اخترشناسان یک دیسک چرخشی اطراف سیاره فراخورشیدی جوان PDS 70c کشف کردند

ستاره‌شناسان اخیرا موفق شده‌اند با استفاده از تلسکوپ‌های رادیویی Atacama که به ALMA معروف است، دیسکی گردشی را کشف کنند. احتمال می‌رود که این دیسک حلقه‌ای مانند، مبدا شکل‌گیری قمرهایی دیگر باشد. سیاره فراخورشیدی مذکور در نزدیکی یک سیاره فراخورشیدی جوان با نام PDS 70c حضور دارد. سیاره PDS 70c یک ستاره از نوع K7 است که در فاصله 370 سال نوری از ما و در صورت فلکی قنطورس قرار دارد.

این ستاره که با نام‌های V* V1032 Cen و IRAS 14050-4109 نیز شناخته می‌شود، تنها 5.4 میلیون سال قدمت دارد. همچنین میزبان دو پیش ستاره و یک دیسک عظیم چرخشی است که از گرد و غبار و گاز ساخته شده‌ند. فاصله دیسک تا ستاره را می‌توان در حدود 20 تا 40 واحد نجومی تخمین زد. سیاره داخلی، PDS 70b در شکاف دیسک با فاصله حدودی 22 واحد نجومی از مرکز ستاره واقع شده است. محل قرارگیری این سیاره را می‌توان مشابه با مدار اورانوس در منظومه شمسی دانست.

سیاره بیرونی، PDS 70c در نزدیکی لبه خارجی شکاف دیسک و در فاصله 34 واحد نجومی از ستاره واقع شده است. این حالت را نیز می‌توان با فاصله نپتون از خورشید مقایسه کرد. «تحقیقات ما به وضوح دیسکی را نشان می‌دهد که در آن موقعیت شکل‌گیری ماهواره‌ها فراهم است». دکتر «میریام بنیستی»، ستاره‌شناس از دانشگاه Grenoble و دانشگاه Chile این چنین به صحبت‌های خود می‌افزاید: «مشاهدات جدید ALMA با چنان وضوحی انجام شده که به خوبی می‌توانیم حضور دیسک در کنار PDS 70c را تشخیص دهیم. همچنین قادریم اندازه آن را برای اولین بار تا دقت بسیار بالایی تقریب بزنیم.»

دکتر بنیستی و همکارانش دریافته‌اند که قطر دیسک PDS 70c تقریبا برابر با فاصله کره زمین تا خورشید است و جرم آن به اندازه‌ای است که می‌تواند سه قمر با اندازه حدودی ماه را در اطراف خود شکل دهد. دکتر «جهان بی»، ستاره‌شناس در آزمایشگاه زمین‌شناسی و سیارات موسسه Carnegie for Science در این باره توضیح می‌دهد: «مشاهدات جدید صورت گرفته برای اثبات نظریه‌های شکل‌گیری سیاره بسیار مهم و ارزشمند هستند.» سیاره‌ها در درون دیسک‌های غبارآلود اطراف ستاره‌های جوان تشکیل می‌شوند و حفره‌هایی را ایجاد می‌کنند که گرد و غبار را از اطراف به درون خود می‌کشند تا رشد کنند.

در این فرآیند، یک سیاره می‌تواند دیسک چرخشی خود را بدست آورد. این دیسک چرخشی میزان جرم جمع شده بر روی سیاره را تعدیل و بدین ترتیب به رشد آن کمک می‌کند. در همین حین، گاز و گرد و غبار موجود در دیسک چرخشی می‌تواند از طریق چندین برخورد به تدریج به جسم بزرگتری تبدیل شده و در نهایت منجر به تولد ماه شود. اما ستاره‌شناسان هنوز جزئیات این فرآیندها را به صورت کامل درک نکرده‌اند.

دکتر «استفانو فاچینی»، ستاره‌شناس از ESO می‌گوید: «به طور خلاصه، هنوز مشخص نیست که چه زمانی، کجا و چگونه سیارات و قمرها تشکیل می‌شوند.» دکتر «میریام کپلر»، ستاره‌شناس در موسسه مکس پلانک می‌گوید: «تاکنون بیش از 4000 سیاره فراخورشیدی پیدا کرده‌ایم که همگی آن‌ها پس از بالغ شدن شناسایی شده‌اند. PSD 70b و PSD 70c که سیستمی همانند سیستم دوتایی مشتری-زحل را تشکیل می‌دهند، تنها سیارات فراخورشیدی کشف شده‌اند که هنوز در مرحله شکل‌گیری هستند. دکتر فاچینی می‌گوید: «بنابراین این سیستم به ما فرصتی بی‌نظیر می‌دهد تا روند تشکیل سیاره‌ها و ماهواره‌ها را مشاهده و مطالعه کنیم.»