کارشناسان حقوقی: مارکت‌پلیس یا پلتفرم؟ با کدام عینک حقوقی باید به دیجی‌کالا نگاه کرد؟
باید درنظر داشت که دیجی‌کالا یک پلتفرم واسطه نیست، بلکه خودش فروشنده است و شرکت‌ها برای فروش محصولات خود با دیجی‌کالا قرارداد می‌بندند.
در دیجیاتو ثبت‌نام کنید
جهت بهره‌مندی و دسترسی به امکانات ویژه و بخش‌های مختلف در دیجیاتو عضو ویژه دیجیاتو شوید.
عضویت در دیجیاتوتازههای تکنولوژی
با توجه به اخبار منتشرشده از دیجی‌کالا و خبر دستگیری مدیرعامل این مجموعه، بار دیگر این موضوع مطرح شد که حدود مسئولیت پلتفرمها درباره محتوایی که در آن‌ها منتشر می‌شود، چیست؟ باید درنظر داشت که پیش‌ازاین هم مشابه این اتفاق برای مدیران عامل پلتفرم‌های دیگری مانند آپارات و دیوار رخ داده بود که برای مثال، درمورد مدیرعامل دیوار، با این فرض که این پلتفرم کاربرمحور است، از او رفع اتهام شد.
با توجه به رفع اتهام از مدیرعامل دیوار، این تصور برای اعضای اکوسیستم به‌وجود آمد که دیگر شاهد اتفاق مشابهی نخواهند بود و مدیران به‌خاطر محتوایی که کاربران در پلتفرم آن‌ها بارگذاری می‌کنند، بازخواست نخواهند شد؛ اما با دستگیری مدیرعامل دیجی‌کالا موضوعی خلاف آن اثبات شد.
کارشناسان حقوقی درمورد دیجی‌کالا و حدود مسئولیتش در ماجرای پیش‌آمده، نظرات متفاوتی دارند، اما برای روشن‌شدن موضوع، ابتدا باید ماهیت کار دیجی‌کالا را شناخت و سپس حوزه مسئولیت آن را دراین‌باره مشخص کرد.
چند روز پیش، «حمید محمدی»، رئیس هیئت‌مدیره دیجی‌کالا، در صفحه ایکس خود از خبر بازداشت «مسعود طباطبایی»، مدیرعامل دیجی‌کالا خبر داد و گفت: «متأسفانه عصر امروز، مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌کالا، علی‌رغم توضیحات و تلاش‌های صورت‌گرفته در این چند روز برای رفع سوءتفاهم‌های اخیر، با حکم دادسرای امنیت بازداشت شد.» ساعاتی بعد نیز خبری مبنی بر آزادی طباطبایی با قید وثیقه منتشر شد.
ماجرا از این قرار است که در دیجی‌کالا لیوان‌هایی با درج اسامی مذهبی روی آن‌ها به فروش گذاشته شده بود و این ابهام به‌وجود آمد که هتک حرمت به مقدسات رخ داده است. در پی این ماجرا نیز خبر دستگیری مدیرعامل این مجموعه منتشر شد.
این اتفاق سبب شد تا دوباره این پرسش اذهان عمومی را درگیر کند که آیا پلتفرمها باید پاسخگوی تمام محتوایی که کاربران بارگذاری می‌کنند، باشند یا خیر؟ برای پاسخ به این پرسش، در ابتدا باید مشخص کرد که ماهیت اصلی این مجموعه تحت عنوان پلتفرم معنا می‌شود یا بازارگاه؟
دیجی‌کالا؛ پلتفرم یا بازارگاه؟
«محمد ایازی»، کارشناس حقوقی، در گفت‌وگو با دیجیاتو، صحبت خود را با توضیحی درباره نحوه کار دیجی‌کالا شروع کرد: «دیجی‌کالا یک پلتفرم واسطه نیست، بلکه خودش فروشنده است و شرکت‌ها برای فروش محصولات خود با دیجی‌کالا قرارداد می‌بندند که اتفاقاً قرارداد بسیار محکمی است تا کالا قاچاق و مشکل‌دار نباشد. پس افراد با دیجی‌کالا در فروش همکاری می‌کنند و این مجموعه فقط بستر ایجادشده برای فروش کالا نیست.»
او ادامه داد: «نگاهی که ما به دیجی‌کالا داریم نسبت به آپارات متفاوت است. دیجی‌کالا کالای خودش و دیگران را می‌فروشد و به عبارت دیگر، کارگزار تولیدکننده است؛ بنابراین مسئولیت در این حوزه متوجه این مجموعه است. مثلاً فرض کنید کالایی در این پلتفرم گذاشته شود که قاچاق باشد؛ در این صورت دیجی‌کالا به‌لحاظ حقوقی مسئول است.»
«ساینا معتمدی»، وکیل و کارشناس حقوقی دیگری است که دراین‌باره با دیجیاتو گفت‌وگو کرد. او نیز درباره ماهیت دیجی‌کالا گفت: «دیجی‌کالا یک مارکت‌پلیس (بازارگاه) هیبریدی است؛ به این معنی که هم به‌عنوان فروشنده و تأمین‌کننده کالا فعالیت می‌کند و هم کالاهای متعلق به تاًمین‌کنندگان دیگر را در وب‌سایتش به فروش می‌گذارد؛ درست مثل کاری که آمازون به‌عنوان نمونه خارجی انجام می‌دهد.»
برای تحلیل بهتر موضوعی که اخیراً پیش آمده است، می‌توان این دو نحوه عرضه را تفکیک کرد. معتمدی در توضیح این مورد نیز گفت: «درصورتی‌که دیجی‌کالا تأمین‌کننده کالا باشد و کالا مشمول عناوین مجرمانه باشد، دیجی‌کالا «مباشر جرم» محسوب می‌شود و مانند مرتکبین به جرایم در بستر فیزیکی به جرم آن رسیدگی خواهد شد؛ به‌طور مثال، مانند مغازه‌ای که کالای خلاف شرع می‌فروشد با آن برخورد خواهد شد.»
او در توضیح مورد دوم چگونگی عرضه کالا گفت: «درصورتی‌که دیجی‌کالا به‌عنوان واسط فروش میان تأمین‌کننده و خریدار عمل کرده باشد، باید مانند پلتفرمها با آن برخورد کرد نه مرتکب مستقیم جرم.»
«نباید دیجی‌کالا مورد پیگرد قضایی قرار می‌گرفت»
درحال‌حاضر همچنان نام‌های بزرگانی از جهان اسلام مورد استفاده عموم قرار می‌گیرد و مطابق با آمار، اسامی مذهبی مثل علی، محمد، زهرا و غیره جزو بیشترین نام‌های کوچک اتباع ایرانی هستند. معتمدی در این رابطه افزود: «اگر هرگونه طنز یا حتی توهین نسبت به هر شخصی که نام معصومین بر ایشان گذاشته شده است، توهین به مقدسات درنظر بگیریم، بیش از نصف مردم، صداوسیما و حتی دستگاه قضایی که سارقی به نام علی را محاکمه و به زندان محکوم می‌کنند، مجرم محسوب می‌شوند.»
او ادامه داد: «باید هر شکایت توهین نسبت به هر شخصی که اسم کوچک علی دارد را به‌جای توهین عادی، توهین به مقدسات درنظر گرفت؟ به‌طور قطع، این امر در ماده 513 موردنظر قانون‌گذار نبوده است. پس در وجود شرط اول در پرونده حاضر (در میان بودن امر مقدس)، نه‌تنها تشکیک جدی وجود دارد، بلکه مقدس‌دانستن آن خلاف باور عموم و عرف اجتماعی است و تبعات عجیبی به‌همراه خواهد داشت.»
معتمدی افزود: «دستگاه قضایی نباید معیارهای دوگانه داشته باشد و دلبخواهی عمل نماید؛ درصورتی‌که برخی مصادیق را وهن‌آمیز نمی‌داند، چگونه در پرونده دیجی‌کالا چنین تفسیر سخت‌گیرانه‌ای ارائه شده است؟»
او در ادامه افزود: «حتی درصورت پذیرش وجود عمل وهن‌آمیز، به‌طور قطع عنصر معنوی جرم توهین (یعنی علم و عمد) غایب است. جرم توهین برای تحقق نیاز به علم و عمد دارد و صرف بی‌مبالاتی را نمی‌توان آن را عمل عمدی و آگاهانه تفسیر نمود؛ بنابراین به‌دلیل فقد عناصر جرم توهین به مقدسات، دیجی‌کالا چه به‌عنوان پلتفرم و چه به‌عنوان مارکت‌پلیس، نباید مورد پیگرد قضایی قرار می‌گرفت.»
این موضوع باید از مسیر قوانین عمومی پیگیری شود
نظر ایازی درزمینه مسئولیت دیجی‌کالا متفاوت است. او عقیده دارد که با توجه به اینکه دیجی‌کالا به فروشندگان و کالاهایشان نظارت دارد، در اینجا باید مسئولیت این اتفاق را بر عهده بگیرد: «درحال‌حاضر با قانون جرائم رایانه‌ای با دیجی‌کالا برخورد نمی‌شود، بلکه در اینجا قوانین هتک مقدسات مدنظر قرار می‌گیرد. البته باید درنظر گرفت که کالای موردنظر که گفته می‌شود به مقدسات توهین کرده، آیا برای دیجی‌کالاست یا فروشنده‌ای دیگری قصد فروش آن در دیجی‌کالا را دارد؟»
او در ادامه افزود: «اگر کالا از طریق دیجی‌کالا به فروش می‌رود، سهم این مجموعه «معاونت در جرم» است؛ یعنی دیجی‌کالا فرایند را تسهیل کرده است. البته یک ایراد حقوقی به این موضوع وارد است؛ اینکه در معاونت در جرم، باید کسی که جرم را مرتکب می‌شود با کسی که در انجام جرم معاونت می‌کند، قصد یکسانی داشته باشند که این به معنی «وحدت قصد» است.»
او افزود: «در این ماجرا معاونت در جرم را متصور نیستیم، چرا که اول باید ثابت شود که قصد هر دو طرف، یعنی فروشنده و دیجی‌کالا، توهین به مقدسات بوده است. اما با فرض اینکه کالا برای دیجی‌کالا نبوده، پس سهل‌انگاری و قصور رخ داده است. البته درصورت اثبات، مدیرعامل می‌تواند از این اتهام تبرئه شود اما اگر کالا برای خود دیجی‌کالا باشد، بازی فرق می‌کند؛ زیرا خودش جرم را مرتکب شده و با فرض این موضوع، باید بررسی شود که آیا این کالا توهین به مقدسات است یا خیر.»
ایازی با اشاره به بازارگاه بودن دیجی‌کالا گفت: «شرایط مدیرعامل دیجی‌کالا مشابه شرایط مدیرعامل یک پلتفرم نیست که بتواند برای محتوایی که در سایت قرار گرفته است از خودش سلب مسئولیت کند. مثلاً آپارات به محتوای خود نظارت دارد که مجرمانه نباشد، اما در دیجی‌کالا موضوع کالا مطرح است نه محتوا.»
او ادامه داد: «دیجی‌کالا هر کالایی را داخل سایت خود قرار نمی‌دهد و ما می‌دانیم که در بحث کیفری، بالاترین فرد – که در اینجا مدیرعامل است – باید پاسخگو باشد. تشخیص اینکه جرمی اتفاق افتاده یا خیر، با دادگاه است، اما در این موضوع، من معتقدم که جرمی اتفاق نیفتاده است.»
به اعتقاد ایازی، اگر بگوییم پلتفرم در اینجا مسئولیتی ندارد، درحقیقت یک اشتباه حقوقی انجام داده‌ایم: «به‌عنوان یک کارشناس حقوقی، نظر من این است که اگر ما موضوع را از جنبه قانون جرائم رایانه‌ای و حوزه مسئولیت پلتفرمها پیگیری کنیم، مسیر اشتباهی است و اینجا باید به‌دنبال قواعد عمومی برویم که ابتدا اثبات شود که هتک حرمتی رخ داده است یا خیر؛ سپس مسیر پیگیری‌های دیگر را درپیش بگیریم.»
دیدگاه‌ها و نظرات خود را بنویسید
برای گفتگو با کاربران ثبت نام کنید یا وارد حساب کاربری خود شوید.
آخه عزیز فاطمه زهرا(س) اسمش رو کسی نیست اسم معصومه و این شوخی هم یک توهین بوده
نزدیک ترین و عزیزترین دوست و رفیق من یک آقا سیدی آست که دختر کوچولوش چند سال پیش وقتی دو سال داشت به علت یک بیماری نادر درگذشت اسم اون دختر دقیقا در شناسنامه سیده فاطمه زهرا قید شده بود .
باور بفرمایید هیچ کدام از بزرگان معصوم و مورد تقدیس، نه ماگ داشتند نه حتی لیوان ، ظرفی که برای خوردن آب یا شیر در آن زمان استفاده میشد قدح بود که نوعی کاسه ی کوچک سفالین است.