پوشش اخبار و حواشی جشنواره فیلم فجر: صدا و سیما در برابر فضای مجازی

جشنواره فیلم فجر امسال حواشی زیادی در پی داشت؛ پیش از شروع جشنواره صحبت از تحریم آن توسط عده‌ای از هنرمندان بود و در حین برگزاری این رویداد نیز تقریبا اکثر نشست‌های خبری سینمایی پیرامون فیلم‌های جشنواره تبدیل به یک جنجال رسانه‌ای می‌شد. صدا و سیما که تا چند سال پیش تریبون اصلی جشنواره فیلم فجر (البته در کنار بولتن‌های خبری این رویداد فرهنگی) بود حالا در برابر رسانه بزرگ‌تری با نام فضای مجازی و فرزندان آن نظیر IPTVها و VODها قرار گرفته است و واقعیت اینست که در نحوه پوشش دهی این رویداد فرهنگی، تفاوت فاحشی میان صدا و سیما این پلتفرم‌ها وجود داشت.

صدا و سیما با پوشش نسبی نشست‌های خبری سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر در قالب آیتم‌های کوتاه خبری و همچنین با ساخت برنامه‌های سینمایی مختص جشنواره فیلم فجر، به مصاف پوشش این رویداد فرهنگی رفت. برنامه‌های صدا و سیما تقریبا بدون هیچ خلاقیتی نسبت به سال‌های قبل، به نقد و بررسی فیلم‌های جشنواره با مجریان و منتدقان تکراری پرداختند و ارزش افزوده جدیدی نسبت به سال گذشته در این قبیل برنامه‌ها مشاهده نمی‌شد.

از آنسو اما تقریبا اکثر سایت‌های سینمایی معتبر، IPTVها و یا VODها، جور دیگری به استقبال از جشنواره فیلم فجر رفتند. بسیاری از سایت‌ها برنامه‌های سینمایی مختص خودشان را با حضور کارشناسانی با چهره‌ها و حرف‌های جدید ساختند و پوشش دهی خود را از حواشی جشنواره با دقت انجام دادند و تلویزیون‌های تعاملی نیز به آمار قابل توجهی دست یافتند که برخی از آنها رسانه‌ای نیز شده و حکایت از آمار چند ده میلیون دقیقه‌ای تماشاگران می‌دهد. اساسا برتری حاشیه بر متن در جشنواره سی‌وهشتم بر همگان مشخص بود و جای این حواشی بیشتر از آنکه در قاب صدا و سیمای ملی باشد، در گروی سایت‌های اینترنتی و پلتفرم‌های پخش ویدیو آنلاین بود.

حساسیت‌های بالای جشنواره امسال باعث شده بود که علاوه بر مخاطبان پای ثابت‌ همیشگی جشنواره، توجه مخاطبان عمومی گسترده‌تری هم به جشنواره فجر شماره ۳۸ جلب شود. این حساسیت‌ها با وجود اینکه به مساله «تحریم جشنواره فیلم فجر» هم دامن زده بود اما در واقع باعث شده بود که لااقل دنبال‌کنندگان اخبار جشنواره (و نه محتوای پخش شده در آن) بیشتر از دوره‌های گذشته باشد. اطلاع‌رسانی به این حجم از مخاطبین جدید اما به صدا و سیما نرسید و VODها و IPTV ها به اصطلاح آنها را قاپیدند.

IPTVها و (در کنار آنها VODها) مراسم اختتامیه را بدون تقطیع سخنان بازیگران نشان دادند و با توجه به فراگیری اینترنت پرسرعت سیار در سراسر کشور و ضریب بالای نفوذ موبایل هوشمند در ایران، توانستند این برنامه و حواشی جشنواره را به طور کامل و گسترده و بدون پخش به اصطلاح گزینشی، به دست مخاطبان و دنبال‌کنندگان اخبار این رویداد فرهنگی برسانند.

صدا و سیما اشتباهات بزرگی در راستای پوشش دهی جشنواره کرد و جدا از ساخت برنامه‌های تکراری و... که پیش‌تر به آنها اشاره شد، می‌توان به نحوه پخش مراسم اختتامیه اشاره کرد که به شبکه نمایش سپرده شد؛ شبکه‌ای تلویزیونی که حتی دسترسی به آن برای بسیاری از افراد مقدور نیست. زیرا پیش نیاز اصلی تماشای این شبکه تلویزیونی داشتن گیرنده دیجیتال است.

حتی اگر صدا و سیما بتواند با سازمان ساترا (صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی) در کنار VODها بایستد و روی نحوه محتوای ویدیویی پخش شده در این پلتفرم‌ها نظارت خاصی داشته باشد؛ باید دو نکته را در نظر گرفت. یکی آنکه بر اساس گفته‌های خود مسئولین ساترا، نظارت روی این پلتفرم‌ها آنچنان سخت نخواهد بود و احتمالا باید گفت که نظارت لحظه‌ای روی آنها امکان پذیر نباشد (مانند قطع صدای صحبت یک بازیگر در حین سخنرانی که در صدا و سیما می‌تواند به طور ناگهانی رخ بدهد ولی نهایت کاری که از پس VODها و تلویزیون‌های تعاملی برمی‌آید اینست که بعدها و پس از پخش زنده برنامه آرشیو شده خود را مانند صدا و سیما تقطیع نمایند). مورد دوم اینکه VODها بخش بسیار بسیار کوچکی از پدیده‌ای موسوم به فضای مجازی هستند؛ کنترل انتشار و دست به شدن کلیپ‌های تصویری نشست‌های خبری جنجالی (مانند صحبت‌های شهاب حسینی) در تلگرام و سایر اپلیکیشن‌های پیام رسان داخلی و خارجی، تقریبا امکان ناپذیر است.

در نهایت باید گفت در زمینه پخش زنده و لایو، با وجود پدیده‌هایی چون لایو اینستاگرام و خود IPTVها، عملا سانسور و پخش گزینشی در آنها حذف شده و طبیعتا مخاطب را به سمت خود می‌کشانند. جدا از پخش لایو، در نحوه پوشش‌دهی دیگر بخش‌های جشنواره نیز این سایت‌ها، پلتفرم‌ها و فضای مجازی بودند که سیمرغ بلورین بهترین اطلاع رسانی را از آن خود کردند و کار را برای صدا و سیما سخت‌تر کردند.