چطور به دام روانشناسان اینستاگرامی نیفتیم؟ به روایت پلتفرم‌های تخصصی سلامت روان

مشاوره از راه دور تبدیل به یک ضرورت شده و حالا دیگر نه می‌توان آن را انتخابی لوکس و متفاوت تعریف کرد و نه حتی از امتیاز ویژه‌ای که این امکان برای افراد ایجاد می‌کند، چشم‌پوشی کرد. روند درمان اما با خطابه‌های پر از هیجان و همگانی هم ممکن نیست.

درمان در جریان بیماری‌ها و چالش‌های روانشناسی موضوعی نیازمند زمان و همچنین تخصص است. این روند هیچوقت با نسخه پیچی عمومی نتیجه بخش نیست. اما پای روانشناسی زرد به شبکه‌های اجتماعی کشیده شده و این واقعا بیش از هر چیز سلامت افراد را به خطر انداخته است.

روانشناسی زرد مخصوص امروز و دیروز و در فضای مجازی نیست بلکه قبل از آنکه موج روانشناسی زرد فضای مجازی را در برگیرد کتاب‌های روانشناسی زرد بازار فروش کتاب را به خود اختصاص داده بود. حالا باید دید با وجود پلتفرم‌های تخصصی این حوزه چطور همچنان روانشناسی زرد جولان می‌دهد؟

اثر کووید بر اقبال کاربران نسبت به مشاوره‌های از راده دور

یکی از مسائلی که در افزایش اقبال نسبت به مشاوره آنلاین هم اثر قابل توجهی گذاشت، پاندمی کووید و نمایان شدن آسیب‌های گوناگون روانی است که با کووید دوباره خودنمایی کرد و زندگی افراد را به چالش کشید. همین موضوع ضرورت انکار ناپذیر استفاده از خدمات روانشناسی از راه دور را بیشتر کرد.

این موضوع اما صرفا منجر به استفاده کاربران از فضای امن و قابل اعتماد نبود. همان طور که پیش از این هم اشاره شد تعداد قابل توجهی از افراد به دلیل ناآگاهی و عدم دسترسی به اطلاعات و دانش روز دچار هیجان شده و تحت تاثیر تصاویری که از روانشناسان در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود با وجود همه چالش‌های خود وارد پروسه درمان توسط این افراد می‌شوند.

علی فراهانی، مسئول بخش روانشناسی اسنپ دکتر، با تاکید بر اینکه کووید اثر قابل توجهی بر اقبال مردم نسبت به روانشناسی از راه دور گذاشت، همین موضوع را یک عامل هیجان آفرین توصیف کرد و گفت: «ایجاد یک چرخه تکرار که از نگرانی درباره بیماری کرونا آغاز شد به آسیب‌ها و چالش‌‌هایی در حوزه سلامت روان نیز منجر شد.»

او در ادامه توضیحات خود در نزدیک شدن به استفاده از مشاوره‌های از راه دور جامعه گفت: «دسترسی به شبکه‌های اجتماعی ساده‌ترین کاری است که افراد برای مدیریت هیجانات یا آسیب‌های روانی انجام می‌دهند، یکی از دلایل این انتخاب هم مقوله هزینه است.»

فراهانی در ادامه توضیحات خود با اشاره به اینکه چطور می‌توان یک روانشناس را به سادگی در فضای مجازی رد کرد، گفت: «اظهار نظرهای کلی، نسخه پیچی‌های یکسان برای همه افراد و عدم ارائه مدارک و فکت‌های مستند علمی ساده‌ترین روش شناخت یک روانشناس خطر آفرین در شبکه‌های اجتماعی است.»

به گفته او این افراد اغلب بسیار هیجان زده و با استفاده از تکنیک‌های جذب دنبال‌کننده مخاطبان خود را افزایش می‌دهند و اغلب هم هیچ دانش تخصصی ندارند.

کار سخت تشخیص سره از ناسره

فراهانی با توضیح درباره این موضوع که برای ورود به دنیای روانشناسی از راه دور، بیماران باید زمان بسیاری صرف کنند تا به طور دقیق فرد مورد نظر خود برای مدیریت مسیر درمان را بررسی کنند، گفت: « حالا همه این بررسی‌ها توسط پلتفرم‌های مرتبط انجام می‌شود و متخصصان پیش از عبور از استانداردهای تعریف شده امکان حضور در پلتفرم را ندارند.»

مسئول بخش روانشناسی اسنپ دکتر درادامه توضیحات خود به شیوه همکاری اسنپ دکتر با متخصصین اشاره کرد و گفت: «متخصصین این حوزه باید همه جوانب احتیاط را در نظر بگیرند. از همین رو اهمیت این موضوع که حتما مشاوران باید پروانه نظام روانپزشکی داشته باشند همیشه برای پلتفرم‌ها جدی بوده است.»

او همچنین درباره به روزرسانی مدام مشاوران اسنپ دکتر گفت: «یکی از استانداردهای مهمی که به آن در اسنپ دکتر توجه می‌شود، به روزرسانی کارشناسان است. از همین رو دو بار در هفته کلاس‌ها آموزشی یا جلساتی برای اشتراک‌گذاری مسائل روز برای پزشکان در نظر گرفته شده است.»

در چنین شرایطی به گفته فراهانی دیگر نیاز نیست که افراد زمان قابل توجهی برای بررسی مشاوره ای که هیچ اطلاعی از آن ندارند صرف کنند. از همین رو است که پلتفرم‌های سلامت آنلاین بسیار کمک کننده هستند.

یکی خود را مشاور ذهن و معلم تحول فردی، یکی روانپزشک و فوق تخصص سایکو تراپی و دیگری مؤسس «حالم خوبه!» معرفی می‌کند و همه نیز پس از مدتی به برگزاری همایش، جلسات و بسته‌های آموزشی آن هم با قیمت‌های گزاف و گاه نجومی می‌پردازند.

مراجع دقیق و علمی روانشناسی راهی برای توقف نسخه پیچی عمومی

حالا برای مدیریت فعالیت افرادی که به عبارتی روانشناسی زرد را در شبکه‌های اجتماعی ترویج می‌دهند یا به بیان دیگر مشغول ارائه اطلاعات و دستورالعمل‌های یکسان برای همه افراد جامعه هستند، چه باید کرد؟ آیا در این روند رویکرد درست و نهایی برخورد سلبی با این افراد و جلوگیری از هرگونه فعالیت با استفاده از ابزارهای قانونی است؟

امین دولتی، هم‌بنیان‌گذار مشورپ با تاکید بر اینکه امکان توقف و جلوگیری از فعالیت افرادی که در شبکه‌های اجتماعی نسخه‌پیچی‌های روان‌درمانی می‌کنند، وجود ندارد، گفت: «در مقابل این برخورد بازدارنده، ایجاد مراجع دقیق و قابل اعتماد و آموزش به افراد برای استفاده از این مراجع اثرگذاری بیشتری در کنترل این مسیر دارد.»

دولتی با اشاره به اینکه به هر حال افراد نیازمند دریافت مشاوره و راه‌حل هستند و در صورت مواجه شدن با مراجع امن و تخصصی مسیر بهتری را پیش خواهند گرفت، گفت: «یکی از راهکارهایی که مشورپ در این حوزه همواره مورد توجه قرار داده این است که مشاوران مشورپ باید حداقل دو مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری در حوزه روانشناسی داشته باشند. علاوه بر آن حتما باید پروانه نظام روانپزشکی را داشته باشند.»

مراجعه به مراکز استاندارد و بهره‌مندی از امکانات سلامت الکترونیکی آنلاین

پافشاری متخصصان حوزه سلامت و خصوصا سلامت روان، استفاده افراد از پلتفرم‌های تخصصی و نه شبکه‌های اجتماعی است. آنها بر این باورند که استانداردها در پلتفرم‌های تخصصی مورد توجه قرار گرفته و با این رویکرد نه تنها می‌توان از خدمات حوزه سلامت روان بهره‌مند شد، بلکه نسبت به استانداردها هم اطمینان شکل خواهد گرفت.

بنیان‌گذار مشورپ در توضیح درباره چگونگی مدیریت این استانداردها، با تاکید بر اینکه پروانه نظام روانشناسی و روانپزشکی، خود به معنی بهره‌مندی از یکسری استانداردهای تعریف شده است، گفت: «در مراحل بعد هم در جلساتی اصول و چارچوب‌های مشورپ آموزش داده می‌شود و در مرحله بعد در تیم‌های مختلف شروع به ارائه مشاوره به کاربران می‌دهند.»

به گفته او این تیم‌ها هم به صورت ماهانه در کارگاه‌های به روز شده شرکت می‌کنند. اما در این روند باید حتما توجه کرد که دوره درمان زمان‌بر است و نباید انتظار داشت در مدت زمان کوتاه یا طی یک یا دو جلسه 15 دقیقه‌ای افراد به نتیجه مطلوب نهایی برسند.

دولتی درباره تجربه حضور کاربرانی که از مشاوره‌های نادرست و ناقص شبکه‌های اجتماعی استفاده کرده‌اند در مشورپ گفت: «طی جلسات هفتگی و ماهانه بارها شاهد تبادل تجربه مشاوران مشورپ درباره این افراد بوده‌ایم. این موضوع مسیر درمان را پیچیده‌تر خواهد کرد اما خوشبختانه با استفاده از امکانات درمان می‌توان نسبت به مدیریت این سلامت روان همیشه امیدوار بود.»

تفکیک دپارتمان روانشناسی برای بهبود ارائه خدمات

فرشاد عبادی، مدیر بیزینس لاین روانشناسی و روانپزشکی دکتر ساینا، با توضیح درباره شرایط ورود پزشکان به بخش روانشناسی و روانپزشکی دکتر ساینا گفت: «دپارتمان روانشناسی را به طور مشخص و با استانداردهای خاص تفکیک کرده‌ایم. از همین رو استانداردهایی که روانشناسان و روانپزشکان باید از آن عبور کنند به طور ویژه تدوین شده است.»

عبادی با اشاره به اینکه تلاش دکتر ساینا نزدیک شدن به استانداردهای جهانی این حوزه و رعایت استانداردهای آن است با تاکید بر تعهد دکتر ساینا در مقابل تصمیماتی که قانونگذار و سازمان نظام روانشناسی و روانپزشکی تدوین کرده‌اند، گفت: «پزشکان مطابق با این استانداردها، بررسی رویکرد‌های درمانی، تجارب و سوابق، استعلام از مراجع ذی صلاح جهت تایید مدارک تحصیلی و پزشکی و همچنین شرکت در جلسات عمیق با پزشک معتمد دکتر ساینا که بر همه دستورالعمل‌ها واقف است وارد تیم روانشناسی و روانپزشکی دکتر ساینا می‌شوند.»

به گفته او بعد از گذر یک پزشک از این مراحل پروفایل او در دکتر ساینا ساخته می‌شود، این موضوع اما در این مرحله تمام نمی‌شود و بررسی مداوم عملکرد روانشناسان و روانپزشکان به طور دائم بر اساس جلساتی که با کاربران داشته انجام می‌شود. اهمیت این موضوع تا جایی است که اگر پزشک به استانداردهای تعریف شده نرسد، با احترام کامل از سامانه خارج خواهد شد.

دور شدن از مسیر درمان با مشاوره‌های غلط

مدیر بیزینس لاین روانشناسی و روانپزشکی دکتر ساینا در پاسخ به این پرسش که آیا در این سامانه با مراجعینی مواجه شده‌اند که پیش از این با دریافت مشاوره غلط یا غیرهدفمند از مسیر درمان دور شده باشند، گفت: «بله. متاسفانه تعداد مشاورانی که در شبکه‌های اجتماعی اقدام به ارائه مشاوره غیر حرفه‌ای می‌کنند کم نیست. برخی از این افراد نه تنها دوره‌های تخصصی را هم نگذرانده‌اند، بلکه اساسا مدرک تحصیلی‌شان روانشناسی هم نیست.»

عبادی با اشاره به اینکه گفت‌وگوهایی که در این مسیر به منظور ارائه مشاوره شکل می‌گیرد، با دستورالعمل‌های درمانی مطابقت قابل توجهی ندارد، گفت: «روند درمان روند پیچیده‌ای است که با این روند نه تنها درمان محقق نمی‌شود، بلکه امکان دور شدن از روند درمان و آسیب بیشتر هم ممکن است. از همین رو همواره تاکید بر این است که درمان به این شیوه محقق نخواهد شد و نیازمند گذراندن دوره‌های جدی با متخصصان است.»

او با تشریح روند درمان در مشاوره‌های روانشناسی و روانپزشکی دکتر ساینا گفت: «اولین مرحله تعیین اهداف در یک روند درمان است. این موضوع در ابتدا مشخص می‌شود و روند درمان بر اساس نقشه راه تعریف شده در دکتر ساینا دنبال می‌شود.»

به گفته عبادی با این شیوه کاربر از سیر حرکتی روند درمان خود آگاه می‌شود، این موضوع در حالی است که چنین امکان یا ویژگی در مشاوره‌های شبکه‌های اجتماعی وجود ندارد. حتی گاهی صرفا یک ویدیو چند دقیقه‌ای و نسخه پیچی عمومی کاربران را دچار مشکلات بیشتری هم می‌کند.

روند درمان یک روند منحصر به فرد است، نه عمومی

مدیر بیزینس لاین روانشناسی و روانپزشکی دکتر ساینا در پاسخ به این پرسش که طی کردن روند درمان با استفاده از نسخه‌های عمومی ارائه شده توسط روان‌شناسان معروف در شبکه‌های اجتماعی چقدر ممکن است؟ بر غیرممکن بودن این موضوع تاکید کرد و گفت: «روند درمان، یک روند منحصر به فرد و خاص برای هر بیمار است. استفاده از نسخه‌های کلی یا استناد به رویکردهایی که بر اساس روانشناسی مثبت‌اندیشی صرف است ثمری برای درمان افراد ندارد.»

او با تاکید بر اینکه یک مشکل یا آسیب نیازمند واکاوی و بررسی برای دست پیدا کردن به دلایل اصلی است، گفت: «اگر فردی دچار اضطراب است، صرفا با تکرار جمله‌های مثبت اضطراب درمان نخواهد شد. در این روند باید به دنبال ریشه و مشکل اصلی بود. چنین شیوه‌هایی مثل مسکن خطرناکی است که اتفاقا بر مشکل اصلی فرد پوشش خواهد گذاشت و او را در بلند مدت دچار آسیب خواهد کرد.»

به گفته او برای جلوگیری از این آسیب باید مشکلات روانشناسی به شکل دقیق و بر اساس جلساتی که توسط متخصص مدیریت می‌شود پیش برده شوند.

راهی نیست، مگر آگاهی

آنچه در جریان مدیریت استفاده از شبکه‌های اجتماعی اهمیت قابل توجهی دارد، چگونگی استفاده از این بستر توسط کاربران است. این موضوع شاید مشق و تمرینی برای یادگیری سواد رسانه‌ای، توسعه فردی و البته بهره‌‌مندی از ابتدایی‌ترین اصول آزادی بیان و فردی هم باشد.

به هر حال تعداد فارغ‌التحصیلان روانشناسی هر ساله دانشگاه‌ها کم نیست، تعداد علاقه‌مندان نصیحت‌گویی و مثبت اندیشی هم در شبکه‌های اجتماعی کم نیست. اما در نهایت تعداد متخصصان، آگاهان و افرادی که روانشناسی را به عنوان یک علم درمانی مورد استفاده قرار می‌دهند و بر اساس راهنمای جامع و علمی پیش می‌روند هم کم نیست.

اگر دچار اختلال در سیستم تنفس، گوارش یا نورون‌های مغزی شده باشید هرگز از نسخه‌های عمومی اینستاگرامی استفاده نخواهید کرد. مراجعه به متخصص توانمند و آگاه ساده‌ترین، کم‌خطر‌ترین و آگاهانه‌ترین مسیری است که افراد از آن استفاده خواهند کرد. سلامت روان هم تافته جدا بافته نیست و برای حفظ آن باید به سراغ متخصصان توامند رفت و درمانی منحصر به فرد دریافت کرد.