با بیماری نقرس بیشتر آشنا شویم

نقرس اولین بار توسط مصریان باستان در 2040 سال پیش از میلاد مسیح شناخته شد. قرن پنجم پیش از میلاد، بقراط، پزشک نامدار یونانی، نقرس را «بیماری ناتوانی در راه رفتن» خطاب کرد و گفت که ارتباطی میان عادت های سبک زندگی و این بیماری وجود دارد.

علی رغم تاریخچه طولانی اش، نقرس همچنان به عنوان یک بیماری شایع در میان مردم باقی مانده و شمار افرادی که مبتلا به این بیماری می شوند مدام رو به افزایش است. وقوع نقرس در یک شخص می تواند با بیماری های قلبی-عروقی و متابولیکی نیز در ارتباط باشد.

در حقیقت، نقرس یک مدل آرتریت محسوب می شود که با ظهور ناگهانی و یک باره درد شدید همراه است. یکی از سربازان آمریکایی می گوید: «من تیر خورده ام، کتک خورده ام، چاقو خورده ام و حتی از هلیکوپتر هم پرت شده ام اما هیچ کدام شان قابل قیاس با درد نقرس نیست.»

خوشبختانه، نقرس کاملا قابل درمان است و با کمی هوشمندی حتی می توان جلوی آن را گرفت تا بعدها این درد شدید پیش نیاید.

بگذارید چند حقیقت کلی را در مورد این بیماری با یکدیگر مرور کنیم:

• نقرس نوعی از آرتریت است که به سبب افزایش شدید اوریک اسید در خون پدید می آید.
• بیماری زمانی خود را نشان می دهد که کریستال های اوریک اسید در مفاصل شکل بگیرند.
• هدف نقرس عمدتا مفصل ابتدایی انگشت شست پا است.
• گاهی اوقات حملات نقرس ممکن است در میانه های شب رخ دهد.
• در زمینه پزشکی، برای نقرس چهار مرحله در نظر گرفته اند.
• تمام کسانی که اوریک اسید خون شان بالا است لزوما نقرس نمی گیرند و در سوی دیگر، افرادی با اسید اوریک متعادل نیز ممکن است دچار این درد شوند.
• در موارد شدیدتر، کریستال های اسید اوریک باعث تشکیل سنگ کلیه می شوند.
• پزشکان معمولا با استفاده از آنالیز مایع میان مفصلی به وجود نقرس پی می برند.
• اغلب بیماران مبتلا به نقرس با استفاده از داروهای خاصی درمان می شوند.
• خوردن گوشت قرمز که غنی از پورین است می تواند به تسریع روند این بیماری کمک کند و کنترل مصرف آن نیز در جلوگیری از ابتلا به آن موثر خواهد بود.

حالا کمی عمیق تر به موضوع می پردازیم.

نقرس چیست؟

نقرس یک نوع آرترویت التهابی است که سیستم اسکلتی-عضلانی و مفاصل را تحت تاثیر قرار می دهد که شایع ترین نوع در مردان است و گمان می رود که مردان خصوصا در سنین بالا بیشتر دچار آن می شوند چون زنان پس از یائسگی به احتمال بسیار کمتری نقرس را نشان خواهند داد.

واضح ترین علامت نقرس، درد شدید و ناگهانی و قرمز شدن مفاصل است که عمدتا در انگشت شست پا نمایان می شود. وقتی نقرس در شست پا خودش را نشان دهد، به آن نقرس پا نیز گفته می شود.

اوریک اسید، ماده ای است کاملا طبیعی که طی پروسه های متابولیکی بدن تولید می شود و معمولا آن را به قرم کریستال های سوزن مانند و بلند می توان در خون و مایع میان مفصلی مشاهده کرد. انبوه این ماده در زیر پوست می تواند منجر به شرایطی مشابه بیماری تیفوس شود. اجتماع آن ها در کلیه نیز سبب سنگ کلیه خواهد شد.

در آخرین مرحله، نقرس می تواند آسیبی دائمی به کلیه و مفاصل وارد کند. با این حال، اما باید خیلی بی ملاحظه بود که چنین اتفاقی رخ دهد، چون این پروسه حدودا 10 سال به طول می انجامد.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا (CDC) در آخرین آمار خود اعلام کرد که 2.6 میلیون نفر در این کشور طی سال 2005 مبتلا به این بیماری بوده اند و این رقم تا سال 2025 به 3.6 میلیون نفر می رسد.

چه چیزی سبب نقرس می شود؟

اوریک اسید نباید در خون بیشتر از حد نرمال باشد. این ماده در نتیجه شکسته شدن پورین شکل می گیرد که در گوشت، مرغ و ماهی بسیار یافت می شود. به صورت نرمال، اوریک اسید باید از طریق کلیه و سپس ادرار از بدن دفع شود. اگر به میزان کافی اوریک اسید دفع نشود و یا به مقادیر بالایی در بدن تولید شود، می تواند منجر به شکل گیری این کریستال ها شده و سپس التهاب و درد را منجر شود.

فاکتورهای متنوعی در ایجاد این بیماری اثر دارند:

• سن و جنسیت: مردان اوریک اسید بیشتری نسبت به زنان تولید می کنند و این تفاوت در سنین بالاتر و پس از یائسگی بیشتر می شود.
• ژنتیک: سابقه خانوادگی می تواند علامت واضحی باشد. بنابراین اگر در خانواده تان کسی این بیماری را داشته، باید بیشتر مراقب باشید چون امکان به ارث رسیدن آن به شما نیز وجود دارد.
• سبک زندگی: مصرف الکل در تناقض با دفع اوریک اسید از خون است. همچنین مصرف گوشت و مواد غنی از پورین هم می تواند به تجمع این ماده در خون کمک کند.
• قرار گرفتن در معرض سرب: تحقیقات نشان داده که سرب نیز می تواند روی این مسئله تاثیرگذار باشد.
• داروها: برخی داروها سبب افزایش سطح اوریک اسید خون می شود مثل داروهایی که حاوی سالیسیلات هستند.
• وزن: وزن بالا از آنجایی که سبب افزایش حجم بدن خواهد شد و اوریک اسید بیشتری هم تولید می شود، رابطه مستقیمی با این جریان دارد.
• دیگر مشکلات سلامتی: نارسایی کلیه و دیگر مشکلات کلیوی می تواند جلوی دفع اوریک اسید را از خون گرفته و به نقرس منجر شود. فشار خون بالا، دیابت و کم کاری تیروئید نیز با این بیماری ارتباط دارند.

آزمایش و تشخیص نقرس به واسطه دو آزمایش خون و مایع میان مفصلی قابل تشخیص است. در آزمایش خون می توان افزایش میزان اوریک اسید را مشاهده کرد و مایع میان مفصلی نیز مستقیما به سراغ ناحیه آسیب پذیر می رود.

پیشگیری و درمان نقرس

 

اگر بتوان با تغذیه درست جلوی بروز بیماری را گرفت، هیچ نیازی به داروهای شیمیایی نیست. اما به هر حال، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و کورتیکواستروئیدها برای درمان نقرس به کار می روند.

عادات خوراکی مفید از این قرار است:

• مصرف روزانه 2 الی 4 لیتر مایعات
• عدم مصرف نوشیدنی های الکلی
• داشتن وزنی متعادل
• داشتن رژیم غذایی متعادل
•  مصرف کمتر ماهی، گوشت قرمز و مرغ

تمام کسانی که سعی می کنند وزن خود را متعادل نگه دارند باید توجه داشته باشند که مصرف کربوهیدرات را در سطحی قابل قبول قرار دهند. چون مصرف اندک کربوهیدرات سبب می شود منابع چربی بدن شروع به سوختن کرده و کِتون در جریان خون آزاد شود. افزایش کتون نیز در نهایت منجر به افزایش اوریک اسید خون می شود.

بسیار اهمیت دارد که از غذاهای غنی از پورین اجتناب کرد تا سطح اوریک اسید خون پایین باقی بماند. غذاهای غنی از اوریک اسید عبارتند از:

• ماهی کولی
• مارچوبه
• کلیه گوساله
• مغز
• حبوبات خشک شده و نخود فرنگی
• گوشت قرمز
• شیره گوشت
• شاه ماهی
• جگر
• ماهی خال مخالی
• قارچ
• ساردین
• گوش ماهی
• دنبلان

مواد فوق که منشا گیاهی دارند نیز غنی از پورین هستند اما تحقیق های اخیر نشان داده که آن ها نقشی در ایجاد نقرس و افزایش سطح اوریک اسید خون ندارند.

تحقیقات نشان داده که این مواد، غلت، حبوبات، آجیل، میوه های کم شکر، قهوه و ویتامین سی می تواند تا حد بسیاری ریسک ابتلا به بیماری را کاهش دهد و در نقطه مقابل، گوش قرمز، نوشیدنی های حاوی فروکتوز و الکل هم به افزایش ریسک منجر می شود.

نقش اوریک اسید در این بیماری کاملا مشخص شده و در نتیجه داروهای مشخصی برای درمان آن تجویز می شود. به لطف پیشرفت های اخیر، نقرس یک بیماری کاملا قابل درمان است.