایر شناخته می‌شوند. برای خواندن این اعداد و حروف نیز یک راهنمای از پیش تعیین شده وجود دارد. این ترکیب معمولا با حرف P انگلیسی آغاز می‌شود که نشان دهنده مقیاس تولید لاستیک برای خودروهای سواری است. ترکیب کد لاستیک خودروهای نیمه سنگین با حرف LT آغاز می‌شود.

پس از حرف P یک عدد سه رقمی قرار دارد که پهنای لاستیک را برحسب میلیمتر نشان می‌دهد. برای مثال عدد 185 نشان می‌دهد که پهنای لاستیک 185 میلیمتر است. هر چقدر پهنای تایر خودرو بیشتر باشد، راننده فرمان پذیری بهتری را در اختیار خواهد داشت. به همین دلیل است که بسیاری از مالکان خودرو در ایران، تایرها را یک سایز پهن‌تر انتخاب می‌کنند. البته انتخاب تایر پهن‌تر موجب افزایش مصرف سوخت خودرو شما نیز خواهد شد.

رقم بعدی در کد تایر پس از یک / درج می‌شود. این عدد دو رقمی است و فاق یا دیواره لاستیک را برحسب میلیمتر بیان می‌کند. برای مثال در تایر 185/65 با لاستیکی به پهنای 185 میلیمتر و فاق 65 میلیمتر مواجه هستیم.

پس از رقم فاق، حرف R به معنای تایر رادیال در کد لاستیک درج شده است که رقم بعد از آن قطر رینگ خودرو بر حسب اینچ را بیان می‌کند. برای مثال تایر 205/65R16 برای خودروهایی با سایز رینگ 16 اینچ مناسب است.

جمع‌بندی: تکنولوژی های آینده در صنعت تایرسازی

تایرهای اتومبیل در طول سده گذشته، تحولات شگرفی را تجربه کرده‌اند. این روزها دیگر تایرهای دارای تیوپ را در خودروها مشاهده نمی‌کنیم و به جای آن تایرهای تیوبلس فراگیر شده‌اند. البته تایرهای تیوبلس نیز دچار پارگی می‌شوند اما به دلیل فناوری بالاتری که در ساخت آن‌ها به کار رفته است، امکان ترکیدگی ناگهانی با یک سوراخ کوچک در آن‌ها وجود ندارد.

با این حال دانشمندان همواره به دنبال راهی هستند تا فاکتور هوا را از لاستیک‌ها حذف کنند. ایده تایرهای بدون هوا از چندین سال پیش شکل جدی به خود گرفت و اکنون این تایرها در برخی خودروهای مفهومی استفاده می‌شوند. گسترش استفاده از تایرهای بدون هوا، موجب می‌شود تا لاستیک خودروها در برابر هرگونه آسیب ایمن شود. در حقیقت تایرهای بدون هوا چند مشکل را به صورت همزمان حل می‌کنند. این تایرها ماندگاری بیشتری دارند، به پنچرگیری نیاز نخواهند داشت و حتی قابلیت تعمیرپذیری برای افزایش عمر را نیز ارائه می‌دهند. در نتیجه بسیاری از مشکلات محیط زیستی و هزینه‌های نگهداری تایر خودرو با استفاده از لاستیک‌های بدون باد کاهش خواهد یافت.

سوالات متداول