یوری گاگارین، نخستین انسانی که به فضا رفت را بیشتر بشناسید

یوری گاگارین نخستین انسانی بود که به فضا سفر کرد. پرواز او در روز ۱۲ آپریل سال ۱۹۶۱ میلادی، بالغ بر ۱۰۸ دقیقه طول کشید و به کمک فضاپیمای وستوک ۱ جماهیر شوروی، توانست بیشتر از یک دور پیرامون مدار زمین بگردد. بعد از این پرواز حماسی، گاگارین تبدیل به قهرمانی فرهنگی در شوروی شد.

حتی امروز، با گذشت بیش از شش دهه از پرواز تاریخ‌ساز او، گاگارین شخصیتی برجسته در موزه‌های فضایی روسیه بوده و با انبوهی از مجسمه‌های مختلف، از او تجلیل می‌شود. بعد از مرگ، جسد او در کاخ کرملین مسکو دفن شد و بخش‌هایی از فضاپیمایش را نیز می‌توان در موزه RKK Energiya مشاهده کرد.

گاگارین در زمانی به فضا سفر کرد که ایالات متحده و جماهیر شوروی، در حال رقابت برای دستیابی به برتری تکنولوژیک در امور مربوط به هوافضا بودند. شوروری در آن زمان از پیش نخستین ماهواره جهان، یعنی اسپاتنیک را در ماه اکتبر سال ۱۹۵۷ به فضا فرستاده بود.

پیش از اینکه گاگارین ماموریت خود را عملی کند، شوروی با نسخه‌ای پروتوتایپ از فضاپیمای وستوک، پروازی آزمایشی به فضا را تجربه کرده بود. در جریان این پرواز، روسی‌ها عروسکی به نام ایوان ایوانوویچ و سگی به نام «ازوایوزدچکا» را به فضا پرتاب کردند. بعد از پرواز آزمایشی، شوروی به فکر ارسال نخستین انسان به فضا افتاد.

تبدیل شدن به فضانوردی اسطوره‌ای

یوری الکسیویچ گاگارین که سومین فرزند خانواده بود، در روز ۹ مارس سال ۱۹۳۴ در روستایی کوچک، کیلومترها دورتر از مسکو چشم به جهان گشود. هنگامی که در سنین نوجوانی بود، گاگارین فرود اضطراری یک هواپیمای جنگی یاخ را در نزدیکی خانه‌اش تماشا کرد. وقتی یک سال بعد به او پیشنهاد شد که به یک کلاب خلبانی بپیوندد، بسیار هیجان‌زده شد و در سال ۱۹۵۵، نخستین پرواز تک‌نفره خود را تجربه کرد. تنها چند سال بعد، درخواست داد که به عنوان «کیهان‌نورد» به سازمان فضایی شوروی بپیوندد.

بیشتر از ۲۰۰ تن از خلبانان نیروی هوایی روسیه جزو کاندیداهای کیهان‌نوردی بودند. چنین خلبانانی از آن جهت برای ماموریت مناسب تلقی می‌شدند که در معرض نیروی شتاب و پروسه پرتاب قرار گرفته‌اند و با شرایط استرس‌زا هم آشنا بودند. گاگارین ۲۷ ساله که ستوان یکم ارتش به حساب می‌آمد، جزو خلبانان منتخب بود.

در روز ۱۲ آپریل ۱۹۶۱، ساعت ۹:۰۷ صبح به وقت مسکو، فضاپیمای وستوک از پایگاه فضایی شوروری پرتاب شد. از آن‌جایی که هیچکس نمی‌دانست بی‌وزنی چه تاثیری بر خلبان می‌گذارد، کپسول کروی شکل به ندرت سیستمی برای کنترل داخلی داشت؛ همه چیز یا به صورت خودکار انجام می‌شد یا از زمین.

اگر شرایطی اضطراری پیش می‌آمد، گاگارین کدی دریافت می کرد که به کمک آن می‌توانست کنترل دستی فضاپیما را به دست بگیرد. اما سرگئی کورولف، طراح ارشد برنامه فضایی شوروی، پروتکل را دور زد و کد شرایط اضطراری را پیش از پرواز به گاگارین داد.

در ۱۰۸ دقیقه‌ای که پرواز به طول انجامید، وستوک یک‌ بار به دور زمین گردید و به ارتفاع ۲۰۳ مایلی (۳۲۷ کیلومتری) رسید. برای مقابله با شرایطی که در آن موتورها از کار می‌افتند، به اندازه ۱۰ روز غذا در فضاپیما انبار شده بود و گاگارین باید صبر می‌کرد تا سرعت فضاپیما در مدار زمین به صورت طبیعی کاهش یابد. اما چنین تدابیری غیر ضروری بودند. گاگارین مجددا وارد اتمسفر زمین شد و هنگام فرود روی زمین، فشاری هشت برابر بیشتر از کشش گرانش را تجربه کرد و همچنان هشیار باقی ماند.

فضاپیمای وستوک ۱ هیچ موتوری برای کاهش سرعت نداشت و بنابراین نمی‌توانست در امنیت فرود آید. در فاصله ۷ کیلومتری از زمین، گاگارین از فضاپیما به بیرون پرید و با چتر روی زمین فرود آمد. برای اینکه ماموریت مورد اشاره به عنوان یک پرواز فضایی رسمی تلقی شود، رگولاتور دولتی در زمینه پروازهای فضایی گفته بود که خلبان باید همراه با فضاپیما به زمین آید.

بنابراین رهبران شوروی گفتند گاگارین همراه با وستوک ۱ به زمین آمده و تا پیش از سال ۱۹۷۱ میلادی از این حقیقت پرده برنداشتند که او پیشتر از فضاپیما بیرون پریده. با این حال گاگارین همچنان نخستین انسانی بود که از مدار زمین خارج شد و به فضا سفر کرد.

میراث گاگارین

بعد از بازگشت به زمین، گاگارین تبدیل به قهرمانی بین‌المللی شد. صدها هزار نفر در میدان سرخ، یکی از تفرجگاه‌های عمومی مسکو، به استقبال او رفتند و تشویقش کردند. گاگارین که حالا یک گنجینه ملی به حساب می‌آمد، به اقصی نقاط جهان سفر کرد تا دستاورد تاریخی شوروی را همراه با ملل دیگر جشن بگیرد.

وقتی یوری به خانه بازگشت تبدیل به نماینده رسمی شورای عالی اتحاد شوروی (مهم‌ترین بدنه قانون‌گذاری در شوروی) شد و فرماندگی واحد اعزام کیهان‌نوردان را هم برعهده گرفت. از آن‌جایی که شوروی نمی‌خواست خطر کرده و چنین شخصیت ملی برجسته‌ای را از دست دهد، دیگر به گاگارین اجازه نداد که به فضا برگردد. در عوض او در نیرو هوایی به انجام پرواز‌های آزمایشی مشغول شد.

در روز ۲۷ مارس ۱۹۶۸، گاگارین همراه با یک خلبان دیگر در جریان پرواز آزمایشی هواپیمای جنگده MiG-15 کشته شد و همسر و دو دخترش را تنها گذاشت. ماموریت آپولو ۱۱ ناسا، نخستین ماموریتی که انسان را به کره ماه برد، در ماه جولای ۱۹۶۹ انجام شد و خدمه آن، مدالی حاوی نام گاگارین را در ماه قرار دادند. این خدمه ضمنا مدال‌های دیگری به افتخار فضانوردانی که جان‌شان را در فضا از دست داده بودند از خود به جای گذاشتند.

به مرور زمان، جماهیر شوروی و ایالات متحده در زمینه پروازهای فضایی با یکدیگر همکاری کردند. نخستین پرواز مشترک این دو کشور در سال ۱۹۷۵ صورت گرفت و «آپولو-سایوز» نام داشت. بعد از این و با فروپاشی جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، ناسا چنین فضانورد را به ایستگاه فضایی روسی Mir فرستاد. همکاری برنامه شاتل با ایستگاه فضایی Mir باعث شد که ناسا و روسکوسموس (آژانس فضایی روسیه) در برنامه ایستگاه فضایی بین‌المللی تبدیل به شرکایی مهم شوند و نخستین ماژول این ایستگاه در سال ۱۹۹۸ به فضا ارسال شد.

اهمیت گاگارین در برنامه‌های فضایی روسیه را تا همین امروز می‌توان مشاهده کرد. خدمه‌هایی که با فضاپیمای سایوز به فضا می‌روند،‌ همچنان پیش از پرتاب چند سنت را حفظ می‌کنند تا ادای احترامی به پرواز تاریخی گاگارین کرده باشد: یکی از آن‌ها، ادرار روی چرخ‌های اتوبوسی است که خدمه را به سکوی پرتاب می‌برد. علاوه بر این، گاگارین همواره در تاریخ روسیه به عنوان شخصیتی برجسته شناخته شده و او را به عنوان یک قهرمان با کودکان روسی معرفی می‌کنند.

شصتمین سالگرد پرواز گاگارین، سال ۲۰۲۱ میلادی خواهد بود.