همه چیز درباره سردردهای میگرنی؛ از علل تا درمان این اختلال عصبی

دیگر همه می‌دانند سردردهای میگرنی جزو دردهای طبیعی نیست و اگر شما از این بیماری رنج می‌برید، بدون شک در اولین تجربه بسیار بدتان از این سردرد مزمن، به دنبال درمانی برای میگرن می‌گردید. یا حداقل به دنبال چیزی هستید تا میگرن، این بیماری آزاردهنده، کمتر برای شما رنج‌آفرین باشد.

در درجه اول بد نیست تعریفی از میگرن داشته باشیم. میگرن واژه‌ای است فرانسوی که از زبان یونانی مشتق شده: همی‌کرانیون. «همی» به معنای «نیم» و «کرانیون» به معنای جمجمه است. گویا یونانی‌ها برای توصیف سردردهای ضربان‌دار و مزمن، اینگونه ابراز می‌کردند که نیمی از سر، به شدت درد می‌گیرد.

واقعیت امر در این است در سردردهای میگرنی، شما درد را در نیمی از سر خود حس می‌کنید و بسته به شدت درد، این حس ناخوشایند می‌تواند با تاری دید و حتی تهوع همراه باشد. ولی سوال مهم اینجاست آیا هر سر دردی را می‌توانیم به میگرن ربط دهیم؟

مسلما خیر. معمولا در اکثر بیماری‌ها، یک عامل دردناک می‌تواند به راحتی هر چه تمام شما را آزار دهد. به همین علت، زمانی می‌توان ادعا کرد یک فرد به سردردهای میگرنی مبتلا شده که سر درد وی، دست کم تا چند روز ادامه‌دار باشد. بر اساس آمار و ارقام انجمن میگرن امریکا، سردردهای میگرنی نزدیک به ۳۶ میلیون امریکایی را درگیر کرده؛ این رقم مساوی است با ۱۲ درصد از جمعیت کل این کشور.

چطور بفهمیم به میگرن مبتلا شدیم؟

میگرن به واسطه عوامل مختلفی آغاز می‌شود که آنها را تحت عنوان محرکه‌های میگرنی یا اورا (Aura) می‌شناسیم. این عوامل صرفا محدود به عوامل شیمیایی و تغذیه نیست. ممکن است شما در رویارویی با روشنایی لامپ یا حتی یک استرس بسیار شدید، زمینه‌ یک سر درد شدید را پیدا کنید. اگر واقعا به میگرن دچار شده‌اید، کمی پیش از شروع سر دردهای وحشتناک و شدید، بدن به نوعی به شما اطلاع می‌دهد.

علت میگرن چیست و چطور می‌توانیم با آن مقابله کنیم؟

هنوز علت دقیقی برای میگرن شناسایی نشده و به همین خاطر شما نمی‌توانید با دشمن فرضی که هیچ شناختی ازش ندارید مقابله کنید. فعلا چاره کار در اینجاست به هر نحوی جلوی پیشرفت درد گرفته شود. البته دانشمندان در سرتاسر دنیا نسبت به سردردهای میگرنی بی‌تفاوت نبوده و روی عوامل مختلفی به تحقیق می‌پردازند تا در درجه اول علت میگرن شناسایی شود. هر چند در حال حاضر محرکه‌های هورمونی و فیزیکی، ارزش بالینی کمتری پیدا کرده و توجه محققین بر عوامل ژنتیکی و مولکولی معطوف شده است.

هنوز علت دقیقی مبنی بر سردردهای میگرنی شناسایی نشده و به همین خاطر شما نمی‌توانید با دشمن فرضی که هیچ شناختی ازش ندارید مقابله کنید

چرا با گذر این همه سال، علت میگرن شناسایی نشده؟ دلیل این موضوع شاید به خاطر پیچیده بودن مکانیسم جذاب و پیچیده «درد» در مغز انسان باشد. گفته می‌شود اگر خواب خوبی نداشته باشیم، زمینه برای حمله سردردهای میگرنی آماده می‌شود. فردی می‌تواند به راحتی این مسئله را نقض کند. به همین خاطر، پیدا کردن علت سردردهای میگرنی که بتوان به همه نسبت داد، کار بسیار سختی است. مثل این می‌ماند شما در یک انبار کاه، در جست‌وجوی یک سوزن هستید. شما در درجه اول باید حداقل یک شی مشابه به سوزن در این انبار بزرگ پیدا کنید. ماجرای پیدا کردن علت بیماری میگرن حکایتی این چنینی دارد. در حال حاضر همین که بتوانیم مکانیسم محرکه‌های میگرنی از جنبه عاطفی، هورمونی، فیزیکی و تغذیه را به یک سرمنشا واحد برسانیم، کار سختی را انجام دادیم.

در حال حاضر برای مقابله با سردردهای میگرنی قادر هستید تا قرص‌های مسکن مصرف کنید. این دسته از قرص‌ها مثل استامینیوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن تاثیر درمانی آنچنان خاصی ندارند. چرا که با مصرف مسکن‌ها، مکانیسم سردردهای میگرنی در بدن همچنان در حال رخ دادن است و این داروهای شیمیایی به واسطه سیستم ضد درد و پیام‌رسان‌های عصبی تحت عنوان انکفالین‌ها در تلاش هستند تا شما صرفا درد را حس نکرده یا حداقل میزان کمتری از این حس ناخوشایند را تجربه کنید.

تغذیه چطور؟ می‌توانیم هر نوع مواد غذایی را مصرف کنیم؟

در طی تحقیقات و گزارش‌های مختلف، مصرف مواد غذایی زیادی برای افرادی که از سردردهای میگرنی رنج می‌برند، ممنوع شده: شکلات، سس گوجه، پنیر، مرکبات و همچنین غذاهای غنی از پروتئین تیرامین که با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت می‌توانید لیستی بلند بالا از این مواد غذایی را پیدا کنید.

این نکته را باید اشاره کنیم میزان قدرتِ سیستم ایمنی بدن من و شما با یکدیگر متفاوت است. فردی می‌تواند در برابر مصرف پنیر مقاومت زیادی در برابر حملات میگرنی از خود نشان دهد. یا شخص دیگری مبتلا به این مرض، حس و حالش به همین راحتی نسبت به مصرف مرکبات تغییر پیدا نمی‌کند. به هر حال از آنجایی که می‌دانیم هنوز علل ناشناخته‌ای در القای حملات میگرنی دخالت دارند، این موضوع که چرا افراد مختلف، تجربه‌های متفاوتی در تغذیه و حملات میگرنی دارند هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

علم پزشکی تا به امروز برای درمان میگرن چه کار کرده؟ اصلا امیدوار باشیم درمانی برایش پیدا می‌شود؟

برای تمام بیماری‌ها و همچنین اختلال‌های عصبی متعدد، درمانی در دل طبیعت نهفته و اگر بخواهیم از لحاظ منطقی به این سوال پاسخ دهیم، باید گفت درمان قطعی برایش پیدا می‌شود. محققین در اقصی نقاط جهان در تلاش هستند تا به یک پروسه درمانی واحد دست پیدا کنند تا به راحتی بتوانند برای اکثر بیماران میگرنی نسخه‌ای ساده و کارآمد بپیچند.

در جدیدترین تحقیقات در حیطه علوم پزشکی، داروی خوبی برای جلوگیری از سردردهای میگرنی کشف شد. ارنوماب یک آنتی‌بادی به خصوصی است که با اتصال به یک پپتید خاص (پپتید: واحد سازنده پروتئین) در درمان میگرن بسیار موثر است. گفتنی است محققین با تزریق زیرپوستی ارنوماب به بیماران، به این نتایج حیرت‌انگیز دست پیدا کردند.

محققین ایرانی نیز طی یک پژوهش، اثر پیشگیرانه داروی آتروواستاتین و سدیم والپرات (دیوالپروکس) را در درمان سردردهای میگرنی مقایسه کردند. با اینکه دو داروی مورد نظر در کاهش درد و شدت حملات میگرنی تاثیر داشته ولی به علت معنادار نبودن از لحاظ آماری، نمی‌توان نتایج این پژوهش را به کل آحاد جامعه نسبت داد. در هر صورت به نظر می‌رسد آتروواستاتین و سدیم والپرات نسبت به دیگر مسکن‌ها و ضد دردها عملکرد بهتری دارند.

ولی سوال مهم دیگری وجود دارد که دیر یا زود برای شما نیز این نگرانی به وجود می‌آید آیا سردردهای میگرنی می‌تواند پیش‌زمینه‌ای باشد بر ابتلا به بیماری‌های خطرناک‌تر؟

این عقیده وجود دارد حملات میگرنی باعث اتساع سرخرگ‌های مغزی می‌شود و با در نظر داشتن این فرضیه، احتمال دارد اکسیژن با یک جریان و فشار متعادل به بافت مغزی نرسد. محققین ایتالیایی در جدیدترین پژوهش خود، این فرضیه را اساس کار قرار نهاده و به این مقوله پرداختند آیا افراد مبتلا به میگرن، بیشتر به حملات قلبی دچار می‌شوند یا خیر. این فرضیه در گذشته و در سال ۲۰۰۶ میلادی توسط محققین بوستون به یک نتیجه معنادار از لحاظ آماری رسید که افراد مبتلا به سردردهای میگرنی به همراه اورا، دچار حملات قلبی بیشتری می‌شوند. ولی افرادی که بدون اورا دچار حملات سردردهای میگرنی می‌شوند چطور؟

در عمل مشخص شد رابطه‌ی مستقیم و خطی بین حملات میگرنی و ابتلا به سکته قلبی در کل جامعه آماری وجود ندارد. هر چند در نتیجه این پژوهش، از لحاظ آماری به یافته‌های دست پیدا کردند که ادعای محققین بوستونی را تایید می‌کند. همچنین محققین با در نظر داشتن جامعه آماری کم (۱۰۰ نفر) در این پژوهش، اذعان داشته‌اند این فرضیه همچنان پابرجاست آیا می‌توان با قاطعیت بیان کرد هر فردی که به سردردهای میگرنی مبتلا شده، مستعد دچار شدن به حمله قلبی است یا خیر. در حال حاضر پژوهشگران تصور می‌کنند سردردهای میگرنی می‌تواند زمینه‌‌ای باشد بر ابتلا به سایر بیماری‌های قلبی و عروقی. این موضوع هنوز در دست پژوهش قرار دارد و یک نظریه نیست.

آیا با جراحی می‌توان میگرن را درمان کرد؟

در حال حاضر عمل جراحی خاصی برای تسکین درد میگرن وجود دارد. بیمار به صورت کامل بی‌هوش شده و جراح با یافتن پایانه‌های اعصاب محیطی موجود در صورت و سپس تخریب آنها، شدت و مدت زمان حملات میگرنی را کاهش می‌دهد. در پروسه این جراحی، جمجمه شکسته نشده و جراح با دستکاری بافت‌های زیر پوست، به هدف خود می‌رسد.

علوم پزشکی ویسکانسین ایالات متحده ادعا می‌کند درصد موفقیت جراحی میگرن، بالاتر از ۷۰ درصد است. در صورتیکه محققین دیگری این ادعا را زیر سوال برده و اعتقاد دارند جراحی، عملکرد خاصی در درمان حملات میگرنی نداشته و می‌توان از روش‌های تسکین درد به جای این راه پرمخاطره و ریسک‌پذیر استفاده کرد.

از طب سنتی چه خبر؟ محققین آسیایی روش خاصی برای درمان پیدا نکرده‌اند؟

دانشمندان مقیم در کشور چین و ژاپن از گذشته تا به امروز، از مخالفین سر سخت درمان‌های تهاجمی هستند؛ درمان‌هایی که به واسطه جراحی یا داروهای شیمیایی روی بدن به کار گرفته می‌شوند. طب سوزنی و طب فشاری، دو روش رایجی است که حتما اسمشان را شنیده‌اید ولی آیا می‌دانستید این دو طب بر پایه انرژی درمانی بنیان شده؟

طبیبان در خاور دور معتقدند در بدن انسان و دیگر موجودات زنده در این دنیا، کانال‌هایی به نام «مِریدیان» وجود دارد که به نوعی معبر و گذرگاهی است بر انرژی‌ درونی یک موجود زنده؛ انرژی منحصر به فردی که تحت عنوان «چی» شناخته می‌شود. اطبا با طب سوزنی و فشاری سعی می‌کنند تا درد و امراض مختلف را مرتفع سازند. آنها اعتقاد دارند وقتی مریدیان‌ها به هر نحوی انسداد پیدا می‌کنند، در سلامتی جسمی یا روان اختلال‌هایی ایجاد می‌شود که به نام «بیماری» می‌شناسیم.

البته پرداختن به این موضوع که آیا طب سنتی چین باستان مورد تایید علم پزشکی امروز است یا خیر، یک مقاله مفصل و جدا می‌طلبد. علم پزشکی مدرن که با منطق ارسطویی به جلو می‌رود، چیزی را می‌پذیرد که سند و مدرکی عقلانی و باورپذیر برایش وجود داشته باشد. لذا به ذکر همین مطلب بسنده می‌کنیم محققین گوانگدونگ در کشور چین ادعا کرده‌اند روش Toutongxue در طب فشاری می‌تواند حملات میگرنی را برطرف کند. سوال جذاب و بحث‌برانگیز اینجاست آیا ۴۰ فردی که مورد آزمایش قرار گرفته‌اند، همگی به واسطه قدرت تلقین بهبود پیدا کرده‌اند یا واقعا انرژی درمانی، یک پروسه درمانی همیشه کارآمد برای بیماری‌های دردناک می‌تواند باشد.

در ایران باستان نیز پزشکانی مثل بوعلی سینا از روش‌های مختلفی از جمله حجامت برای درمان بیماری‌ها استفاده کرده‌اند. بر اساس مستندات تاریخی، حجامت برای درمان اکثر امراض کارساز بود.

اگر در موتورهای جست‌وجو مثل گوگل، واژه «حجامت» را به همراه «میگرن» جست‌وجو کنید، در وب‌ سایت‌های فارسی زبانِ زیادی به این موضوع پرداخته شده این روش می‌تواند شدت حملات میگرنی را کنترل کند.

اگر از افرادی که تجربه حجامت را نیز داشته‌اند سوال بپرسید، قطع به یقین احساس رضایت خودشان را بابت کاهش سردردهای میگرنی ابراز خواهند کرد. ولی سوال مهمی از قدیم تا به امروز پابرجاست مبنی بر اینکه چرا حجامت در درمان میگرن بسیار موثر است. همانطور که علم پزشکی مدرن جوابی بر طب سنتی چین باستان پیدا نکرده، جواب قاطعانه‌ای نیز برای رابطه میگرن و حجامت در چنته ندارد.

به تازگی متوجه شدید از بیماری میگرن رنج می‌برید؟

دنیا به آخر نرسیده. مهم نیست در چه رده سنی هستید. شما می‌توانید حملات میگرنی را تا حدودی کنترل کنید. کافیست محرکه‌ها را شناخته و سعی کنید در معرض محرکه‌هایی که فکر می‌کنید به شدت به آن حساسیت دارید، قرار نگیرید. همیشه هم به یاد داشته باشید فقط شما نیستید که از این درد بی‌امان رنج می‌برید. نزدیک به ده درصد از کل جمعیت ایران، درگیر سردردهای میگرنی هستند.

پس مدام در تلاش باشید از اضطراب و استرس دوری کنید. از طرفی مراجعه مداوم به پزشک نیز دردی را دوا نمی‌کند. دیر یا زود، بالاخره علت میگرن توسط محققین کشف می‌شود و به تبع آن، یک بار برای همیشه از شر این سردردهای آزاردهنده خلاص خواهید شد.