تکلیف کانال های تلگرامی دارای کد شامد چه می‌شود؟

درباره مباحث گوناگونی پیرامون فیلترینگ تلگرام می‌توان صحبت کرد چرا که مسدود شدن این شبکه تاثیرات شگرف و متعددی را در سیستم زندگی کاربران آن داشته، پیش‌تر درباره این تغییرات مطالبی را منتشر ساختیم ولی نکته‌ای که در این میان در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته مسئله «شامد» است. مجوزی که دولت و مجلس بارها و بارها در طول ماه‌های گذشته به آن اشاره داشتند و کاربران و فعالان آنلاین بسیاری را تشویق به اخذ آن کردند. کار تا جایی پیش رفت که صحبت از اجباری شدن شامد و تبدیل آن به یک بند از قانون شده بود، با این حال اکنون با فیلتر شدن تلگرام باید پرسید تکلیف شامد کانال‌های تلگرامی چه شد؟

شامد به منظور ایجاد فضای مجازی سالم و تولید محتوای فاخر در سایت‌ها، اپ‌ها و کانال‌های تلگرامی به وجود آمد که وجهه قانونی به کانال‌های تلگرامی اعطا می‌کرد. هرچند تا همین امروز مشخص نشده که کانال‌های بدون شامد را چگونه می‌توان کنترل کرد و بی‌پاسخ بودن این سوال در کنار مسدود شدن تلگرام عملا نشان از عدم کارکرد درست این موضوع، لااقل در موارد کانال‌های تلگرامی می‌دهد.

تاکید  مرکز رسانه دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روی این کد در روزهای اخیر هم مشاهده شده و رییس این مرکز، «مرتضی موسویان»، خبر از رونمایی پیام رسان بومی مانند تلگرام در روزهای آینده داده که به گفته او کانال‌هایی که کد شامد دارند می توانند اعضای خود را به زیرساخت جدید منتقل کنند. صحبتی که عملی شدن آن بعید به نظر می رسد چرا که اعضای مذکور شاید هیچ وقت روی بستر جدید معرفی شده ثبت نام نکنند.

«عباس منصورنژاد»، پژوهشگر و مدرس فضای مجازی در این رابطه ضمن انتقاد از سیاست‌گذاری چندان نادرست بر رسانه‌ها موضوع شامد را مثالی بارز در این زمینه عنوان می‌کند. او به دیجیاتو می‌گوید:

«آیا نباید برای یک رسانه حریم و مرز اطمینانی قائل شد؟ تلگرام شاید در ظاهر یک پیام‌رسان باشد ولی با ایجاد کانال‌ها عملا تبدیل به یک رسانه در کشور شد که متاسفانه به نظر می‌رسد حق و حقوقی ندارد. مدیران و صاحبان کانال‌های بالای 5000 نفر به هر طریقی که شده کد شامد دریافت کردند و حالا همین افراد می‌بینند که بستر رسانه‌ایشان مسدود شده است. عدم تکلیف حقوقی درست در قبال رسانه‌ای مثل تلگرام باعث شده که نگاه دو سویه نباشد و صرفا یک طرفه به ماجرا نگاه شود.»

منصورنژاد از برنامه‌هایی که این افراد بعد از گرفتن شامد برای خود چیده بودند می‌گوید. او تیم‌های کوچک و بزرگی را می‌شناسد که خواستند برخلاف دیگر شبکه‌ها از طریق مجاز وارد موج رسانه تلگرام در کشور شوند و برای این کار برنامه ریزی، هزینه، جذب سرمایه و اسپانسر، ایجاد یک تیم تحریریه، اعمال سیاست‌های دیجیتال مارکتینگ و حتی اجاره دفتر و... انجام داده‌اند ولی حالا بدون هیچ هشداری با درب بن بست روبرو شده‌اند:

«این افراد حتی در صورت اطمینان به پیام‌رسان بعدی، هرچه که می‌خواهد باشد چه پیام‌رسان‌های بومی مثل سروش و... چه موارد دیگر، با چه اطمینان خاطری می‌توانند تمام مراحل شروع کار خود را دوباره از اول روی این شبکه‌ها آغاز کنند؟ این مسئله اعتماد به رسانه‌ها را کمرنگ می‌سازد و از آن مهم‌تر اعتماد به قوانین کشور از بین می‌رود.»

او از مهاجرت این افراد به برنامه‌های دیگر ولو در صورت فیلتر بودن آنها می‌گوید و معتقد است که نظارت بر رسانه‌ها امر درستی است ولی کد شامد در این زمینه شکست خورده و نتوانسته به اهداف خود برسد. «سجاد زاهدی» کارشناس مستقل دیجیتال مارکتینگ که در این زمینه برای شرکت‌های گوناگونی اقداماتی را انجام داده نیز معتقد است که حذف تلگرام مثل حذف کاغذ برای روزنامه‌هاست، آن هم بدون تفکیک قائل شدن بین روزنامه‌های مجاز و شب‌نامه‌های غیرمجاز:

«از نظر فنی فیلترینگ هوشمند تلگرام کار نشدنی است و این شبکه پیام رسان نمی‌تواند مثل اینستاگرام زیر این ذره‌بین قرار بگیرد، اما با این وجود هیچ تمایزی بین کاربران دارای شامد و غیر آن لحاظ نشده است، نکته جالب اینجاست که در سایت ساماندهی هنوز هم گزینه شامد برای کانال‌های تلگرامی فعال ولی ربات مخصوص این اقدام غیرفعال است. این دوگانگی در سیاست‌های اعمال شده در ساماندهی کشور صرفا باعث دلزدگی فعالانی است که از مبادی قانونی وارد کارزار تلگرام شدند.»

زاهدی معتقد است جریان مسدود شدن تلگرام بسیار پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی است اما در هر صورت او هم طرح شامد را ناکارآمد معرفی می‌کند و باور دارد که شامد داشتن و نداشتن کانال های تلگرامی هیچ تفاوتی در برخورد دولت با این شبکه به وجود نیاورده و در صورت رفع فیلتر شدن آن باید تمهیدات جدی‌تر و نوین‌تری به کار برد که البته شاید بدون همکاری مسئولین خود تلگرام شدنی نباشد.

بر اساس آخرین آمار بیش از 3500 کانال تلگرامی دارای پنج هزار عضو به بالا کد شامد گرفته بودند، کدی که به گفته کارشناسان اخذ آن بدون شک بر اساس چینش برنامه اقتصادی آینده این افراد برای کانال‌هایشان صورت گرفته ولی هم اکنون تکلیفشان مشخص نیست و هیچ اطمینانی هم برای ادامه این فعالیت‌ها در بستری دیگر برای آنها وجود ندارد. به نظر می‌رسد تدوین و مشخص نمودن قوانینی دوسویه برای این رسانه‌های نوین بیشتر از همیشه احساس می‌شود و در آینده احتمالا بیشتر و با نگاهی حرفه‌ای تر درباره این مسائل خواهیم شنید.